Giáo dục thế hệ trẻ tinh thần yêu nước, phát huy giá trị lịch sử của chiến thắng 30-4-1975 để xây dựng đất nước giàu mạnh, phát triển

Giáo dục tinh thần yêu nước và trách nhiệm lịch sử cho thế hệ trẻ qua chiến thắng 30-4-1975

Tinh thần yêu nước là một giá trị cốt lõi, là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”⁽¹⁾. Tinh thần yêu nước là sợi dây thiêng liêng nối giữa lịch sử hào hùng trong quá khứ với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời đại mới. Lịch sử Việt Nam là minh chứng hùng hồn cho tinh thần yêu nước bất diệt, từ cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng đến các phong trào chống giặc ngoại xâm của Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Huệ…, sau này là cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ, cứu nước… 

Chiến thắng 30-4-1975 là mốc son vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, không chỉ là niềm tự hào của thế hệ đi trước, mà còn là nguồn cảm hứng để giáo dục tinh thần yêu nước, trách nhiệm lịch sử cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Một bộ phận thế hệ trẻ dành sự quan tâm sâu sắc đến vai trò, tầm quan trọng và giá trị lịch sử của chiến thắng 30-4-1975. Thông qua giáo dục của gia đình và nhà trường, tham gia các hoạt động ngoại khóa, như tham quan di tích, các phong trào “Về nguồn”, cuộc thi tìm hiểu về lịch sử, thế hệ trẻ có hiểu biết sâu sắc về chiến thắng 30-4-1975, về ý nghĩa của hòa bình, của lòng yêu nước, của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc... Mặc dù vậy, sự quan tâm của thế hệ trẻ đối với giá trị lịch sử của chiến thắng 30-4-1975 chưa đồng đều, vẫn còn khoảng trống.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay không trực tiếp trải qua chiến tranh, không được chứng kiến sự gian khổ, hy sinh của bậc cha ông trong chiến đấu, do đó mức độ hiểu biết và sự quan tâm của một số bạn trẻ về sự kiện này còn hạn chế. Ngoài ra còn do những hạn chế trong cách thức giáo dục lịch sử và khơi dậy lòng yêu nước cho thế hệ trẻ: (1) Chương trình giảng dạy lịch sử trong nhà trường thường nặng về lý thuyết, tập trung vào việc ghi nhớ sự kiện, con số, mà thiếu đi sự sinh động và tính kết nối với thực tiễn. Những sự kiện lịch sử đôi khi chỉ nằm trên những trang sách khô khan, chưa đủ sức khơi gợi cảm xúc hay truyền cảm hứng cho học sinh. Phương pháp giảng dạy lịch sử còn thiếu tương tác khiến nhiều bạn trẻ cảm thấy lịch sử “xa vời”, chưa liên quan nhiều đến cuộc sống hiện tại. (2) Sự liên kết giữa giáo dục truyền thống, lịch sử trong nhà trường và thực tế xã hội chưa chặt chẽ. Các hoạt động ngoại khóa tham quan di tích lịch sử, giao lưu với nhân chứng lịch sử, hay tái hiện các sự kiện lịch sử chưa được tổ chức thường xuyên và rộng rãi. Một số bạn trẻ chưa có nhiều cơ hội trải nghiệm thực tế, khó hình thành cảm xúc sâu sắc về những sự kiện lịch sử mang lại. Trong khi đó, giáo dục gia đình là kênh quan trọng để truyền tải lòng yêu nước lại chưa đồng đều và còn phụ thuộc vào nhận thức, sự quan tâm của từng bậc phụ huynh đối với con cái. (3) Nhiều bạn trẻ chưa dành thời gian và sự chú ý cần thiết đến việc nghiên cứu, tìm hiểu về lịch sử dân tộc; nhiều sự kiện lịch sử chưa được làm mới và có sức hấp dẫn so với các phương tiện giải trí hiện đại. 

