Thời sự

'Tự chủ đại học không có nghĩa là Nhà nước không cấp ngân sách nữa'

BTV (tổng hợp từ TTXVN, chinhphu.vn)
23:41, ngày 17-08-2018

TCCSĐT - Ngày 17-8, tại Hà Nội, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội phối hợp với Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo Giáo dục 2018 (VEC 2018) với chủ đề “Giáo dục đại học-Chuẩn hóa và Hội nhập quốc tế".

Giáo dục đại học cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ

Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ khẳng định trong hơn 30 năm đổi mới, giáo dục đại học Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần to lớn thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới, đưa đất nước tiến vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, từng bước hội nhập tích cực.

Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực này đã từng bước được bổ sung, đổi mới. Năm 2012, Quốc hội đã thông qua Luật Giáo dục Đại học. Đây là văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho giáo dục Đại học phát triển phù hợp với chủ trương, định hướng của Đảng. Nhờ đó, mạng lưới các trường đại học phát triển rộng khắp cả nước, đa dạng về loại hình và cấp bậc, ngành nghề đào tạo; quy mô đào tạo tăng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của nhân dân; các điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo từng bước được cải thiện.

Giáo dục đại học đã cung cấp cho đất nước hàng triệu nhân lực có trình độ đại học, hàng vạn cán bộ có trình độ thạc sỹ, tiến sỹ. Đây là lực lượng quan trọng, giữ vai trò nòng cốt trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thúc đẩy sự phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh trước sự vận động, phát triển không ngừng của khoa học-công nghệ và tri thức nhân loại, đặc biệt là trước yêu cầu của toàn cầu hóa, quốc tế hóa, giáo dục đại học Việt Nam cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ để không chỉ đảm đương được trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cho đất nước mà còn có sức hội nhập, cạnh tranh.

Trong phát biểu đề dẫn, phó giáo sư, tiến sỹ Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội chỉ rõ, giáo dục Đại học là khâu then chốt quyết định chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế của đất nước.

Với sứ mệnh là nơi sáng tạo ra tri thức mới, thực hiện đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực có trình độ cao đáp ứng nhu cầu xã hội, giáo dục Đại học giữ vai trò là đòn bẩy quyết định cho sự phát triển nền kinh tế, hướng đến sự phồn vinh và thịnh vượng của đất nước.

Chủ đề của hội thảo là “Chuẩn hóa và hội nhập quốc tế” được xem là nội dung nền tảng, những yêu cầu cơ bản đối với sự phát triển giáo dục đại học của đất nước; đồng thời là những vấn đề lớn, có tính thời sự, thu hút sự chú ý của xã hội và được giới chuyên môn đặc biệt quan tâm.

Từ vị thế, góc nhìn của mỗi đại biểu, với tâm huyết chung vì một nền giáo dục đào tạo “khỏe mạnh”, tạo nền tảng cho sự phát triển đất nước, Ban Tổ chức mong muốn các đại biểu sẽ tập trung trao đổi về chủ đề Hội thảo, hướng tới sự đồng thuận trong tầm nhìn, trong nhận thức về những vấn đề then chốt của hệ thống giáo dục đại học để xác định quan điểm đúng đắn, lựa chọn phương thức triển khai phù hợp; từ đó chia sẻ, tạo sự lan tỏa trong hệ thống và toàn xã hội.

Tự chủ đại học và trách nhiệm giải trình

Đề cập đến khuynh hướng phát triển giáo dục đại học và vai trò của tài chính Đại học, ông Dilip Parajuli, đại diện Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam mới chỉ có 2 trường đại học nằm trong top 1.000 trường đại học hàng đầu thế giới. Để phát triển giáo dục đại học theo kịp xu thế thế giới, Việt Nam cần đầu tư nhiều hơn để mở rộng lĩnh vực này.

Ngoài ra, theo ông Dilip Parajuli, giáo dục đại học Việt Nam cần tăng tính minh bạch, giải trình của các trường. Việt Nam đang đi đúng hướng về tự chủ Đại học, tuy nhiên cần bảo đảm rõ ràng hơn về pháp lý, về khái niệm tự chủ học thuật, tài chính, nhân sự. Chính phủ cần có những hỗ trợ, đầu tư cho các trường Đại học trọng điểm để họ tự chủ tốt hơn, vươn lên thứ hạng tốt hơn trên toàn cầu.

