* Tại buổi làm việc với Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia), Phó Thủ tướng cho biết, trong năm 2018, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã đạt được những kết quả tích cực. Các lực lượng chức năng đã phát hiện, xử lý trên 234 nghìn vụ, việc vi phạm (tăng 4% so với cùng kỳ), thu nộp ngân sách trên 19 nghìn tỷ đồng (tăng 7,7% so với cùng kỳ), khởi tố 1.446 vụ án, 1.656 đối tượng (tăng 6% so với cùng kỳ). Những thành tích này có sự đóng góp quan trọng của Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia. Văn phòng Thường trực đã tham mưu, báo cáo Trưởng ban Chỉ đạo ban hành và triển khai nhiều kế hoạch chuyên đề; đồng thời, đề xuất lên Trưởng ban có ý kiến chỉ đạo xử lý nhiều vụ, việc phức tạp, được xã hội quan tâm, như: việc lợi dụng quà biếu, hàng hóa xách tay qua đường hàng không, bưu điện tại các cảng hàng không quốc tế; vụ sản phẩm Vinaca giả thuốc chữa bệnh; vụ buôn lậu 1.157 điện thoại Iphone tại sân bay Nội Bài, vụ vận chuyển trái phép qua biên giới gần 100 tấn hàng hóa tại huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn, vụ việc liên quan đến Công ty trách nhiệm hữu hạn Con Cưng...

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình, công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả vẫn chưa tạo được chuyển biến căn bản, tình trạng buôn lậu các mặt hàng xăng dầu, khoáng sản, thuốc lá điếu, rượu, điện thoại di động, hàng tiêu dùng vẫn diễn biến phức tạp; tình trạng vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới phía Bắc và Tây Nam có dấu hiệu gia tăng; các vụ việc phát hiện, xử lý trong năm 2018 chủ yếu là các vụ việc nhỏ, xử lý chỉ dừng lại ở người vận chuyển, mang vác thuê, chưa có biện pháp đấu tranh, ngăn chặn hiệu quả tình trạng lợi dụng chính sách thông thoáng trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu để buôn lậu, vận chuyển hàng cấm…

Chỉ ra nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế trên, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình yêu cầu Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo phải luôn bám sát chức năng, nhiệm vụ được giao, làm tốt công tác tham mưu tổng hợp, giúp việc cho Ban Chỉ đạo 389 quốc gia; thực hiện tốt công tác điều hòa, phối hợp giữa các lượng liên ngành để triển khai, thực hiện có hiệu quả các chương trình, kế hoạch công tác; xác định rõ nhiệm vụ chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu cần phải thực hiện nghiêm túc, quyết liệt, thường xuyên, liên tục.

Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, các lực lượng chức năng để rà soát các quy định của pháp luật, đề xuất xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách không để các đối tượng lợi dụng khoảng trống, sự chồng chéo của pháp luật để buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất kinh doanh hàng giả, kém chất lượng; tham mưu hoàn thiện cơ chế chính sách liên quan đến công tác điều hòa, phối lực lượng liên ngành, công tác chia sẻ thông tin. Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo chủ động nắm tình hình, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng, các hiệp hội ngành, nghề, các cơ quan thông tấn báo chí... để kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất kinh doanh hàng giả, hành vi tiêu cực, tiếp tay của cán bộ, công chức liên quan…

Đặc biệt, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến công tác đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, công chức Văn phòng thường trực. “Coi trọng việc rèn luyện về phẩm chất đạo đức, lối sống và làm đúng chức năng, nhiệm vụ được giao, đề cao kỷ cương, kỷ luật công vụ. Không chống lưng, làm chỗ dựa cho các đối tượng buôn lậu”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng đề nghị Văn phòng Thường trực tham mưu cho Ban Chỉ đạo ban hành kế hoạch đấu tranh chống các hành vi lợi dụng thương mại điện tử để sản xuất, kinh doanh hàng hóa vi phạm pháp luật, kế hoạch chống buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa lợi dụng chính sách xuất nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, kho ngoại quan khu vực biên giới phía Bắc; kế hoạch chống buôn lậu, sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng theo Chỉ thị 17 của Thủ tướng Chính phủ và tổ chức thực hiện ngay sau khi các kế hoạch được ban hành.