Ngày nay, toàn cầu hóa và sự tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại cả tác động tích cực lẫn tiêu cực đến nhận thức lịch sử của thế hệ trẻ. Về tích cực, các phương tiện truyền thông xã hội là một công cụ mạnh mẽ để lan tỏa thông tin lịch sử về chiến thắng 30-4-1975 một cách nhanh chóng và rộng rãi, như Facebook, YouTube, TikTok… thu hút sự quan tâm và chú ý của giới trẻ. Nhiều bạn trẻ đã bày tỏ lòng tự hào khi xem những đoạn phim tài liệu tái hiện hình ảnh đoàn xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập; hay những bài viết kể lại câu chuyện của các anh hùng thời chiến, qua đó bồi đắp thêm lòng tự hào dân tộc. Về tiêu cực, mặt trái của toàn cầu hóa và ảnh hưởng của phương tiện truyền thông xã hội cũng gây ra nhiều vấn đề đáng lo ngại. “Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của vấn đề này chính là sự thay đổi trong lối sống và tư duy của giới trẻ. Nhiều thanh niên ngày nay dễ dàng tiếp nhận những giá trị mới, hiện đại từ bên ngoài mà ít quan tâm đến các giá trị truyền thống của dân tộc”⁽²⁾. Nội dung giải trí tức thời trên các phương tiện truyền thông xã hội thường lấn át những bài viết, video về lịch sử đòi hỏi sự kiên nhẫn và suy ngẫm. Ngoài ra, các thế lực thù địch hoặc cá nhân thiếu hiểu biết đã lợi dụng các phương tiện truyền thông xã hội để lan truyền những luồng thông tin sai lệch, xuyên tạc về cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam và chiến thắng 30-4. Xu hướng sính ngoại phần nào khiến một bộ phận giới trẻ thờ ơ với những giá trị lịch sử truyền thống. Sự phụ thuộc vào các phương tiện truyền thông xã hội khiến một số bạn trẻ dễ dàng tin vào những thông tin sai lệch, thay vì tìm hiểu sâu về kiến thức lịch sử...

Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tinh thần yêu nước và phát huy giá trị lịch sử qua chiến thắng 30-4-1975

Tròn nửa thế kỷ đã đi qua kể từ đất nước thống nhất, những âm hưởng của chiến thắng 30-4-1975 vẫn đọng lại sâu sắc trong ký ức và tâm hồn mỗi người dân và cả dân tộc Việt Nam. Ngày nay, tinh thần yêu nước của mỗi người dân Việt Nam chính là ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ trước các thách thức mới, là khát vọng đưa Việt Nam vươn lên sánh vai với các cường quốc năm châu. Trong dòng chảy đó, thế hệ trẻ gánh vác trách nhiệm tiếp nối truyền thống hào hùng, phát huy trí tuệ và nhiệt huyết để đưa đất nước phát triển. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam lần thứ 9, nhiệm kỳ 2024 - 2029, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt nhấn mạnh: “Thanh niên là nhân tố chủ chốt trong việc định hình và phát triển tương lai của đất nước; coi sự lớn mạnh của tuổi trẻ là thành công của Đảng, là thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, là sự trường tồn của dân tộc”⁽³⁾. 

Để giáo dục tinh thần yêu nước và phát huy giá trị lịch sử của chiến thắng 30-4-1975, cần chú ý một số giải pháp sau:

Thứ nhất, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường - gia đình - xã hội trong công tác giáo dục lịch sử, bồi đắp tinh thần yêu nước qua những bài học sinh động và thực tiễn. 

