Trong thời kỳ hội nhập phát triển kinh tế hiện nay, du lịch trở thành ngành kinh tế trọng điểm, mũi nhọn, công cuộc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa đang đối mặt với những cơ hội, thuận lợi và cả thách thức, khó khăn trong việc xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, giữ gìn và khai thác, mục tiêu kinh tế và mục tiêu văn hóa. Tỉnh Hà Nam đang triển khai thực hiện nhiều giải pháp, nhiệm vụ nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững trên địa bàn.

Tiềm năng phát triển kinh tế từ di sản văn hóa của tỉnh Hà Nam

Phát triển kinh tế từ nguồn lực di sản đang là một xu thế chung của nhân loại. Khai thác giá trị kinh tế từ văn hóa truyền thống thực sự là lợi thế của các địa phương, các quốc gia có hệ thống di sản phong phú và lâu đời. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, di sản văn hóa càng giữ vai trò quan trọng, là cầu nối hòa bình, hợp tác giữa các địa phương, giữa các quốc gia, thúc đẩy phát triển du lịch, góp phần tăng trưởng kinh tế.

Tỉnh Hà Nam có bề dày lịch sử, truyền thống văn hiến và cách mạng. Trải qua trường kỳ lịch sử, các thế hệ người dân Hà Nam đã bồi đắp, tạo dựng nên kho tàng di sản văn hóa vô cùng quý giá, đậm đà bản sắc của vùng quê đồng bằng Bắc bộ. Những di sản văn hóa đó được lưu truyền đến hôm nay luôn đóng vai trò quan trọng trong lịch sử hình thành và công cuộc phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Hà Nam.

Tiềm năng phát triển du lịch từ di tích lịch sử - văn hóa và lễ hội tỉnh Hà Nam:

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện còn 1.888 di tích các loại, trong đó có 237 di tích, cụm di tích đã được Nhà nước xếp hạng, gồm có: 02 di tích quốc gia đặc biệt, 95 di tích cấp Quốc gia, 140 di tích cấp tỉnh và 04 bảo vật Quốc gia. Toàn tỉnh hiện có hơn 200 lễ hội truyền thống, hầu hết là các lễ hội gắn liền với di tích; trong đó có 07 lễ hội đã được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Với hệ thống di tích lịch sử văn hóa và lễ hội phong phú kể trên, Hà Nam đang từng bước nắm bắt để khai thác tiềm năng phát triển du lịch văn hóa tâm linh từ các di sản này. Hiện nay, các điểm du lịch tiêu biểu trên địa bàn tỉnh phải kể đến như: Quần thể danh thắng Tam Chúc và Hội Xuân chùa Tam Chúc, Chùa bà Đanh, Chùa Địa Tạng Phi Lai, Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn, di tích và lễ hội đền Trần Thương, di tích và lễ hội chùa Đọi Sơn, di tích và lễ hội đền Lảnh Giang.... hằng năm đã thu hút hàng triệu du khách tham quan.

Trong tương lai, với việc khai thác tích cực, hiệu quả hơn các tour, tuyến du lịch văn hóa tâm linh, những tiềm năng, lợi thế của hệ thống di tích lịch sử văn hóa và lễ hội gắn với di tích sẽ mang lại cho Hà Nam có một hướng đi vững chắc trong phát triển du lịch.

Tiềm năng phát triển du lịch từ khai thác giá trị các di sản văn hóa phi vật thể:

Hà Nam tự hào là cái nôi của nhiều loại hình dân ca mang đậm bản sắc của đồng bằng Bắc Bộ như: Hát Dậm Quyển Sơn, Hát Chèo, Hát Lải lèn, Hát Trống quân Liêm Thuận, Hát giao duyên...  Hệ thống các câu lạc bộ về các loại hình đã tạo được một mạng lưới hát dân ca rộng khắp từ tỉnh đến cơ sở, mở rộng đến các cơ quan, trường học, doanh nghiệp. Ngoài các câu lạc bộ ở địa phương, trong tỉnh đã hình thành những điểm trình diễn dân ca phục vụ du khách tại các sự kiện và điểm du lịch, các khách sạn, trở thành một sản phẩm văn hóa đặc trưng để trao đổi văn hóa, văn nghệ nhằm tăng cường khả năng đối thoại giữa các cộng đồng, phát triển du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh.