** Tại phiên họp lần thứ 4 của Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế một cửa ASEAN và tạo thuận lợi thương mại (Ủy ban 1899), Báo cáo của Ủy ban 1899 cho thấy, tính đến hết tháng 01-2019, Cơ chế một cửa quốc gia đã có 173 thủ tục hành chính của 13 bộ, ngành kết nối, với gần 1,9 triệu hồ sơ của khoảng 27.000 doanh nghiệp. Theo Quyết định số 1254/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao các bộ, ngành phấn đấu triển khai mới 138 thủ tục hành chính trên cơ chế một cửa quốc gia. Đến hết năm 2018, các bộ đã hoàn thành triển khai mới 106 thủ tục, chiếm 77% so với mục tiêu. Bên cạnh triển khai liên thông các thủ tục hành chính tại cảng biển, thủy nội địa, các bộ, ngành cũng triển khai cơ chế một cửa quốc gia tại các cảng hàng không quốc tế trên cả nước.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Mai cho biết, trong năm 2018, các bộ, ngành đã có chuyển biến tích cực trong thực hiện, tạo ra đột phá khi trong 5 tháng cuối năm đã triển khai thêm 100 thủ tục mới, tiếp tục mang lại lợi ích cho người dân và doanh nghiệp. Các Bộ Giao thông Vận tải, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai các thủ tục hành chính trên Cơ chế một cửa quốc gia và đạt kết quả rất tốt. Đặc biệt, Bộ Giao thông Vận tải và Ngân hàng Nhà nước đã hoàn thành 100% theo kế hoạch.

Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đoàn Duy Khương cho biết, qua khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ và Tổng cục Hải quan cho thấy những doanh nghiệp từng thực hiện thủ tục trên Cơ chế một cửa quốc gia nhận diện tương đối rõ những thuận lợi khi thực hiện thủ tục qua cơ chế này. Theo đó, giảm thời gian tiếp nhận, xử lý và thủ tục nhanh gọn, đơn giản (61%), giảm thời gian chuẩn bị hồ sơ cho doanh nghiệp (51%), giao diện thân thiện, dễ hiểu (50%) và minh bạch trong thủ tục (42%), chi phí chuẩn bị hồ sơ giảm (40%), giảm nhân lực khi thực hiện (35%) và tăng hiệu quả quản lý cho doanh nghiệp (32%).

Nhìn nhận năm 2018 đã có những đột phá và chuyển biến căn bản trong công tác kết nối một cửa quốc gia, một cửa ASEAN và tạo thuận lợi thương mại, song, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc trong việc thực hiện. Số lượng thủ tục hành chính triển khai mới trên Cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN chưa đáp ứng mục tiêu. Việc phối hợp giữa các đơn vị từ khâu thống nhất quy trình chỉ tiêu thông tin phát triển phần mềm và kết nối hệ thống còn hạn chế. Tiến độ phát triển, nâng cấp hạ tầng mạng, thiết bị không theo kịp tốc độ triển khai dẫn đến một số thời điểm hệ thống quá tải, vì năng lực không đáp ứng kịp với giao dịch phát sinh.

“Đến nay mà đã quá tải rồi,với thủ tục đăng ký ngày càng nhiều, tần suất, số lượng doanh nghiệp tham gia mỗi thủ tục tăng lên thì chúng ta đáp ứng yêu cầu như thế nào. Đây là bài toán về công nghệ, kỹ thuật. Nhiều trường hợp làm điện tử nhưng vẫn phải có hồ sơ giấy, vừa trùng lặp, vừa chồng chéo, lãng phí, không đạt mục tiêu”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Phó Thủ tướng chỉ ra rằng mô hình cơ chế một cửa quốc gia đang vừa tập trung, vừa phân tán, mức độ tập trung chỉ chiếm 11% (19/173 thủ tục đã triển khai theo mô hình tập trung). Sau khi phát triển nóng đã xảy ra nhiều bất cập như mất đồng bộ dữ liệu giữa các bộ khi gián đoạn đường truyền, thủ tục tăng lên, các cơ quan đều phải đầu tư nâng cấp hạ tầng dẫn đến lãng phí và đầu tư dàn trải. Theo Phó Thủ tướng, cần đề xuất hướng thiết kế, vận hành hệ thống này để khắc phục chuyện thiếu đồng nhất và thường phát sinh lỗi.

Phó Thủ tướng lưu ý số lượng thủ tục và doanh nghiệp tăng trưởng nhanh trong khi hiện tại hầu như các bộ, ngành không có bộ phận chia sẻ, hỗ trợ doanh nghiệp, không có cán bộ kỹ thuật và cán bộ nghiệp vụ túc trực 24/7 nên nhiều tình huống doanh nghiệp không được hỗ trợ kịp thời, doanh nghiệp kêu ca nhiều. Năng lực của Tổng cục Hải quan trong việc theo dõi, giám sát, vận hành hệ thống cũng cần phải xem xét, giải quyết. Hiện Tổng cục Hải quan kết nối 34 Cục Hải quan tỉnh, thành phố và 11 bộ, ngành, Cổng thông tin điện tử quốc gia. Vấn đề đặt ra là duy trì, tiếp tục vận hành thế nào để đảm bảo các hệ thống thông tin dữ liệu, “không thể ăn đong từng ngành”.

Theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, số lượng hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành còn chiếm tỷ trọng lớn. 10 tháng năm 2018, số tờ khai nhập khẩu thuộc diện quản lý và kiểm tra chuyên ngành so với tổng số lô hàng làm thủ tục nhập khẩu hải quan tại các cửa khẩu chiếm đến 19,1%. Việc cắt giảm danh mục hàng hóa quản lý và kiểm tra chuyên ngành còn nhiều hạn chế.

