Trải qua 60 năm xây dựng và phát triển, những giá trị văn hóa, đặc trưng riêng có ấy luôn được tỉnh Quảng Ninh trân trọng, bảo tồn và phát huy. Trong quá trình phát triển, thiên nhiên, con người và văn hóa được xác định là 3 trụ cột để Quảng Ninh chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh” theo hướng bền vững. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XV xác định một trong những khâu đột phá, nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của tỉnh trong nhiệm kỳ 2020 - 2025 là kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh. Trước đó, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU, ngày 9-3-2018, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững”, trong đó đặt mục tiêu xây dựng con người Quảng Ninh với các đặc trưng “Năng động, sáng tạo, hào sảng, lành mạnh, văn minh, thân thiện”; phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực quan trọng để xây dựng và phát triển Quảng Ninh với các đặc trưng “Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Nhân dân hạnh phúc”.

Tự hào và tiếp nối giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước, tuổi trẻ Quảng Ninh luôn nhận thức sâu sắc vai trò, trách nhiệm của mình trong việc tham gia gìn giữ và phát huy những nét văn hóa đặc sắc của tỉnh nhà. Trong thời gian qua, các cấp bộ đoàn trong toàn tỉnh đã có nhiều mô hình, hoạt động tuyên truyền, giáo dục, định hướng, tổ chức cho thanh niên tham gia vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, con người Quảng Ninh thông qua nhiều hình thức phong phú, đa dạng, cụ thể: 

Ban Thường vụ Tỉnh đoàn chỉ đạo các cấp bộ đoàn toàn tỉnh đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền trên các trang mạng xã hội của Đoàn, Hội, Đội về quan điểm của Đảng, Nhà nước trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh về kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh; các quan điểm, mục tiêu của tỉnh tại Nghị quyết số 11-NQ/TU, ngày 9-3-2018, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. Đặc biệt trong thời gian qua, các cấp bộ đoàn rất tích cực tuyên truyền về “Bộ quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” theo Quyết định số 3504/QĐ-UBND, ngày 30-11-2022, của UBND tỉnh; xung kích trên mặt trận văn hóa, đấu tranh chống lại các sản phẩm, thông tin xấu độc, lai căng, làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng của các thế lực thù địch; duy trì hiệu quả cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp” trên Fanpage các cấp bộ đoàn, qua đó định hướng cho đoàn viên, thanh thiếu nhi toàn tỉnh những cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực giá trị đạo đức và văn hóa con người Quảng Ninh.

Hằng năm, Ban Thường vụ Tỉnh đoàn triển khai sâu rộng cuộc vận động “Xây dựng giá trị hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới” song song với các cuộc vận động xây dựng giá trị, hình mẫu riêng của thanh niên Vùng Mỏ như cuộc vận động “Văn minh thanh lịch là nếp sống đẹp của thanh niên Quảng Ninh”. Định kỳ chủ trì, phối hợp tổ chức Cuộc thi Người đẹp Hạ Long và từng bước nâng cao chất lượng để cuộc thi thực sự trở thành một sự kiện văn hóa quan trọng của tỉnh, nơi tôn vinh, nâng cao giá trị vẻ đẹp nữ thanh niên các dân tộc tỉnh Quảng Ninh, đồng thời là môi trường xây dựng, củng cố, phát huy những giá trị phẩm chất tốt đẹp của con người Quảng Ninh trong giới trẻ. Tích cực tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao vào các ngày lễ lớn, dịp kỷ niệm của đất nước, của tỉnh như: Liên hoan các nhóm tuyên truyền ca khúc cách mạng tỉnh Quảng Ninh; Giải chạy hưởng ứng phong trào “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại” góp phần định hướng cho đoàn viên, thanh niên lối sống lành mạnh, nâng cao thể lực và chất lượng cuộc sống; chương trình giao lưu các trò chơi dân gian với cán bộ, học viên cơ sở cai nghiện ma túy của tỉnh, Ngày hội các trò chơi dân gian, tìm hiểu kiến thức về các nét đẹp văn hóa của tỉnh được Ban Thường vụ Tỉnh đoàn và các cấp bộ đoàn tổ chức thường xuyên mỗi dịp tết đến, xuân về…. Qua các hoạt động góp phần tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đoàn viên thanh thiếu nhi về truyền thống lịch sử của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh; đồng thời nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm của đoàn viên thanh thiếu nhi trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng tỉnh Quảng Ninh ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại.

