Sau 5 năm (2012 - 2017) thực hiện Chỉ thị số 19-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dạy nghề cho lao động nông thôn” gắn với tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 07-CT/TU, ngày 14-6-2011, của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai về “tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đối với công tác đào tạo nghề trên địa bàn tỉnh đến năm 2020”, nhận thức về vai trò, vị trí, ý nghĩa và sự cần thiết của công tác dạy nghề cho lao động nông thôn trong đội ngũ cán bộ, đảng viên trên địa bàn không ngừng được nâng lên. Các cấp ủy, chính quyền địa phương ngày càng quan tâm hơn đến việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho địa phương gắn với triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Các huyện, thị xã, thành phố còn đưa chỉ tiêu về đào tạo nghề cho lao động nông thôn vào nghị quyết, chương trình và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm để triển khai thực hiện hiệu quả.

Thông qua các giải pháp và cơ chế, chính sách cụ thể về đào tạo nghề, Gia Lai phát triển mạng lưới dạy nghề hầu khắp các huyện, thị xã, thành phố trong toàn tỉnh. Giai đoạn 2012 - 2015, cả tỉnh chỉ có 19 cơ sở dạy nghề nhưng đến nay đã phát triển lên 27 cơ sở giáo dục nghề nghiệp (02 trường cao đẳng; 06 trường trung cấp; 03 trung tâm đào tạo lái xe; 16 trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên) và hàng trăm cơ sở, điểm dạy nghề tư nhân và các trung tâm học tập cộng đồng, từng bước đáp ứng nhu cầu học nghề của lao động nông thôn trên địa bàn. Cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện bảo đảm phục vụ việc dạy và học cho 9 cơ sở dạy nghề công lập được tỉnh quan tâm đầu tư. Chất lượng đội ngũ giáo viên dạy nghề từng bước được nâng lên, đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo nghề của tỉnh. Đến nay, toàn tỉnh có 537 giáo viên cơ hữu, chất lượng giáo viên có sự cải thiện đáng kể, như: 03 tiến sĩ, 95 thạc sĩ, 278 đại học và chưa kể số giáo viên có trình độ cao đẳng, trung cấp... Hầu hết đội ngũ giáo viên có trình độ kỹ năng nghề, có khả năng dạy lý thuyết và thực hành.

Nhằm đáp ứng nhu cầu người học, đa dạng hóa ngành nghề đào tạo phù hợp với từng nhóm đối tượng tham gia học nghề trình độ sơ cấp, học nghề dưới 03 tháng, tỉnh đã phê duyệt danh mục nghề đào tạo với 48 nghề, trong đó 20 nghề phi nông nghiệp, 28 nghề nông nghiệp, cơ bản phù hợp với nhu cầu sử dụng lao động của doanh nghiệp và yêu cầu của thị trường lao động, quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, khuyến khích các cơ sở đào tạo đổi mới chương trình, giáo trình và phương pháp đào tạo, đưa ứng dụng kỹ thuật công nghệ mới vào chương trình đào tạo. Đến nay, các cơ sở dạy nghề đã ban hành 55 bộ chương trình, giáo trình hệ trung cấp nghề, 23 bộ chương trình, giáo trình hệ sơ cấp nghề và 36 bộ chương trình dạy nghề dưới 3 tháng.

Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền nên các tầng lớp nhân dân nhận thức tốt hơn về việc học nghề, từ chỗ học theo phong trào, học để được hỗ trợ tiền ăn, học cho biết, chuyển sang học nghề để phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập. Số người học nghề ngày càng tăng, chất lượng học viên cũng được nâng lên. Các cơ sở dạy nghề chuyển từ dạy theo năng lực sẵn có sang đào tạo theo yêu cầu, nhu cầu của doanh nghiệp, địa phương; tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho lao động nông thôn. Trong 5 năm qua, toàn tỉnh có 71.970 người được đào tạo nghề, trong đó: Cao đẳng nghề 1.440 người, trung cấp nghề 3.732 người, sơ cấp nghề 36.707 người và đào tạo nghề cho lao động nông thôn là 30.091 người (23.170 lao động học nghề nông nghiệp, 6.921 học nghề phi nông nghiệp) góp phần nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề trên địa bàn tỉnh từ 24% năm 2012 lên 31,2% năm 2017. Đến nay, tỷ lệ lao động có việc làm trên địa bàn đạt khoảng 74% và 98,62% lao động làm đúng với nghề được học. Hầu hết lao động sau khi đào tạo nghề đã biết vận dụng kiến thức được học áp dụng vào sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi làm tăng năng suất cây trồng, vật nuôi; biết cách phòng trừ các loại bệnh cho cây trồng, vật nuôi... góp phần tiết kiệm chi phí sản xuất từ 5% đến 20%, thu nhập tăng 10% đến 30%, như nghề trồng, chăm sóc và cạo mủ cao su; trồng, chăm sóc và thu hoạch cà phê, hồ tiêu… Đối với nhóm nghề phi nông nghiệp, tỷ lệ lao động có việc làm khoảng 70%. Các nghề xây dựng, sửa chữa máy nông nghiệp là các nghề dễ có việc làm thêm trong các mùa vụ hoặc thời gian nông nhàn, thu nhập của người lao động đạt 4 đến 5 triệu đồng/tháng, tăng từ 1 đến 2 triệu đồng so với khi chưa học nghề.