Những bài học lịch sử về chiến thắng 30-4 cần được lồng ghép sinh động qua các câu chuyện, hình ảnh, và tư liệu thực tế, thay vì chỉ là những con số hay sự kiện khô khan. Các buổi ngoại khóa, tham quan di tích lịch sử, như Dinh Độc Lập, Bảo tàng quân sự Việt Nam, địa đạo Củ Chi,… và hàng nghìn những di tích cách mạng khác trên khắp đất nước Việt Nam sẽ giúp thế hệ trẻ cảm nhận rõ hơn về sự hy sinh và ý nghĩa của ngày đất nước thống nhất. Gia đình và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục tinh thần yêu nước. Câu chuyện lịch sử được truyền kể từ thế hệ ông bà, cha mẹ về những năm tháng chiến tranh, về niềm vui ngày thống nhất sẽ là bài học sống động, khắc ghi sâu trong tâm trí mỗi bạn trẻ ngay từ gia đình, trên ghế nhà trường. Các tổ chức chính trị - xã hội cũng cần có nhiều hơn những hoạt động giáo dục lịch sử, những phong trào hành động cách mạng sôi nổi, cuốn hút để thế hệ trẻ phát huy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, khuyến khích đổi mới sáng tạo, cống hiến cho đất nước.

Thứ hai, đổi mới phương pháp giáo dục lịch sử, tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ trong kể chuyện, tái hiện lịch sử.

Phương pháp giáo dục lịch sử truyền thống chủ yếu dựa vào việc ghi nhớ sự kiện và con số, tuy nhiên, trong thời đại số, phương pháp này không còn đủ sức hấp dẫn đối với thế hệ trẻ. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp giảng dạy là bước đi cần thiết để giúp việc truyền tải các giá trị lịch sử trở nên sống động và gần gũi hơn. Một trong những giải pháp hiệu quả là ứng dụng công nghệ số. Các bài giảng có thể tích hợp video tái hiện trận chiến, bản đồ tương tác 3D về sự kiện lịch sử, như Chiến dịch Hồ Chí Minh, hay thực tế ảo (VR) để học sinh “bước vào” không gian lịch sử hào hùng của Dinh Độc Lập vào ngày 30-4-1975. Những công cụ này không chỉ giúp học sinh hình dung rõ hơn, mà còn tạo sự hứng thú và kích thích tư duy khám phá. Bên cạnh đó, phương pháp kể chuyện là một cách tiếp cận đầy tiềm năng. Thay vì chỉ liệt kê sự kiện, giáo viên có thể kể lại những câu chuyện về các anh hùng lịch sử với giọng điệu truyền cảm và chi tiết sinh động. Việc ứng dụng công nghệ số, trong đó kết hợp hình ảnh, âm thanh, giọng nói, không chỉ giúp truyền tải thông tin mà còn chạm đến trái tim người nghe, khơi dậy cảm xúc tự hào và lòng yêu nước. Ngoài ra, cần kết hợp việc tái hiện lịch sử thông qua các buổi biểu diễn kịch, đóng vai, hóa thân thành nhân vật lịch sử để từ đó giúp các bạn trẻ hiểu sâu hơn về ý nghĩa của những hy sinh và chiến thắng của thế hệ cha ông đi trước.

Thứ ba, tăng cường các hoạt động thực tiễn, tham quan di tích lịch sử, giao lưu với nhân chứng lịch sử, trại hè chủ đề lịch sử.

Học lịch sử không chỉ dừng lại ở những bài học ở nhà trường, qua sách vở, mà cần được gắn kết với thực tiễn để thế hệ trẻ “chạm” vào lịch sử. Đứng trước những hiện vật, hình ảnh, hay không gian từng chứng kiến những sự kiện lớn của chiến thắng 30-4-1975, các bạn trẻ sẽ cảm nhận rõ hơn về sự khốc liệt của chiến tranh và giá trị của hòa bình. Giao lưu với nhân chứng lịch sử, như cựu chiến binh, những người từng tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh, hay những nhân chứng của ngày thống nhất,… mang đến cho thế hệ trẻ cái nhìn chân thực và sâu sắc, giúp họ hiểu rõ hơn về quá khứ, truyền cảm hứng về lòng quả cảm và tinh thần yêu nước. Bên cạnh đó, việc tổ chức các trại hè chủ đề lịch sử là hình thức kết hợp giữa học tập và giải trí phù hợp với thế hệ trẻ. Những trại hè này bao gồm các hoạt động mô phỏng chiến dịch quân sự, thi kể chuyện lịch sử, hay các trò chơi giải mã liên quan đến sự kiện 30-4-1975. Qua đó, các bạn trẻ không chỉ được học mà còn được sống trong không khí lịch sử, từ đó hình thành ý thức trách nhiệm và niềm tự hào dân tộc một cách tự nhiên.