Cùng với di sản dân ca cổ truyền, hệ thống di sản văn hóa phi vật nghề thủ công truyền thống cũng là một tiềm năng góp phần khai thác phát triển du lịch, gắn du lịch trải nghiệm, khám phá với du lịch văn hóa. Mô hình du lịch cộng đồng khai thác giá trị di sản văn hóa phi vật thể đang có những bước phát triển như mô hình du lịch cộng đồng tại làng nghề Trống Đọi Tam, Dệt lụa Nha Xá, Thêu ren Thanh Hà, Gốm Quyết Thành, Sừng mỹ nghệ Đô Hai, Cá kho Nhân Hậu...

Tiềm năng phát triển du lịch từ Bảo tàng:

Tỉnh hiện có duy nhất 01 bảo tàng là Bảo tàng tỉnh Hà Nam. Đây là nơi lưu giữ nhiều tư liệu, hiện vật liên quan đến quá trình hình thành, phát triển đất nước nói chung và lịch sử văn hóa Hà Nam nói riêng. Hiện tại và tương lai, đây sẽ là điểm đến quan trọng của tỉnh, kết hợp giáo dục truyền thống và khai thác, phát triển du lịch.

Bảo tàng Hà Nam hiện đang lưu giữ trên 15.000 đơn vị hiện vật, trong đó có 01 bảo vật quốc gia; một số bộ sưu tập hiện vật có giá trị như: Bộ sưu tập trống đồng; Bộ sưu tập giáo đồng; Bộ sưu tập hiện vật thời Lý; Bộ sưu tập hiện vật thời Trần... Trưng bày nội thất đã được hoàn thiện và mở cửa đón khách từ năm 2000; thường xuyên cập nhật, chỉnh lý các khu trưng bày cố định; trung bình tổ chức 3-4 cuộc trưng bày, triển lãm chuyên đề/năm. Hàng năm, Bảo tàng tỉnh Hà Nam đón hơn 10.000 lượt khách tham quan và trải nghiệm. Hiện nay, Bảo tàng đang tiến hành cải tạo, nâng cấp hệ thống trưng bày nội thất và triển khai hệ thống trưng bày ngoại thất, thực hiện các kế hoạch truyền thông thu hút khách tham quan, trải nghiệm.

Phát triển kinh tế di sản trên cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh

Trong những năm qua, tỉnh Hà Nam đã quan tâm, thực hiện nhiều giải pháp nhằm phát triển hài hòa, cân bằng mối quan hệ giữa bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa với phát triển du lịch, kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh. Để phát triển kinh tế di sản, trước tiên tỉnh Hà Nam đã quan tâm đầu tư, thực hiện tốt công tác bảo tồn, giữ gìn các di sản truyền thống của địa phương; đó chính là cơ sở, nền tảng để tổ chức thực hiện các hoạt động phát triển kinh tế du lịch.

Cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác quản lý di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch

Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, mũi nhọn, những năm qua, tỉnh Hà Nam đã tích cực, chủ động ban hành các văn bản chỉ đạo, định hướng, gắn với thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, XIII; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX; Kết luận số 76-KL/TW, ngày 4-6-2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về “Xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Nghị quyết số 12-NQ/TU, ngày 15-9-2021, của Tỉnh ủy Hà Nam về đẩy mạnh phát triển thương mại - dịch vụ, trọng tâm là du lịch và logistics tỉnh Hà Nam giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Xây dựng các quy hoạch, dự án về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch, trọng tâm là Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Tam Chúc đến năm 2030, tầm nhìn 2050; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Hà Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch các khu/điểm du lịch văn hóa, lịch sử, tâm linh nổi tiếng của tỉnh đã được xếp hạng như: Chùa Đọi Sơn, Đền Trần Thương, Đền Trúc - Ngũ Động Sơn, Chùa Bà Đanh, Đền Lảnh Giang, Đền Bà Vũ, Khu tưởng niệm nhà văn Nam Cao, Đền Lăng… làm cơ sở cho việc triển khai các dự án tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị di tích.

