Tình hình thực hiện nhiệm vụ ngân hàng năm 2010

Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2010, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành các chỉ thị và kế hoạch hành động về thực hiện chính sách tiền tệ, bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, kiềm chế lạm phát, tích cực chỉ đạo và giám sát các đơn vị trong toàn ngành thực hiện có kết quả và hiệu quả cao các nhiệm vụ đã đề ra, thể hiện trên các mặt sau:

1- Thực hiện các giải pháp điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá và ngoại hối theo Nghị quyết số 18/NQ-CP và Nghị quyết số 23/NQ-CP của Chính phủ

- Điều hành lượng tiền cung ứng thông qua các công cụ chính sách tiền tệ để đáp ứng nhu cầu thanh khoản của các ngân hàng thương mại, nền kinh tế, tác động làm giảm mặt bằng lãi suất thị trường: (1) Giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ từ 7% xuống 4% đối với kỳ hạn dưới
12 tháng, từ 3% xuống 2% đối với kỳ hạn trên 12 tháng, làm tăng nguồn vốn để cho vay, giảm chi phí huy động vốn và tác động ổn định tỷ giá, phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô; (2) Điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở với khối lượng và lãi suất hợp lý; (3) Giảm lãi suất nghiệp vụ thị trường mở, hoán đổi ngoại tệ; (4) Cho vay tái cấp vốn trực tiếp cho ngân hàng thương mại có quy mô nhỏ nhằm ổn định thị trường tiền tệ.

- Chỉ đạo tăng tái cấp vốn cho nông nghiệp, nông thôn, hướng dẫn các ngân hàng thương mại thực hiện cho vay theo cơ chế lãi suất thỏa thuận bằng VND, điều hành linh hoạt các mức lãi suất, kết hợp với các biện pháp khác để điều tiết mặt bằng lãi suất thị trường phù hợp. Điều hành linh hoạt lãi suất nghiệp vụ thị trường mở, lãi suất cơ bản (giữ ổn định các mức lãi suất điều hành trong 10 tháng đầu năm; từ ngày 5-11-2010, điều chỉnh tăng 1%/năm các mức lãi suất điều hành). Phối hợp với Hiệp hội Ngân hàng để tạo sự đồng thuận giữa các thành viên về mặt bằng lãi suất huy động VND.

- Thực hiện các giải pháp hỗ trợ khu vực nông nghiệp, nông thôn và gói kích thích kinh tế theo Nghị quyết của Chính phủ, trong đó tập trung chỉ đạo các tổ chức tín dụng mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả tín dụng, đơn giản hóa thủ tục cho vay; tập trung vốn cho vay phục vụ sản xuất, kinh doanh khu vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa.

- Điều hành tỷ giá và thực hiện các biện pháp quản lý ngoại hối chống suy giảm dự trữ ngoại hối nhà nước, kiểm soát nhập siêu và ngăn ngừa nguy cơ rủi ro về thanh khoản ngoại tệ và tỷ giá. Ngân hàng Nhà nước đã 2 lần điều chỉnh tăng tỷ giá USD/VND bình quân liên ngân hàng. Quy định mức lãi suất tiền gửi tối đa bằng USD 1%/năm của tổ chức kinh tế tại các tổ chức tín dụng. Can thiệp mua, bán ngoại tệ ở mức hợp lý để điều tiết cung - cầu ngoại tệ, tăng tính thanh khoản cho thị trường và hỗ trợ ngoại tệ cho nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu phục vụ sản xuất trong nước. Chỉ đạo các tổ chức tín dụng triển khai sâu rộng việc mua ngoại tệ của một số tập đoàn, tổng công ty nhà nước để tăng nguồn cung ngoại tệ cho thị trường. Kiểm soát chặt chẽ việc mua, cho vay, thanh toán ngoại tệ phục vụ nhập khẩu nhằm hạn chế nhập siêu.

Đối với thị trường vàng, Ngân hàng Nhà nước đã tăng cường các biện pháp quản lý và điều tiết thị trường: chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm túc việc đóng cửa sàn vàng và tất toán trạng thái kinh doanh vàng trên tài khoản ở nước ngoài; cho phép xuất, nhập khẩu vàng khi cần thiết; ban hành Thông tư thu hẹp hoạt động huy động và cho vay bằng vàng của các tổ chức tín dụng.

Nhìn chung, thị trường tiền tệ, tín dụng trong năm 2010 tương đối ổn định và diễn biến phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

- Tín dụng đến ngày 31-12-2010 ước tăng 29,81% so với cuối năm 2009, trong đó: Tín dụng VND tăng 25,3%; Tín dụng ngoại tệ tăng 49,3%. Nếu trừ hư số do tỷ giá và giá vàng tăng thì tổng dư nợ tăng 27,6%, trong đó: tín dụng VND tăng 25,3%, tín dụng ngoại tệ tăng 37,7%.

