Xây dựng chương trình phát triển tài sản trí tuệ

Sở hữu trí tuệ là một trong ba trụ cột của đàm phán thương mại quốc tế, bên cạnh thương mại hàng hóa và thương mại dịch vụ. Sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ làm đòn bẩy thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần phát triển kinh tế - xã hội là chủ trương của Chính phủ Việt Nam. Theo đó, Việt Nam đã xây dựng một hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ hoàn chỉnh, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế, tạo ra một khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động xác lập, thực thi và khai thác quyền sở hữu trí tuệ, từ đó tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy các hoạt động đầu tư, thương mại cho các chủ thể trong và ngoài nước.

Quyền sở hữu trí tuệ là kết quả của quá trình sáng tạo, đầu tư trí tuệ, công sức, tiền bạc của cá nhân, tổ chức. Việc bảo hộ tài sản trí tuệ sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao giá trị sản phẩm, từ đó khuyến khích và hỗ trợ phát triển sản phẩm cũng như các ngành, nghề kinh doanh. Nếu không có bảo hộ sở hữu trí tuệ thì các cơ sở sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp khó có thể bảo đảm được uy tín và thương hiệu. Có thể nói, quyền sở hữu trí tuệ được coi như một tài sản của doanh nghiệp và việc quản lý tốt vấn đề sở hữu trí tuệ ảnh hưởng trực tiếp, quan trọng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, cá nhân. Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là nhằm tạo dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh, giúp doanh nghiệp đứng vững trên thương trường.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách và cơ chế thúc đẩy việc tạo dựng và phát triển tài sản trí tuệ, đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ hữu hiệu để phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 1-11-2012, Hội nghị Trung ương 6, khóa XI “Về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã đề ra các nhiệm vụ quan trọng: “Xây dựng được một số sản phẩm quốc gia mang thương hiệu Việt Nam”, “tăng nhanh số lượng các sáng chế được bảo hộ trong nước và ở nước ngoài”, “hoàn thiện các chính sách về hỗ trợ xác lập và bảo vệ quyền sở hữu tài sản trí tuệ”; Quyết định số 1062/QĐ-TTg, ngày 14-6-2016, của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển tài sản trí tuệ giai đoạn 2016 - 2020; Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 3-6-2017, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” đã đặt ra nhiệm vụ “tăng cường bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ”; Nghị quyết số 52-NQ/TW, ngày 27-9-2019, của Bộ Chính trị “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư” yêu cầu “hoàn thiện pháp luật về sở hữu trí tuệ, bảo hộ và khai thác hiệu quả, hợp lý các tài sản trí tuệ do Việt Nam tạo ra; khuyến khích thương mại hóa và chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt là đối với các sáng chế tại Việt Nam”…

Thực hiện các nghị quyết, quyết định của Đảng và Chính phủ, ngày 16-7-2021, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 3567/QĐ-UBND về việc phê duyệt Chương trình phát triển tài sản trí tuệ trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2030 nhằm đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ quan trọng hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo. Chương trình đề ra mục tiêu đến năm 2025, tối thiểu 50% số doanh nghiệp đóng trên địa bàn được tuyên truyền, tập huấn, nâng cao nhận thức về sở hữu trí tuệ; tối thiểu 40% sản phẩm, dịch vụ chủ lực, đặc thù của thành phố và các sản phẩm gắn với OCOP được hỗ trợ đăng ký bảo hộ, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ, kiểm soát nguồn gốc và chất lượng sau khi được bảo hộ... Triển khai chương trình này, những năm qua, thành phố Hà Nội đã thực hiện nhiều giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới, cải tiến quy trình sản xuất; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực hấp thụ công nghệ..., đặc biệt là đã hỗ trợ bảo hộ, khai thác và áp dụng thực tiễn sáng chế, giải pháp hữu ích cũng như hỗ trợ bảo hộ, quản lý và phát triển quyền sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm nông nghiệp, làng nghề trên địa bàn.

Theo Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội, trong giai đoạn 2016 - 2020, Hà Nội đã có 1.697 đơn đăng ký bảo hộ sáng chế, 834 giải pháp hữu ích, 2.221 kiểu dáng công nghiệp, 61.491 nhãn hiệu hàng hóa. Đặc biệt, thành phố đã hỗ trợ tạo lập, quản lý nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể cho 64 sản phẩm nông nghiệp, sản phẩm làng nghề và hỗ trợ quản lý, phát triển sở hữu trí tuệ cho 4 nhãn hiệu tập thể đã được bảo hộ...

Trong giai đoạn 2011 - 2020, Hà Nội cũng đã có nhiều hoạt động sở hữu trí tuệ được triển khai, như Chương trình nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 - 2020, Chương trình phát triển tài sản trí tuệ trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2019 - 2020 và đạt được những kết quả như sau: Có khoảng 25 số phát sóng chuyên mục về sở hữu trí tuệ trên các đài truyền hình và truyền hình địa phương, hơn 3.000 người được tập huấn về sở hữu trí tuệ, nâng cao danh tiếng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm (gần 70 sản phẩm làng nghề, sản phẩm nông nghiệp đặc thù, sản phẩm OCOP đã được Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội hỗ trợ bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ); nâng cao năng lực, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy hoạt động bảo hộ, đưa các kết quả nghiên cứu, sáng chế vào thực tiễn đời sống, phục vụ lợi ích dân sinh (trong giai đoạn 2011 - 2020, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội hỗ trợ tư vấn 291 đơn đăng ký xác lập quyền, bao gồm: 180 đơn đăng ký nhãn hiệu, 50 đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp, 46 đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích là 15 đơn).

Đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ quan trọng của đổi mới sáng tạo

Sở hữu trí tuệ đóng vai trò động lực thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo để phát triển tài sản giá trị quốc gia về cả số lượng và giá trị. Các đối tượng sáng tạo kỹ thuật là nhân tố quyết định trình độ công nghệ, do đó, quyết định trình độ phát triển và cạnh tranh của nền kinh tế. Trong những đối tượng đó, các sáng chế được coi là tiêu biểu. Tương tự như các đối tượng sáng tạo kỹ thuật, các dấu hiệu thương mại (nhãn hiệu, tên thương mại, kiểu dáng sản phẩm,…) cũng đóng vai trò quyết định trong việc tạo dựng vị trí cạnh tranh, bảo hộ và cải thiện lợi thế trên thị trường.

Tại Việt Nam, Chính phủ coi khởi nghiệp sáng tạo là một trong những mục tiêu cấp quốc gia nhằm khuyến khích, hỗ trợ và thúc đẩy các ý tưởng phát triển để có thể trở thành những doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Các doanh nghiệp hay dự án khởi nghiệp sáng tạo có khả năng tăng trưởng nhanh về quy mô khách hàng, doanh thu, lợi nhuận,... dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới.

Những năm qua, hoạt động khoa học và công nghệ của thành phố Hà Nội được Thành ủy quan tâm lãnh đạo sâu sát và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, ngày càng đóng góp quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô. Từ những cơ chế, chính sách đã được ban hành, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội không ngừng nâng cao công tác quản lý nhà nước trên tất cả các hoạt động, như tuyên truyền, phổ biến kiến thức, pháp luật về sở hữu trí tuệ; tư vấn, hướng dẫn việc đăng ký xác lập và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; công tác thực thi, xử lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và khuyến khích, hỗ trợ các hoạt động sáng kiến, đổi mới, sáng tạo; hỗ trợ xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm có tiềm năng, thế mạnh của các địa phương trong thành phố; phát triển kết cấu hạ tầng, kỹ thuật, mặt bằng cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo; thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, liên kết, kết nối hệ sinh thái; hỗ trợ ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển giao công nghệ và sản xuất thử nghiệm thương mại hóa sản phẩm...

Năm 2019, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố đã tiếp nhận 398 sáng kiến kinh nghiệm và giải pháp kỹ thuật, ra quyết định công nhận cho 225/398 sáng kiến kinh nghiệm, sáng kiến cải tiến kỹ thuật, giải pháp công tác, giải pháp kỹ thuật, giải pháp quản lý, giải pháp tác nghiệp, giải pháp ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, đề tài nghiên cứu, áp dụng công nghệ mới đề nghị danh hiệu thi đua cấp thành phố và cấp nhà nước. Số lượng tổ chức, cá nhân có nhu cầu tư vấn xác lập quyền sáng chế, giải pháp hữu ích và kiểu dáng công nghiệp tăng đáng kể.

Để kiến thức về quyền sở hữu trí tuệ lan tỏa trong cộng đồng, năm 2019, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố phối hợp với các quận, huyện, thị xã tổ chức 20 lớp đào tạo, tập huấn về phát triển thương hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp, làng nghề của Hà Nội. Chương trình tập huấn tập trung vào các nội dung, như vai trò của sở hữu trí tuệ với các sản phẩm nông nghiệp, làng nghề trong hoạt động, sản xuất và kinh doanh; quy trình xây dựng, quản lý và phát triển thương hiệu dưới hình thức nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm nông nghiệp, làng nghề; giới thiệu một số hình thức phát triển thương hiệu sau khi sản phẩm đã được bảo hộ. Bên cạnh đó, tiến hành xem xét, triển khai ít nhất 28 dự án bảo hộ nhãn hiệu tập thể, 3 dự án bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận, 4 dự án quản lý và phát triển đối với các sản phẩm mang địa danh đã được bảo hộ, áp dụng.

Nhằm đáp ứng nhu cầu khởi nghiệp sáng tạo đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội tiếp tục triển khai các lớp tập huấn cho các hộ sản xuất và kinh doanh sản phẩm làng nghề, sản phẩm nông nghiệp, doanh nghiệp về sở hữu trí tuệ và vai trò của tài sản trí tuệ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo xác lập, chuyển giao, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thực hiện chính sách, chiến lược hoạt động sở hữu trí tuệ; thiết kế, đăng ký bảo hộ, khai thác và phát triển giá trị của nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế; xây dựng tiêu chuẩn cơ sở; tự tổ chức đo lường; ứng dụng công nghệ cao, hợp đồng chuyển giao công nghệ; thương mại hóa sản phẩm.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số sẽ trở nên khó khăn hơn, vì vậy, các chính sách cần phải được nghiên cứu kỹ để vừa không ngăn cản sự phát triển của khoa học và công nghệ, vừa bảo đảm được an ninh, bảo mật và bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ./.