Tự chủ để đại học là nơi sáng tạo ra tri thức

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh: Sứ mệnh quan trọng nhất của trường đại học là sáng tạo ra tri thức. Muốn vậy đại học phải có quyền tự do học thuật, tự chủ về chuyên môn, khơi dậy sự sáng tạo của từng thành viên trong nhà trường.

Theo Phó Thủ tướng, đây là hội thảo quan trọng trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị xem xét, thông qua Dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học trong kỳ họp sắp tới. Từ đó tạo hành lang, cơ sở pháp lý để đổi mới mạnh mẽ giáo dục đại học theo tinh thần Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

“Có rất nhiều thứ liên quan đến đổi mới giáo dục đại học đã được chuẩn bị như việc ban hành Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, khung trình độ quốc gia tương thích với quốc tế rút ngắn thời gian đào tạo của nhiều ngành, nhiều trường đại học còn 3-3,5 năm nhưng Luật Giáo dục đại học hiện quy định thời gian đang là 4 năm nên khi luật chưa sửa thì chưa thực hiện được”, Phó Thủ tướng cho biết.

Đánh giá chủ đề hội thảo đã đề cập đến cốt lõi trong thực hiện tự chủ đại học ở Việt Nam, Phó Thủ tướng khẳng định: Sự phát triển của Việt Nam, trong đó có giáo dục nói chung, giáo dục đại học nói riêng, không thể đứng ngoài thế giới. Chúng ta là một phần của thế giới ngày càng mở hơn. Đối với giáo dục, đặc biệt giáo dục đại học thì yêu cầu hội nhập càng bức xúc. Đương nhiên việc hội nhập phải phù hợp với điều kiện của Việt Nam, có lộ trình nhưng không thể vì những đặc trưng riêng mà đi ngược lại xu thế và được đo bằng chuẩn hóa như: Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân; chuẩn kiểm định chất lượng dạy học; chuẩn đầu ra, chuẩn trường…

Qua ý kiến của một số chuyên gia, nhà khoa học nói về những xu thế lớn của giáo dục đại học trên thế giới, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Với điều kiện ở Việt Nam hiện nay thì tự chủ đại học và giải trình là quan trọng nhất.

Nhìn lại quá trình thực hiện tự chủ đại học của Việt Nam, Phó Thủ tướng cho rằng quá trình này bắt đầu từ khi Thủ tướng Chính phủ thành lập hai đại học quốc gia với mục đích không chỉ xây dựng 2 đại học lớn mà còn để có một số quyền tự chủ. Đến Hội nghị Trung ương 4 (khoá VII) tiếp tục nói đến tự chủ đại học. Năm 2005, Bộ GD&ĐT có đề án thí điểm tự chủ 4 trường đại học là Đại học Ngoại thương, Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Kinh tế TPHCM nhưng không thực hiện được.

Có 3 lý do chính khiến quá trình thực hiện tự chủ đại học ở Việt Nam rất khó khăn được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam so sánh với quá trình đổi mới hơn 10.000 doanh nghiệp Nhà nước những năm 1990. Đó là Bộ GD&ĐT, cơ quan chủ quản (các bộ chuyên ngành và UBND các tỉnh) không muốn bỏ quyền quản lý đối với các trường đại học. Bản thân lãnh đạo nhiều trường đại học vẫn muốn duy trì cơ chế bao cấp bình quân từ ngân sách Nhà nước. Cuối cùng là từ người học và xã hội không muốn thay đổi, mà biểu hiện rõ nhất là học phổ thông vất vả nhưng khi vào đại học thì “xả hơi”, chắc chắn tốt nghiệp.

Thực hiện tự chủ đại học phải giải đáp được các yêu cầu của xã hội trong đó có hai băn khoăn lớn nhất: các trường đại học tự chủ được quyền tăng học phí sẽ làm mất cơ hội tiếp cận giáo dục trình độ cao, chất lượng tốt của người nghèo, đối tượng chính sách; tài sản đất đai, cơ sở vật chất, con người trong trường đại học có thể bị thao túng, lãng phí, mất mát.