Công tác kiểm kê, phân loại, xếp hạng di sản văn hóa

Hà Nam nằm trong số các tỉnh có số lượng lớn di tích, đa dạng về loại hình, phong phú về nội dung, hàm chứa nhiều giá trị đặc sắc. Để nắm bắt số lượng, loại hình, thực trạng và giá trị di tích, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai tổng kiểm kê di tích trên địa bàn tỉnh, thường xuyên cập nhật số liệu đầy đủ, làm cơ sở để thực hiện các biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích.

Để tạo cơ sở pháp lý bảo vệ di tích, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, công tác lập hồ sơ xếp hạng di tích luôn được triển khai kịp thời, đúng quy định. Số lượng di tích xếp hạng cấp quốc gia, cấp tỉnh trong những năm qua đã tăng nhanh, mỗi năm bình quân tỉnh Hà Nam xếp hạng 05 - 07 di tích cấp tỉnh, 01- 02 di tích cấp quốc gia. Đến năm 2024, tỉnh Hà Nam đã có 237 di tích được xếp hạng, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 95 di tích cấp quốc gia, 140 di tích cấp tỉnh; 4 bảo vật quốc gia và 14 di sản văn hóa phi thể được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

 Các di sản văn hóa phi vật thể lưu truyền trong cộng đồng cũng luôn được cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm bảo tồn và phát huy. Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực triển khai đẩy mạnh công tác nghiên cứu, sưu tầm, khôi phục một cách có hệ thống và lâu dài các di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu như: Hát Trống quân Liêm Thuận, Múa hát Dậm Quyển Sơn, Múa hát Lải Lèn, Hội vật võ Liễu Đôi,... Nhiều lễ hội truyền thống, trò chơi dân gian, các làn điệu dân ca, Chèo truyền thống đã từng bước được khôi phục. Đặc biệt, từ năm 2009 đến nay, các địa phương trong tỉnh đã tổ chức phục dựng thành công nhiều lễ hội truyền thống quy mô, độc đáo, tiêu biểu như: Lễ hội Xuân chùa Tam Chúc (huyện Kim Bảng), Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn, Lễ hội đền Lảnh Giang (thị xã Duy Tiên), Lễ phát lương Đức Thánh Trần đền Trần Thương, Lễ hội đền Bà Vũ (huyện Lý Nhân), Lễ hội đền Lăng (huyện Thanh Liêm)… Các lễ hội sau khi được khôi phục đã được cộng đồng tiếp nhận, duy trì tổ chức, góp phần nâng cao giá trị di tích trên cả hai phương diện vật thể và phi vật thể, thu hút đông đảo nhân dân, khách du lịch tham gia. Đây là những di sản văn hóa rất có giá trị góp phần minh chứng thêm cho vùng đất Hà Nam giàu truyền thống lịch sử, văn hóa.

Công tác bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích

Hà Nam là tỉnh có số lượng di tích lớn trong cả nước. Di tích được hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, thường xuyên bị tác động thiên tai, thời tiết, khí hậu khắc nghiệt nên nhiều di tích trong tình trạng xuống cấp. Với một số lượng di tích lớn như trên, việc bảo tồn và phát huy các giá trị của di tích không phải điều đơn giản. Được sự quan tâm của Trung ương, tỉnh Hà Nam đã phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn từ ngân sách nhà nước cho công tác tu bổ, tôn tạo di tích. Đến nay, toàn tỉnh đã có 70 di tích, cụm di tích được tu bổ, tôn tạo bằng nguồn vốn từ Chương trình mục tiêu Quốc gia và vốn đầu tư phát triển của tỉnh với tổng kinh phí đầu tư gần 200 tỷ đồng và 65 di tích, cụm di tích cấp tỉnh được đầu tư chống xuống cấp bằng nguồn ngân sách tỉnh với tổng kinh phí 30 tỷ đồng.