Ngoài ra, Ban Thường vụ Tỉnh đoàn luôn kiên trì phát hiện, tuyên dương và nhân rộng các điển hình thanh thiếu nhi tiêu biểu, xuất sắc trên các lĩnh vực qua những giải thưởng, danh hiệu “Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác”; “Gương mặt trẻ, Tài năng trẻ”; “Sinh viên 5 tốt”; “Học sinh 3 rèn luyện”…. qua đó lan tỏa các giá trị hình mẫu thanh niên Vùng Mỏ thời đại mới có văn hóa, kiến thức, trình độ học vấn, kỹ năng sống, có ý chí lập thân, lập nghiệp, năng động, sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ.

Đoàn cấp huyện và cơ sở tích cực cụ thể hóa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với việc thực hiện tiêu chí văn hóa trong xây dựng nông thôn mới đối với thanh niên nông thôn, xây dựng văn minh đô thị đối với thanh niên đô thị; qua đó, đã xuất hiện nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả, phát huy vai trò của thanh niên trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh như: Mô hình biểu diễn văn nghệ cùng các trò chơi dân gian tại phố đi bộ, Hội trại bản sắc dân tộc, Ngày hội văn hóa dân tộc Tày của Huyện đoàn Tiên Yên; mô hình Câu lạc bộ Thuyết minh viên của Thành đoàn Móng Cái với hoạt động tham gia hướng dẫn, giới thiệu với khách du lịch về giá trị, ý nghĩa của các điểm, tuyến du lịch trên địa bàn thành phố, qua đó quảng bá nét đẹp văn hóa, đặc trưng của vùng đất địa đầu Tổ quốc; các mô hình thanh niên khởi nghiệp từ phát triển nghề truyền thống, sản phẩm địa phương, phát triển du lịch cộng đồng gắn với định hướng gìn giữ, phát huy văn hóa bản địa như: mô hình Khu du lịch Kỳ Thượng Am Váp Farm (anh Nguyễn Trung Kiên, Chủ tịch CLB Đầu tư và Khởi nghiệp Hoành Bồ) với các hoạt động trải nghiệm, khám phá những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán; mô hình khu du lịch Homestay Pạc Sủi, khu du lịch trải nghiệm Family Ecozone của thành viên CLB Đầu tư và Khởi nghiệp huyện Tiên Yên…  Từ sự trợ sức tích cực của tổ chức Đoàn và từ sự năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của thanh niên Quảng Ninh, hàng chục mô hình thanh niên khởi nghiệp từ ý tưởng phát triển văn hóa bản địa đã được hình thành và phát triển. Không chỉ đánh thức du lịch ở địa phương bằng cách quảng bá rộng rãi những nét văn hóa, trang phục truyền thống, món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc mình, mô hình còn mang lại lợi ích kinh tế, khơi dậy khát vọng làm giàu trên chính mảnh đất quê hương, làm cho văn hóa thấm sâu vào đời sống xã hội và trở thành nguồn lực nội sinh mạnh mẽ trong phát triển kinh tế của địa phương, của tỉnh.  