- Tổng phương tiện thanh toán đến ngày 31-12-2010 tăng 25,3% so với cuối năm 2009; huy động vốn tăng 27,2%. Nếu trừ hư số do tỷ giá và giá vàng tăng, thì tổng phương tiện thanh toán tăng 23%, huy động vốn tăng 24,5%.

- Sau khi thực hiện cơ chế lãi suất thỏa thuận và cùng với các biện pháp điều hành tiền tệ linh hoạt của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất huy động và cho vay VND của các ngân hàng thương mại giảm dần (mức giảm khoảng 1%). Hiện nay, các ngân hàng đã thực hiện đồng thuận lãi suất huy động VND không vượt quá 14%/ năm; lãi suất cho vay bình quân 15,27%/năm. Lãi suất huy động và cho vay bằng USD tăng khoảng 0,5%/năm so với cuối năm 2009, hiện lãi suất huy động bình quân ở mức 4,08%/năm, lãi suất cho vay bình quân ở mức 6,26%/năm.

- Thị trường ngoại tệ, thị trường vàng đã dần ổn định, nguồn cung ngoại tệ được cải thiện đáng kể, tỷ giá diễn biến phù hợp với mục tiêu khuyến khích xuất khẩu, góp phần hạn chế nhập siêu, cải thiện cán cân thanh toán quốc tế (đến ngày 15-12-2010, tỷ giá USD/VND bình quân liên ngân hàng tăng 5,52% và tỷ giá mua bán USD/VND của các ngân hàng thương mại tăng 5,53% so với cuối năm 2009). Giá vàng trong nước diễn biến tương đối sát với giá vàng thế giới, chênh lệch giá vàng trong nước và giá thế giới đã được thu hẹp.

- Vốn khả dụng bằng VND của các tổ chức tín dụng diễn biến theo xu hướng tương đối ổn định, bảo đảm khả năng thanh toán, bảo đảm yêu cầu dự trữ bắt buộc.

2 - Bảo đảm an toàn và phát triển hệ thống các tổ chức tín dụng

Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao tính an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Cụ thể là, chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiếp tục nâng cao năng lực tài chính, quản trị điều hành, phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại, đáp ứng yêu cầu hội nhập; rà soát sửa đổi và ban hành một số quy định mới liên quan đến bảo đảm an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng theo hướng phù hợp hơn với thông lệ, chuẩn mực quốc tế và tình hình thực tiễn Việt Nam; chỉ đạo và giám sát việc thực hiện kế hoạch tăng vốn của các tổ chức tín dụng theo quy định tại Nghị định số 141/2006/NĐ-CP, trình và được Thủ tướng chấp thuận phương án gia hạn thời gian tăng vốn điều lệ đến ngày 31-12-2011; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với tiền tệ, ngân hàng và xử lý kịp thời các sai phạm.

3 - Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt

Trong năm 2010, Ngân hàng Nhà nước đã giao chỉ tiêu thực hiện Chỉ thị số 20/2007/CT-TTg về trả lương qua tài khoản cho từng địa bàn, phù hợp với đặc điểm tình hình và xu hướng phát triển của từng địa phương. Đến cuối năm 2010, có 53% đơn vị hưởng lương từ ngân sách nhà nước thực hiện trả lương qua tài khoản (đến cuối năm 2009 tỷ lệ này là 41,5%). Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng tiếp tục được mở rộng và vận hành hiệu quả, góp phần tăng cường khả năng cung cấp dịch vụ thanh toán hiện đại, đáp ứng nhu cầu thanh toán của nền kinh tế.

Các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán tiếp tục triển khai áp dụng nhiều công nghệ hiện đại, trong đó thẻ ngân hàng đang trở thành phương tiện thanh toán phổ biến. Ước đến cuối năm 2010, số lượng thẻ phát hành trên phạm vi cả nước đạt khoảng 28,5 triệu thẻ, hơn 11.000 ATM và gần 50.000 thiết bị chấp nhận thẻ (POS) được lắp đặt. Việc kết nối hệ thống ATM, POS thành một hệ thống thống nhất trên toàn quốc được triển khai tích cực, trong đó 3 liên minh thẻ Banknet-VNBC-Smartlink đã kết nối liên thông hệ thống ATM trên phạm vi toàn quốc và phối hợp với 15 ngân hàng thực hiện thành công việc kết nối hệ thống POS trên địa bàn Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh với sự tham gia của nhiều đơn vị cung cấp hàng hóa, dịch vụ.

Năm 2010, hệ thống thể chế về tiền tệ và hoạt động ngân hàng được tập trung hoàn thiện, hướng tới chuẩn mực mới, phù hợp hơn với thông lệ quốc tế và điều kiện Việt Nam nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước của Ngân hàng Nhà nước và tạo thuận lợi cho các tổ chức tín dụng hoạt động an toàn, hiệu quả. Ngân hàng Nhà nước đã trình và đã được Quốc hội thông qua Luật Ngân hàng Nhà nước và Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1-1-2011.