Trong năm 2024, tỉnh Hà Nam đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích quốc gia đặc biệt chùa Đọi Sơn đến năm 2030, tầm nhìn 2050; tiến hành tu bổ, tôn tạo 12 di tích cấp Quốc gia, cấp tỉnh nhằm bảo tồn, tôn tạo các di tích kiến trúc nghệ thuật có giá trị, đồng thời tạo ra một không gian văn hóa, lịch sử phục vụ sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân địa phương và du khách thập phương.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về công tác xã hội hóa bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực tuyên truyền, hướng dẫn, khuyến khích, vận động các tổ chức, cá nhân tham gia xã hội hoá hoạt động tu bổ di tích, bước đầu đã thu được kết quả tích cực. Theo kết quả thống kê, bình quân mỗi năm nhân dân địa phương, các tổ chức xã hội trong và ngoài tỉnh công đức từ 40 - 50 tỷ đồng cho tu bổ, tôn tạo các di tích.

Quản lý, khai thác và phát huy giá trị di vật, bảo vật quốc gia

Nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị di vật, hiện vật, bảo vật tiêu biểu trên địa bàn tỉnh; Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn các địa phương triển khai nhiều biện pháp, kế hoạch để quản lý, bảo vệ di vật, cổ vật lưu giữ, bảo quản tại di tích; triển khai các chương trình khảo sát, kiểm kê, nghiên cứu, xác định giá trị của các hiện vật tiêu biểu tại các di tích; tổ chức sưu tầm, phục chế hiện vật tiêu biểu lưu giữ tại các di tích để phục vụ công tác nghiên cứu, trưng bày. Giai đoạn 2021 - 2024, thông qua các cuộc thám sát, khai quật khảo cổ học đã bổ sung cho Bảo tàng tỉnh hàng nghìn hiện vật phục vụ cho công tác nghiên cứu, trưng bày. Năm 2022, tỉnh Hà Nam đã lập hồ sơ khoa học trình Thủ tướng Chính phủ công nhận thêm 2 bảo vật Quốc gia là: Trống Đồng Tiên Nội 1 và Bia chùa Giàu (Ngô Gia Thị Bi); năm 2024 đang trình Thủ tướng Chính phủ công nhận 03 bảo vật Quốc gia là: Khánh đá chùa Điều, Trống đồng Vũ Bản, Bộ tượng Kim Cương chùa Đọi Sơn.

Để phát huy giá trị di vật, bảo vật quốc gia, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức 02 cuộc trưng bày quy mô lớn giới thiệu 04 bảo vật quốc gia, đồng thời phối hợp với các nhà sưu tầm tư nhân trong tỉnh trưng bày, giới thiệu các cổ vật tiêu biểu tỉnh Hà Nam.  

Khai thác và phát huy giá trị của di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững

Di sản văn hóa và hoạt động du lịch có mối quan hệ chặt chẽ. Di sản văn hóa là đối tượng khai thác của hoạt động du lịch và là nguồn tài nguyên quyết định sự ra đời và phát triển của loại hình du lịch văn hóa. Ngược lại, nếu thiếu đi việc tổ chức khai thác của du lịch, thì các di sản văn hóa sẽ giảm thiểu khả năng đóng góp thiết thực cho sự phát triển kinh tế - xã hội và mất đi nguồn thu quan trọng để đầu tư lại cho việc bảo tồn di sản văn hóa.