Qua quá trình cọ sát mạnh mẽ, cùng với kinh nghiệm thế giới, các trường đại học thí điểm tự chủ đã từng bước xử lý hai vấn đề này. Về tài chính, việc tăng học phí đại học đi kèm với lập quỹ học bổng giúp sinh viên nghèo, con gia đình chính sách. Đồng thời, Nhà nước đặt hàng đào tạo những ngành học đặc thù ít sinh viên theo học hoặc nhân lực cho những khu vực khó khăn, vùng sâu, vùng xa, con em dân tộc thiểu số, con nhà nghèo… Công tác quản lý tài sản được thực hiện qua cơ chế hội đồng trường và trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch.

“Từ năm 2015 đến nay đã có 23 trường đại học thí điểm tự chủ và đến nay các trường đại học mong muốn Dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học được thông qua để chính thức thực hiện tự chủ. Đây sẽ là một chuyển biến mang tính lịch sử”, Phó Thủ tướng nói và khẳng định sứ mệnh quan trọng nhất của trường đại học là sáng tạo ra tri thức, muốn vậy trường đại học phải có quyền tự do, học thuật, tự chủ về chuyên môn. Để bảo đảm quyền tự chủ chuyên môn thì trường đại học phải được tự trị, tự quản về mọi hoạt động, tổ chức, tài chính. Đây là xu thế tất yếu là yêu cầu, đòi hỏi phải thực hiện.

"Tuy nhiên, cần hiểu đúng tự chủ không có nghĩa giao hết cho các trường đại học mà không có trách nhiệm giải trình hay ngân sách Nhà nước không đầu tư nữa”, Phó Thủ tướng làm rõ.

Tự chủ về tài chính, theo Phó Thủ tướng, là trường đại học được tự chủ về nguồn thu, nguồn chi. Trong đó nguồn thu bao gồm học phí, hoạt động chuyển giao khoa học công nghệ, sản xuất kinh doanh kết hợp với các doanh nghiệp, tài trợ, cộng đồng và đặc biệt là ngân sách nhà nước Khi đại học tự chủ về nguồn thu phải được tự chủ về chi tiêu chứ không thể ở trong tình trạng “có tiền, thậm chí tiền không từ ngân sách Nhà nước nhưng khi tiêu vẫn phải xin phép các cơ quan quản lý nhà nước”.

Những vấn đề này cần được luật hóa trong Luật sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học và các luật có liên quan. Đơn cử, Phó Thủ tướng cho biết trong phiên họp của Chính phủ về pháp luật đầu tư công mới đây đã thống nhất nguyên tắc chỉ quản lý những dự án đầu tư của các trường đại học có nguồn từ ngân sách Nhà nước.

Tương tự, đối với bộ máy, tổ chức, nhân sự trong các trường đại học cũng cần được tự chủ, linh hoạt chứ không thể quy định cứng như pháp luật về công chức, viên chức.

“Luật sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học tới đây chưa thể đáp ứng ngay một lúc tất cả các yêu cầu đổi mới nhưng sẽ là một bước tiến vô cùng quan trọng. Đổi mới giáo dục đại học như một đoàn tàu sau nhiều năm đã bắt đầu chuyển động, máy đã bắt đầu nổ và việc thông qua Luật sẽ tạo động lực giúp chúng ta tiến nhanh hơn”, Phó Thủ tướng tin tưởng./.

Bài cùng chủ đề

Hội nghị Ngoại giao lần thứ 30 nâng tầm ngoại giao Việt Nam  (17/08/2018)

Bước tiến rõ nét và toàn diện trong công tác phòng, chống tham nhũng  (17/08/2018)

Ủy ban Kiểm tra các cấp kỷ luật 283 đảng viên trong tháng 7  (17/08/2018)

Bộ Chính trị, Ban Bí thư học tập chuyên đề về công tác đối ngoại  (17/08/2018)

Chặng đường 10 năm thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”  (17/08/2018)

Nghiên cứu vấn đề an ninh phi truyền thống vùng dân tộc thiểu số ở nước ta hiện nay(*)  (17/08/2018)