Với sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, thanh niên Quảng Ninh ngày nay cũng rất nhạy bén, sáng tạo trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và tận dụng các trào lưu, xu hướng mới, tích cực của giới trẻ trên mạng xã hội để quảng bá các giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương, của tỉnh. Trong hai năm trở lại đây, tuổi trẻ toàn tỉnh đã và đang tích cực triển khai tích cực mô hình Bản đồ số các di tích lịch sử, văn hóa, địa chỉ đỏ, cụ thể là lắp đặt các bảng có gắn mã QR tại các điểm di tích lịch sử, văn hóa, địa chỉ đỏ trên địa bàn tỉnh để người dân, du khách dễ dàng tìm hiểu, tra cứu thông tin về các di tích lịch sử, văn hóa của tỉnh. Theo đó, năm 2022, Ban Thường vụ Tỉnh đoàn đã xây dựng và ra mắt công trình thanh niên cấp tỉnh “Bản đồ các địa chỉ đỏ - ứng dụng chuyển đổi số trong giáo dục lý tưởng cách mạng và phát triển du lịch tỉnh” chào mừng Đại hội Đoàn toàn tỉnh, toàn quốc lần thứ XII, nhiệm kỳ 2022 - 2027 với gần 40 di tích lịch sử, văn hóa, địa chỉ đỏ được chuẩn hóa nội dung số, bao gồm hình ảnh, video quay cận cảnh đầy đủ các góc hình và sử dụng công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo) giọng nói để thuyết minh cho từng địa danh tương tự du khách đang tham quan và lắng nghe thuyết minh thực tế. Sau một thời gian ra mắt, đã có hàng chục nghìn lượt quét mã QR, cho thấy công trình đã phát huy ý nghĩa quan trọng trong ứng dụng công nghệ số vào việc bảo tồn, quảng bá, phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của tỉnh; đồng thời giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương, của tỉnh cho thế hệ trẻ và thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa trên địa bàn tỉnh. Ngoài ra, thanh niên Quảng Ninh cũng đã và đang tham gia vào một ngành nghề mới, đó là sáng tạo nội dung trên không gian mạng, tạo ra rất nhiều sản phẩm truyền thông dưới dạng video ngắn trên các nền tảng số Facebook, Tiktok (như trang Dihalong.vn, Hienreviewcoto…) với nội dung chính về trải nghiệm văn hóa, ẩm thực, du lịch của các địa phương trên địa bàn tỉnh, giới thiệu tới cộng đồng mạng xã hội những nét đẹp về văn hóa, con người của mỗi vùng miền; cách quảng bá này đã tạo ra những hiệu ứng rất tích cực, thu hút sự quan tâm của đông đảo người dùng mạng xã hội, là một kênh lan tỏa hiệu quả những giá trị về văn hóa, con người Quảng Ninh tới bạn bè trong nước và quốc tế qua mạng xã hội.

Có thể nói, những kết quả nêu trên đã khẳng định vai trò và những đóng góp quan trọng của tổ chức Đoàn và đoàn viên, thanh niên Quảng Ninh trong việc xây dựng, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của quê hương.

Trong quá trình toàn cầu hóa và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, các giá trị văn hóa, con người Việt Nam nói chung và giá trị văn hóa, con người Quảng Ninh nói riêng đã và đang khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Thế hệ trẻ Việt Nam nói chung và thế hệ trẻ Quảng Ninh nói riêng ngày nay được sống, học tập và lao động trong môi trường, điều kiện tốt nhất; họ có sự năng động, nhạy bén, sáng tạo, dễ tiếp cận trào lưu, xu thế mới, song cũng dễ bị lôi kéo, kích động. Trên thực tế, các thế lực phản động trong và ngoài nước luôn tìm mọi cách tác động vào giới trẻ, dùng nhiều chiêu trò, cách thức kích động để đánh vào tâm lý của một số ít bạn trẻ nhằm tạo ra một thế hệ trẻ sống theo chủ nghĩa thực dụng, thích ăn chơi, lười lao động, sống vụ lợi, vị kỷ, xa rời các truyền thống văn hóa, phẩm chất tốt đẹp của quê hương, dân tộc. Hiện nay, một bộ phận thanh, thiếu nhi đang theo đuổi các trào lưu, lối sống, phong cách phương Tây, có hiện tượng lãng quên các giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có của dân tộc đang ngày càng dấy lên hồi chuông báo động về vấn đề thanh niên với việc giữ gìn và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.