Để thực hiện nhiệm vụ và mục tiêu trên, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu đầu ngành của Trung ương như: Cục Di sản văn hóa, Viện nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy văn hóa dân tộc, Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, Viện Khảo cổ học… để đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, hội thảo khoa học chuyên đề về công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa địa phương gắn với phát triển du lịch bền vững. Đồng thời mở rộng hợp tác với cơ quan truyền thông trong nước để xây dựng chương trình giới thiệu, quảng bá các di sản văn hóa tiêu biểu ở Hà Nam. Tích cực tham gia các hoạt động quảng bá xúc tiến du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Phối hợp với các địa phương trong tỉnh tổ chức thành công nhiều liên hoan, hội thi, hội diễn, trưng bày, triển lãm giới thiệu, quảng bá giá trị di sản văn hóa Hà Nam. Để cụ thể hóa sự gắn kết giữa phát triển văn hóa và du lịch, tỉnh Hà Nam đã tổ chức khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch năm 2023 với chủ đề “Hà Nam - Hành trình kết nối” và chương trình giao lưu Nghệ thuật truyền thống Việt Nam - Nhật Bản nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nhật Bản với hàng chục sự kiện nhằm đẩy mạnh các hoạt động giới thiệu, quảng bá, xúc tiến đầu tư du lịch. Trong khuôn khổ Tuần Văn hóa - Du lịch năm 2023, tại Hội nghị xúc tiến đầu tư phát triển du lịch, tỉnh Hà Nam và VietnamAirlines phối hợp đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá thị trường du lịch hàng không trong và ngoài nước về điểm đến, các sản phẩm dịch vụ du lịch. Hai bên sẽ phối hợp nghiên cứu các sản phẩm và tuyến điểm du lịch, tổ chức các sự kiện giáo dục, văn hóa, thể thao và du lịch… mang tầm quốc gia và khu vực. Năm 2024, Hà Nam tiếp tục tổ chức Tuần Văn hóa, Du lịch Hà Nam nhằm quảng bá hình ảnh, mảnh đất, con người, văn hóa Hà Nam tới bạn bè trong nước và quốc tế, thu hút đầu tư phát triển kinh tế -xã hội của tỉnh.

Với vị trí địa lý thuận lợi chỉ cách Hà Nội hơn 50km về phía Nam, nổi bật như một "cửa ngõ" chiến lược của thủ đô, cùng với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, con người thuần hậu, di sản văn hóa phong phú, tỉnh Hà Nam đã ưu tiên tập trung đầu tư quy hoạch không gian di tích gắn với quy hoạch các khu, điểm, tuyến du lịch, xây dựng thành các tuyến liên kết các điểm di tích nhằm tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn để thu hút khách tham quan, đặt trong mạng lưới liên kết du lịch với các tỉnh đồng bằng Sông Hồng và cả nước. Tổ chức khảo sát, nghiên cứu cụ thể để xác định từng điểm du lịch (di tích) thuộc hành trình, theo phương pháp nghiên cứu liên ngành. Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Hà Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định mục tiêu phát triển du lịch Hà Nam trở thành trung tâm nghỉ dưỡng của vùng đồng bằng sông Hồng, với tổ chức không gian lãnh thổ phát triển du lịch Hà Nam sẽ theo hai trục: Trục Bắc - Nam với sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng sáng tạo gắn với khoa học công nghệ; trục Đông - Tây gắn với sản phẩm du lịch lễ hội, du lịch tâm linh và di tích lịch sử văn hóa. Trong đó, trọng tâm là Khu Du lịch Tam Chúc có quy mô diện tích vùng lõi là 4.000ha, thuộc địa phận thị trấn Ba Sao và xã Khả Phong, huyện Kim Bảng.