Thứ tư, triển khai mạnh mẽ phong trào thi đua yêu nước trong thanh niên thông qua cuộc thi tìm hiểu lịch sử, viết cảm nhận, sáng tác nghệ thuật về chiến thắng 30-4-1975.

Phong trào thi đua yêu nước là cách thức hiệu quả để khuyến khích thế hệ trẻ chủ động tìm hiểu và thể hiện tình yêu với lịch sử. Các cuộc thi tìm hiểu lịch sử về chiến thắng 30-4-1975, với hình thức đa dạng, như trắc nghiệm, thuyết trình, hay hỏi đáp trực tuyến góp phần thu hút đông đảo bạn trẻ tham gia. Những cuộc thi này vừa là dịp để kiểm tra kiến thức, vừa góp phần khơi dậy sự tò mò, thôi thúc thế hệ trẻ tự tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa của ngày thống nhất đất nước. Song song đó, cần tổ chức các cuộc thi viết cảm nhận, sáng tác tranh, nhạc, làm phim ngắn về chủ đề chiến thắng 30-4-1975, tạo “sân chơi” cho thế hệ trẻ phát huy khả năng sáng tạo, bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc cá nhân và thể hiện tình yêu đất nước bằng ngôn ngữ nghệ thuật. 

Thứ năm, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước qua các phương tiện truyền thông xã hội, phim ảnh, trò chơi điện tử. 

Trong thời đại số, truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc đưa lịch sử đến gần với thế hệ trẻ. Các phương tiện truyền thông xã hội, như các fanpage, trang chia sẻ video ngắn, hình ảnh, các trò chơi trực tuyến,… là kênh lý tưởng để phát triển nội dung giáo dục tinh thần yêu nước, truyền cảm hứng. Do đó, cần thiết kế nội dung truyền tải một cách ngắn gọn, hấp dẫn, phù hợp với thị hiếu, sở thích, xu hướng của giới trẻ, tránh lối tuyên truyền khô cứng. Phim ảnh cũng là một công cụ hiệu quả để giáo dục lịch sử. Các bộ phim tài liệu, phim truyện về chiến tranh Việt Nam cần được đầu tư một cách có chất lượng, kết hợp giữa tính lịch sử và nghệ thuật để thu hút khán giả trẻ. Những câu chuyện về tình đồng đội, sự hy sinh, niềm vui ngày thống nhất được kể qua góc nhìn hiện đại sẽ dễ dàng “chạm” đến trái tim người xem. 

Thế hệ trẻ là trụ cột gánh vác sứ mệnh đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, với nhiều cơ hội và thách thức mới. Phát huy bài học và giá trị lịch sử của chiến thắng 30-4-1975, thế hệ trẻ hôm nay ra sức học hỏi, nỗ lực phấn đấu, nối tiếp truyền thống yêu nước, “tiếp tục viết nên một bản hùng ca mới - bản hòa ca của đổi mới, hội nhập, phát triển và ý chí vươn lên mạnh mẽ trong thế kỷ XXI”⁽⁴⁾./.

---------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà NộI, 2011, t. 7, tr.38
(2) GS, TS Tô Lâm: Tương lai cho thế hệ vươn mình, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 25-3-2025, https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/tuong-lai-cho-the-he-vuon-minh
(3) GS, TS Tô Lâm: Thanh niên là nhân tố chủ chốt trong việc định hình, phát triển tương lai đất nước, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 18-12-2024, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1024102/view_content  
(4) GS, TS Tô Lâm: Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 27-4-2025, https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/nuoc-viet-nam-la-mot-dan-toc-viet-nam-la-mot