Văn hóa, con người là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng phục vụ cho sự phát triển bền vững của tỉnh. Trong thời đại ngày nay, nguồn gốc của sự giàu có không chỉ là tài nguyên thiên nhiên, vốn, kỹ thuật mà yếu tố ngày càng quan trọng và quyết định là nguồn lực con người, là tiềm năng sáng tạo của con người. Tiềm năng này nằm trong văn hóa, trong trí tuệ, đạo đức, tâm hồn, nhân cách, lý tưởng, lối sống, ý chí, nghị lực, tài năng và sự thành thạo công việc của mỗi cá nhân. Xét đến cùng, tài nguyên quý nhất, cái vốn quý nhất, sức mạnh nội sinh của mỗi địa phương, mỗi quốc gia, dân tộc chính là văn hóa, là con người, là nguồn lao động chất lượng cao, là nhân tài trong kinh tế tri thức, trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Vì vậy, để phát huy vai trò của thanh niên trong tham gia tích cực xây dựng, bảo tồn và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của tỉnh, cũng như thực hiện lời dạy của Bác dành cho cán bộ trẻ trong bài học vỡ lòng về cách mạng trong những năm chuẩn bị cho Cách mạng Tháng Tám: “Dân ta phải biết sử ta/Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”; trong thời gian tới, các cấp bộ đoàn tiếp tục thực hiện có hiệu quả một số nhiệm vụ, giải pháp như sau:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cho đoàn viên, thanh niên; nâng cao nhận thức về văn hóa, con người Quảng Ninh, giúp thanh niên thấy được những giá trị độc đáo, riêng có của văn hóa, con người Vùng Mỏ, từ đó nâng lên thành niềm tự hào, ý thức trách nhiệm, quyết tâm hành động của tuổi trẻ trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa quê hương, dân tộc. Các hình thức tuyên truyền, giáo dục phải đa dạng, đổi mới, phù hợp với cách tiếp cận của từng đối tượng thanh, thiếu nhi: tổ chức các hoạt động, hành trình về nguồn, hành trình thăm quan, khám phá bảo tàng, địa danh lịch sử, địa chỉ đỏ, các hành trình khám phá miền biên giới thiêng liêng hùng vĩ gắn với các hoạt động bảo tồn, bảo vệ và phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa của tỉnh; tổ chức tìm hiểu về văn hóa truyền thống của địa phương thông qua các hình thức thi viết, thi sân khấu hóa, thi trắc nghiệm trực tuyến… Tăng cường và đổi mới việc tổ chức những đợt sinh hoạt truyền thống nhân các ngày lễ lớn, ngày kỷ niệm, như giao lưu gặp gỡ với các bậc lão thành cách mạng, những già làng, trưởng bản, những người có thành tích xuất sắc trên các lĩnh vực để giao lưu, đối thoại với thanh niên; tổ chức cho thanh niên nghiên cứu lịch sử địa phương, đơn vị, lịch sử Đảng, Đoàn ở địa phương, đơn vị; xây dựng tủ sách truyền thống, phòng truyền thống… Duy trì phát hiện, tuyên dương, khen thưởng các gương thanh niên điển hình tiêu biểu, nhân rộng các mô hình hiệu quả, cách làm hay của thanh niên trong tham gia lưu giữ, bảo tồn và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh.