Các địa phương trong tỉnh đang tiến hành rà soát, lập, điều chỉnh quy hoạch các công trình di tích lịch sử, văn hóa, làng nghề có giá trị làm cơ sở thu hút đầu tư phát triển du lịch theo định hướng gắn kết thành các chuỗi du lịch - dịch vụ nội tỉnh, liên tỉnh như: Đền Lảnh Giang - Làng nghề dệt lụa Nha Xá; Chùa Đọi Sơn - Làng nghề trống Đọi Tam; Chùa Bà Đanh - Làng nghề gốm Quyết Thành; Khu tưởng niệm nhà văn Nam Cao - Làng nghề cá kho Nhân Hậu, chuối ngự Đại Hoàng; Chùa Địa Tạng Phi Lai, Từ đường Nguyễn Khuyến… Đồng thời nghiên cứu xây dựng lộ trình liên kết với các vùng đầu mối tập trung khách du lịch lớn của cả nước để quảng bá; kết hợp với các hãng lữ hành lớn trong việc khai thác và tổ chức các tour du lịch mới hấp dẫn về tỉnh; kết hợp với các khu du lịch trọng điểm của vùng đồng bằng sông Hồng để hình thành các trục du lịch văn hóa tâm linh độc đáo theo các tuyến chính như: Bái Đính - Tràng An - Tam Chúc; Chùa Hương - Tam Chúc, tuyến kết nối hai di tích quốc gia đặc biệt là đền Trần Thương (Hà Nam) và Khu di tích lịch sử - văn hóa đền Trần (Nam Định)... Đồng thời, đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, làng nghề, khuyến khích các làng nghề sản xuất những mặt hàng lưu niệm, đặc sản của địa phương. Một số di tích tiêu biểu trên địa bàn tỉnh như: đền Lảnh Giang, Khu lưu niệm Cát Tường, chùa Bà Đanh, đình Vĩnh Trụ, chùa Đọi Sơn… được triển khai chương trình số hóa di sản, ứng dụng công nghệ trong phát triển du lịch. Lắp đặt thí điểm các hệ thống camera AI tại đền Trần Thương và đền Lảnh Giang, từng bước hoàn thiện quá trình chuyển đổi số trong ngành du lịch.

Trên cơ sở khai thác, phát huy tiềm năng thế mạnh về di sản văn hóa, du lịch Hà Nam trong những năm qua đã có bước phát triển ngoạn mục về lượng khách du lịch và tổng doanh thu. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2024, du lịch Hà Nam đã đón 3,85 triệu lượt khách (đạt 89,5% kế hoạch năm và đạt 112,6% so với cùng kỳ năm 2023), trong đó: khách quốc tế ước đạt 80 nghìn lượt, khách nội địa ước đạt 3,77 triệu lượt; tổng doanh thu từ du lịch ước đạt gần 3.000 tỷ đồng (đạt 90% kế hoạch năm và đạt 110,3 so với cùng kỳ năm ngoái) cho thấy một sự khởi đầu đầy hứa hẹn và tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong những tháng còn lại của năm.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử phong phú, hấp dẫn và tiềm năng phát triển du lịch, lần đầu tiên Hà Nam được Giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards) vinh danh là “Điểm đến văn hóa địa phương hàng đầu thế giới” năm 2023 và “Điểm đến du lịch mới nổi hàng đầu châu Á” năm 2024, đánh dấu bước ngoặt quan trọng và sự công nhận cho tiềm năng phát triển du lịch mạnh mẽ của vùng đất này.

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di tích trên địa bàn tỉnh Hà Nam gắn với phát triển du lịch vẫn còn một số hạn chế cần sớm được khắc phục như: nhận thức của một bộ phận dân cư chưa thật sự đầy đủ về mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa với phát triển du lịch. Nguồn lực đầu tư cho các di tích danh thắng, di sản văn hóa vẫn còn khó khăn; chất lượng một số điểm đến du lịch còn hạn chế về vệ sinh môi trường, tổ chức dịch vụ, hướng dẫn viên. Hoạt động quảng bá và giới thiệu các giá trị di sản văn hóa, xúc tiến du lịch cần có sự đột phá, đổi mới, sáng tạo hơn. Hiệu quả khai thác kinh doanh và quảng bá du lịch các điểm đến chưa cao, cơ sở vật chất, hệ thống dịch vụ phục vụ du lịch tuy phát triển nhưng quy mô còn nhỏ bé, chưa có nhiều dịch vụ, sản phẩm du lịch độc đáo để thu hút khách.