Tạo thuận lợi thương mại nhưng phải đi đôi với việc chống gian lận thương mại. Thực tế kiểm tra một số bộ, ngành cho thấy, tạo thuận lợi thương mại chưa tới nơi mà chống gian lận thương mại cũng chưa đạt yêu cầu - Phó Thủ tướng chỉ ra nghịch lý.

Phó Thủ tướng cho rằng không phải cắt giảm lấy được để báo cáo thành tích mà phải đạt được cả hai mục tiêu trên, tăng cường khả năng quản lý, phối hợp các bộ, cơ quan với nhau và với Tổng cục Hải quan. Nghị quyết số 02/NQ-CP của Chính phủ (về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021) không đặt ra vấn đề tiếp tục cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh, 50% điều kiện kiểm tra chuyên ngành, do đó, phải rà soát lại. Những điều kiện kinh doanh không phải/không đáng cắt giảm hoặc buộc phải giữ mà lại cắt giảm đi là phải rà soát lại. Ngược lại, khi ban hành văn bản cắt giảm nhưng lại “đẻ” ra thủ tục, điều kiện khác, đây là điều phải lưu ý.

Phó Thủ tướng nêu rõ nguyên tắc không ban hành được trình tự, thủ tục sẽ không được phép kiểm tra chuyên ngành, “tiến hành kiểm tra chuyên ngành mà không có tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với mã HS thì kiểm tra cái gì, anh nào cũng có quyền kiểm tra cả, kiểm tra lung tung, phải khắc phục tối đa việc một mã hàng hóa rất nhiều bộ, ngành cùng kiểm tra”, Phó Thủ tướng nói.

Nhắc lại Hội nghị lấy ý kiến các hiệp hội doanh nghiệp, nhà đầu tư về chính sách thu hút và sử dụng FDI tại Bình Dương mới đây, nhiều ý kiến phàn nàn về việc kiểm tra sau thông quan, Phó Thủ tướng cho rằng chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm là đúng nhưng kiểm tra hậu kiểm cũng phải trên cơ sở đánh giá rủi ro. Doanh nghiệp phản ánh kiểm tra sau thông quan quá tràn lan, không kiểm soát được. Phó Thủ tướng yêu cầu đánh giá lại kết quả kiểm tra sau thông quan trên tỷ lệ đơn hàng kiểm tra, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phải giám sát việc này. Kiểm tra sau thông quan rất nhiều nhưng hiệu quả đến đâu, có cần thiết không, đúng nguyên tắc đánh giá rủi ro hay không, tác động hiệu quả kiểm tra sau thông quan như thế nào.

Phó Thủ tướng lưu ý không chuyển tất cả từ tiền kiểm sang hậu kiểm, có những hàng hóa bắt buộc phải tiền kiểm nhưng phải quy định rõ trình tự, thủ tục, thời hạn, nội dung, tiêu chí, cách thức kiểm tra. Việc kiểm tra chuyên ngành sau thông quan, nhiệm vụ quan trọng của các bộ, ngành là ban hành các quy trình và thủ tục, còn việc đầu tư hệ thống trang thiết bị máy móc và trực tiếp làm công tác kiểm tra phải đi theo hướng xã hội hóa. “Các bộ vừa ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy trình thủ tục lại cử cán bộ kiểm tra trực tiếp, chúng ta vừa tốn thêm công chức, thêm cán bộ, lại phải đầu tư thêm máy móc. Trừ những trường hợp đặc biệt tư nhân không làm được thì Chính phủ, bộ, ngành phải làm. Sân này để các doanh nghiệp làm độc lập, khách quan sẽ tốt hơn”, theo Phó Thủ tướng.

Nhấn mạnh yếu tố bứt phá trong năm 2019, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu quan tâm đến vấn đề thực thi để cải thiện thực chất hơn về điều kiện kinh doanh và thủ tục kiểm tra chuyên ngành, phục vụ đắc lực cho doanh nghiệp trong quá trình xuất nhập khẩu, làm thỏa mãn mức độ hài lòng của doanh nghiệp. Năm 2019, trọng tâm phấn đấu là chất lượng và phải tính đến bài toán nhân sự, quy trình, thủ tục, công nghệ, hạ tầng, đáp ứng yêu cầu phát triển lâu dài, kết nối với ASEAN và quốc tế. Các bộ, ngành quán triệt thực hiện nghiêm Nghị quyết 02 của Chính phủ và các văn bản chỉ đạo có liên quan, tinh thần là kiểm tra chuyên ngành đi vào thực chất, cắt giảm điều kiện kinh doanh hài hòa với mục tiêu tạo thuận lợi thương mại tối đa và quản lý nhà nước, chống gian lận thương mại cương quyết, rút ngắn khoảng cách thực thi của đội ngũ quản lý nhà nước, chống cài cắm thủ tục./.