Thứ hai, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh và tạo điều kiện thuận lợi để thanh niên học tập, rèn luyện, phát triển toàn diện, hài hòa cả về thể chất và tinh thần. Tăng cường kêu gọi nguồn lực đầu tư, xây dựng, nâng cao chất lượng các thiết chế văn hóa, điểm sinh hoạt, vui chơi giải trí lành mạnh cho thanh thiếu nhi. Đa dạng các loại hình hoạt động văn hóa, nghệ thuật trong thanh niên, đặc biệt là các hoạt động trải nghiệm, bảo tồn và phát triển văn hóa vùng miền; vận động thành lập các câu lạc bộ, đội, nhóm về văn hóa dân gian, văn học nghệ thuật trong trường học và trong cộng đồng... Tiếp tục triển khai có hiệu quả Đề án “Vận động thanh thiếu nhi tham gia học tập ngoại ngữ và tin học đến năm 2020, tầm nhìn 2030”, tạo điều kiện cho thanh thiếu nhi Quảng Ninh có cơ hội học tập nâng cao năng lực ngoại ngữ, năng lực công nghệ thông tin, qua đó trang bị cho thanh thiếu nhi sự tự tin, bản lĩnh, năng lực hội nhập quốc tế, góp phần hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời kỳ mới.

Thứ ba, phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của thanh niên trong các nhiệm vụ, hành động cụ thể, thiết thực. Theo đó, các cấp bộ Đoàn cần đẩy mạnh các phong trào thanh niên tham gia xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu qua việc đảm nhận và thực hiện các tiêu chí về văn hóa; triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2022 - 2026” gắn với các phong trào hành động cách mạng của tổ chức Đoàn. Vận động mỗi đoàn viên, thanh niên tùy vào khả năng của mình tham gia đảm nhận, thực hiện những công trình, phần việc thiết thực, ý nghĩa đối với bảo tồn và phát huy văn hóa quê hương; hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp từ chính những tài nguyên sẵn có của địa phương về thiên nhiên, văn hóa và tham gia phát triển các sản phẩm chủ lực của địa phương; vận động thanh niên chủ động nghiên cứu, học tập, sáng tạo ứng dụng khoa học, công nghệ trong lao động, sản xuất, kinh doanh; đẩy mạnh các mô hình ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quảng bá các giá trị văn hóa đặc sắc, nổi bật của địa phương, của tỉnh, tích cực tham gia xây dựng văn hóa số… Sự cộng hưởng từ những việc làm cụ thể, thiết thực của mỗi đoàn viên, thanh niên sẽ đem đến những giá trị tích cực trong giữ gìn bản sắc dân tộc, xây dựng văn hóa, con người Quảng Ninh.

Thứ tư, các cấp bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên phải tích cực đấu tranh chống lại âm mưu chống phá của các thế lực thù địch trên mặt trận văn hóa tư tưởng. Trong bất kỳ giai đoạn nào, các thế lực thù địch cũng luôn tìm cách thực hiện “diễn biến hòa bình” trên các lĩnh vực, trong đó lĩnh vực tư tưởng, văn hóa được coi là mũi nhọn hòng làm phai nhạt mục tiêu lý tưởng của thanh niên. Chính vì vậy, tổ chức Đoàn cần luôn quan tâm, theo dõi, nắm bắt kịp thời các trào lưu, xu hướng mới trong giới trẻ (đặc biệt các trào lưu phản cảm, độc hại trên nền tảng mạng xã hội Tiktok trong thời gian gần đây) để nhận diện những tác động tích cực và tiêu cực, từ đó kịp thời định hướng thanh niên nhận thức và thực hiện hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức, văn hóa. Tổ chức các chương trình tập huấn “Sử dụng mạng xã hội an toàn cho học sinh, sinh viên”; cách thức nhận diện, chọn lọc các thông tin chính thống, hữu ích và loại bỏ các thông tin xấu, độc, phản diện, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội đến nhận thức, đạo đức, lối sống, văn hóa ứng xử của thanh niên Quảng Ninh.

Cùng với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh, tuổi trẻ Quảng Ninh biểu thị sự quyết tâm phát huy vai trò xung kích, sáng tạo trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực quan trọng, đáp ứng các yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của tỉnh, của đất nước; xây dựng hình mẫu con người Quảng Ninh “Năng động - Sáng tạo - Hào sảng - Lành mạnh - Văn minh - Thân thiện”./.