Một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển kinh tế du lịch trên cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Hà Nam

Chiến lược phát triển kinh tế, xã hội giai đoạn 2020 - 2030, Đảng và Nhà nước ta đã nhấn mạnh: “Phát triển toàn diện, đồng bộ các lĩnh vực văn hóa, bảo đảm vừa phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc, vừa tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế”. Di sản văn hóa và du lịch có mối quan hệ tương hỗ và gắn bó chặt chẽ. Du lịch không chỉ dựa vào di sản để phát triển mà còn tôn vinh giá trị di sản, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị của di sản đã được kết tinh và gìn giữ. Tỉnh Hà Nam có lịch sử - văn hóa lâu đời, mang đậm bản sắc dân tộc, đây chính là tài nguyên quan trọng cho du lịch phát triển. Đồng thời, phát triển du lịch góp phần quảng bá, giữ gìn các giá trị di sản văn hóa.

Để bảo tồn và phát huy tốt các giá trị di sản văn hóa Hà Nam phục vụ cho phát triển du lịch, kinh tế xã hội trong thời gian tới, tỉnh Hà Nam đang triển khai thực hiện có hiệu quả một số nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm sau:

Một là, tiếp tục cụ thể hóa các Nghị quyết, kết luận của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Nghị quyết 08-NQ/TW, của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và Nghị quyết số 12-NQ/TU, của Tỉnh ủy Hà Nam về đẩy mạnh phát triển thương mại - dịch vụ, trọng tâm là du lịch và logistics tỉnh Hà Nam giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Hướng tới mục tiêu đến năm 2030, du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng góp tổng hợp khoảng 10% GRDP của tỉnh. 

Hai là, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cấp uỷ, chính quyền và nhân dân về vai trò di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch; nhận thức rõ mối quan hệ qua lại chặt chẽ giữa lợi ích của người dân với sự phát triển du lịch bền vững của địa phương. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến du lịch, liên kết với các tỉnh bạn để tạo ra những sản phẩm du lịch hấp dẫn. Đồng thời, nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch trên địa bàn toàn tỉnh để đáp ứng tốt nhu cầu của du khách khi đến với Hà Nam.

Ba là, thực hiện tốt quy hoạch tổng thể phát triển văn hóa, thể thao, du lịch tỉnh Hà Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2050; xây dựng và thực hiện hiệu quả quy hoạch chi tiết các khu, điểm du lịch mới và rà soát bổ sung quy hoạch các khu, điểm du lịch đã được phê duyệt phù hợp các Quy hoạch vùng, Quy hoạch tỉnh. Tổ chức thực hiện quy hoạch, quản lý quy hoạch bảo đảm tính bền vững của tài nguyên du lịch và môi trường hoạt động du lịch. Đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, nhất là hạ tầng số, hạ tầng giao thông kết nối vùng, liên vùng, kết nối nội bộ giữa các khu, điểm du lịch với nhau và với các trung tâm đô thị của các tỉnh, thành.

Bốn là, nâng cao hơn nữa hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về du lịch, quản lý di sản để giải quyết hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát huy giá trị di sản phục vụ phát triển du lịch, kinh tế xã hội. Tiếp tục hoàn thiện và thực hiện mô hình hợp tác công - tư trong quản lý, bảo tồn, khai thác và phát huy giá trị di sản. Xây dựng, ban hành các cơ chế chính sách khuyến khích xã hội hóa, tạo môi trường đầu tư hấp dẫn thu hút các nguồn vốn ngoài ngân sách đầu tư phát triển du lịch, dịch vụ. Nâng cao trách nhiệm của cả cộng đồng, tạo điều kiện cho người dân tham gia bảo tồn di sản văn hóa, phát triển đa dạng sinh học, tạo việc làm và thu nhập tốt cho cộng đồng sống trong khu vực di sản.

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học để đánh giá, nhận diện lại các giá trị đang hiện hữu và tiềm ẩn trong các di tích. Từng bước nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch, đặc biệt là đội ngũ hướng dẫn viên, thuyết minh viên văn hóa du lịch; kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động du lịch với quảng bá, khai thác phát huy giá trị văn hoá truyền thống, các di tích lịch sử văn hoá của địa phương. Đẩy mạnh công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa nhằm quản lý, khai thác giá trị di sản văn hóa một cách hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch và kinh tế xã hội trên địa bàn.