Ngoài ra, những nhiệm vụ trọng tâm khác cũng được triển khai thực hiện tích cực, như: đổi mới và nâng cao chất lượng thống kê dự báo, hoàn thiện thể chế về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, tăng cường hoạt động đối ngoại và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, đẩy mạnh công tác cải cách hành chính, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, góp phần tạo sự đồng tình của dư luận đối với các chủ trương, giải pháp của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng.

4 - Một số tồn tại, hạn chế và vấn đề cần quan tâm xử lý

Thị trường tiền tệ, thị trường ngoại hối và cán cân thanh toán quốc tế còn có thời điểm diễn biến không thuận lợi, chưa giải quyết triệt để tình trạng mất cân đối cung cầu ngoại tệ và chênh lệch tỷ giá giữa thị trường tự do và thị trường chính thức. Giá vàng lên xuống thất thường, thị trường vàng trong nước xuất hiện yếu tố đầu cơ làm giá. Hoạt động của các tổ chức tín dụng còn tiềm ẩn rủi ro. Biến động lãi suất trong những ngày đầu tháng 12-2010 cho thấy hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng chưa ổn định, trách nhiệm đối với vấn đề an toàn hệ thống của một số tổ chức tín dụng chưa cao. Năng lực quản trị thanh khoản ở một số ngân hàng thương mại còn hạn chế. Nhận thức và chấp hành chỉ đạo của Chính phủ và của Ngân hàng Nhà nước ở một số ngân hàng thương mại chưa cao, chưa thể hiện tinh thần trách nhiệm đầy đủ đối với an toàn hệ thống, nhất là trong thực hiện cam kết đồng thuận của Hiệp hội Ngân hàng. Thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam tuy đã phát triển nhanh, nhưng vẫn chưa tương xứng với kết cấu hạ tầng sẵn có, mà nguyên nhân chủ yếu do thói quen thanh toán bằng tiền mặt của người dân chưa được khắc phục...

Định hướng nhiệm vụ ngân hàng năm 2011

Dựa trên triển vọng kinh tế trong và ngoài nước, Quốc hội và Chính phủ đã xác định, năm 2011 cần phối hợp chặt chẽ điều hành chính sách tài khóa, điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt và thận trọng, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế, kiềm chế lạm phát và quản lý nhập siêu.

Trên cơ sở thực hiện các chỉ tiêu tiền tệ, tín dụng năm 2010, bám sát mục tiêu tăng trưởng kinh tế và lạm phát năm 2011 do Chính phủ đề ra, Ngân hàng Nhà nước đã xác định mục tiêu và các nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2011. Cụ thể là:

- Tập trung xây dựng, ban hành đồng bộ và kịp thời hệ thống văn bản hướng dẫn Luật Ngân hàng Nhà nước và Luật Các tổ chức tín dụng nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động ngân hàng;

- Điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt và thận trọng theo nguyên tắc thị trường, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô, tổng phương tiện thanh toán tăng 21% - 24%, tín dụng đối với nền kinh tế tăng khoảng 23%. Lãi suất và tỷ giá được điều hành ở mức phù hợp với các cân đối kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn hệ thống, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước của Ngân hàng Nhà nước;

- Điều hành tỷ giá và quản lý ngoại hối theo tín hiệu thị trường, phù hợp với diễn biến lãi suất, cân đối hài hòa cung - cầu ngoại tệ, tăng tính thanh khoản cho thị trường và thúc đẩy xuất khẩu, hạn chế nhập siêu, giảm dần tình trạng đô la hóa trong nền kinh tế. Phối hợp với các bộ, ngành liên quan theo dõi, quản lý chặt chẽ thị trường vàng và thị trường ngoại tệ;

- Tiếp tục nâng cao chất lượng tín dụng, đánh giá thực trạng chất lượng hoạt động của các tổ chức tín dụng để áp dụng các biện pháp thích hợp nhằm kiểm soát chặt chẽ quy mô, chất lượng và cơ cấu tín dụng;

- Theo dõi, giám sát chặt chẽ và dự báo kịp thời diễn biến kinh tế vĩ mô, diễn biến thị trường tài chính trong nước và quốc tế để phục vụ có hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động tiền tệ, ngân hàng;

- Tăng cường khả năng phát hiện, cảnh báo sớm rủi ro trong hoạt động ngân hàng. Kết hợp có hiệu quả giữa thanh tra, giám sát việc chấp hành chính sách pháp luật với thanh tra, giám sát rủi ro trong hoạt động của đối tượng thanh tra, giám sát ngân hàng;

- Tiếp tục củng cố, sắp xếp lại các tổ chức tín dụng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, tăng cường tính công khai minh bạch trong hoạt động ngân hàng;

- Triển khai đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2011 - 2015./.