Một trong những mô hình mang lại hiệu quả thiết thực trong công tác dạy nghề ở Gia Lai, là tổ chức dạy nghề cho lao động người dân tộc thiểu số và lao động nữ đến tận địa bàn thôn, làng, xã phù hợp với nguyện vọng và phong tục tập quán của người lao động. Người học không đóng học phí, đào tạo tại chỗ và được trang bị kiến thức, kỹ năng phù hợp có thể áp dụng ngay vào sản xuất. Trong đó, lao động là người dân tộc thiểu số và lao động nữ học nghề chiếm tỷ lệ khá cao (người dân tộc thiểu số chiếm 86%, nữ chiếm 72%), nhiều nghề được tập trung đào tạo gắn với đối tượng là lao động người dân tộc thiểu số và lao động nữ như: Xây dựng, dệt thổ cẩm kết hợp cắt may… không chỉ thu hút ngày một đông học viên theo học mà còn giúp các đối tượng đặc thù tạo việc làm, tăng thu nhập cho lao động nữ trong thời gian nông nhàn với thu nhập thêm 1,5 - 2,5 triệu đồng/tháng. Tỷ lệ lao động học nghề dệt thổ cẩm, tự tạo việc làm có thu nhập tăng thêm đạt 92%.

Mặc dù đạt được những kết quả nhất định, song công tác dạy nghề trên địa bàn tỉnh thời gian qua vẫn còn một số hạn chế như: Chất lượng đào tạo của các cơ sở dạy nghề chưa đồng đều; công tác tuyên truyền các chính sách về đào tạo nghề cho lao động nông thôn chưa sâu, chưa đến được với tất cả lao động nông thôn, đặc biệt là lao động nông thôn vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; chưa phát huy hết công năng của các trung tâm học tập cộng đồng trong công tác dạy nghề cho lao động nông thôn; cơ cấu ngành, nghề chưa hợp lý, trên cùng một địa bàn, số lượng người học cùng một nghề quá nhiều. Xây dựng kế hoạch đào tạo nghề chưa phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tổ chức dạy nghề chưa theo kế hoạch; chưa bảo đảm thời gian thực hành kỹ năng nên hiệu quả thấp. Sự phối hợp của cơ sở đào tạo với doanh nghiệp, cơ sở sản xuất để giải quyết việc làm còn hạn chế, nên một số học viên tốt nghiệp khó tìm được việc làm…

Trong thời gian tới, để công tác dạy nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh đạt hiệu quả, thiết nghĩ các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội từ tỉnh đến cơ sở cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quán triệt và triển khai thực hiện Chỉ thị số 19-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dạy nghề cho lao động nông thôn” và các văn bản liên quan đến công tác dạy nghề nông thôn đến cán bộ đảng viên và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh để nhận thức sâu sắc hơn về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác dạy nghề cho lao động nông thôn đối với việc tạo việc làm, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn. Tăng cường khảo sát, nắm chắc nhu cầu học nghề của người lao động để thực hiện có hiệu quả công tác dạy nghề cho lao động nông thôn.

Đa dạng hóa các loại hình đào tạo, mở rộng quy mô các loại hình đào tạo phù hợp với đặc điểm, tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, gắn đào tạo với sử dụng lao động; từng bước chuyển đào tạo từ hướng “cung” sang hướng “cầu” của thị trường lao động, đáp ứng cơ bản nhu cầu lao động có tay nghề cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh và tham gia xuất khẩu lao động. Phấn đấu đến năm 2020, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt 35%. Hằng năm, đào tạo nghề cho lao động nông thôn từ 4.000 - 5.000 người; đào tạo hệ sơ cấp, trung cấp và cao đẳng từ 7.000 - 9.000 người.

Các cơ sở dạy nghề cần nghiên cứu thị trường để lựa chọn ngành, nghề đào tạo phù hợp, từ đó xác định đúng ngành, nghề trọng điểm để điều chỉnh và đầu tư đồng bộ, gắn với làm tốt công tác tư vấn, hướng nghiệp và giới thiệu việc làm cho người học nghề. Đẩy mạnh công tác đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, tăng thu nhập và ổn định cuộc sống./.