Mỹ quyết định áp thuế nhập khẩu mới, Trung Quốc đáp trả

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã nóng trở lại sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29-5 đe dọa áp thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc đồng thời có những bước đi khác để hạn chế Bắc Kinh tiếp cận những công nghệ nhạy cảm của Mỹ. Bắc Kinh đã chỉ trích Washington tiếp tục theo đuổi các biện pháp hạn chế thương mại đối với Trung Quốc. Bộ Thương mại Trung Quốc cho rằng động thái này đi ngược lại sự đồng thuận mà hai bên đã đạt được sau các vòng tham vấn mới đây, đồng thời cảnh báo Bắc Kinh đã chuẩn bị sẵn sàng để bảo vệ lợi ích quốc gia. Thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đã quyết định áp thuế "đáng kể" đối với hàng hóa Trung Quốc, và tuyên bố của Trung Quốc, rằng Bắc Kinh sẽ ngay lập tức đáp trả kiên quyết nhất trước những biện pháp bảo hộ đơn phương gây tổn hại lợi ích của mình, lại khiến "vòng xoáy" căng thẳng thương mại Mỹ-Trung nóng trở lại.

Nói là làm, Tổng thống Donald Trump đã quyết định áp thuế "đáng kể" đối với hàng hóa Trung Quốc. Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ (USTR) ngày 15-6 cho biết mức thuế mới 25% đối với 34 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc sẽ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 06-7 tới và sau đó Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế đối với 284 danh mục sản phẩm mới.

Tuyên bố của USTR nêu rõ Mỹ sẽ áp thuế theo hai đợt, ban đầu danh sách hàng hóa bị áp thuế gồm 818 danh mục sản phẩm trị giá 34 tỷ USD, sau đó sẽ là danh sách gồm 284 danh mục sản phẩm khác được hưởng lợi lớn từ các chính sách công nghiệp của Trung Quốc, như chương trình phát triển công nghệ mạng tên "Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025". Danh mục hàng hóa đánh thuế đợt này gồm các sản phẩm công nghệ cao, nhưng không bao gồm các hàng hóa mà người tiêu dùng Mỹ ưa chuộng như TV, điện thoại di động...

Dù Tổng thống Trump giảm nhẹ nguy cơ xảy ra chiến tranh thương mại, khẳng định "sẽ không xảy ra chiến tranh thương mại" nhưng giới chuyên gia nhận định động thái áp mức thuế mới trên nhiều khả năng sẽ đẩy hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đến bờ vực một cuộc chiến thương mại mà các thị trường và giới công nghiệp đã lo ngại từ lâu.

Ít phút sau thông báo trên của Tổng thống Mỹ, Trung Quốc cho biết sẽ lập tức đáp trả với mức thuế tương đương để bảo vệ nền kinh tế.

Trên website chính thức của mình, Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố: "Trung Quốc không muốn xảy ra một cuộc chiến tranh thương mại, nhưng không có lựa chọn nào khác và buộc phải kịch liệt phản đối vì cách hành xử của Mỹ gây tổn hại cho cả hai nước." Trung Quốc từng cảnh báo nếu Mỹ tăng thuế nhập khẩu, các thỏa thuận về thương mại và kinh tế đạt được giữa hai bên sẽ không còn hiệu lực.

Trung Quốc công bố danh sách các sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ bị áp các mức thuế bổ sung, động thái đáp trả sau khi Mỹ công bố áp thuế bổ sung đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Theo Tân Hoa xã, được Quốc vụ viện (Chính phủ) phê chuẩn, Ủy ban thuế quan Trung Quốc đã quyết định áp thuế bổ sung 25% đối với 659 mặt hàng của Mỹ tổng trị giá 50 tỷ USD. Theo tuyên bố của Ủy ban trên, mức thuế bổ sung đối với 545 mặt hàng tổng trị giá khoảng 34 tỷ USD, bao gồm nông sản và xe hơi, sẽ có hiệu lực từ ngày 06-7 tới. Thời gian áp thuế bổ sung đối với 114 mặt hàng còn lại sẽ được thông báo sau.

Tuyên bố của ủy ban trên khẳng định quyết định này phù hợp với các quy định liên quan của Luật Ngoại thương Trung Quốc và Quy định của Trung Quốc về thuế xuất nhập khẩu cũng như các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng nêu rõ Trung Quốc và Mỹ đã tiến hành nhiều vòng đàm phán để giải quyết các bất đồng và đạt được những kết quả hai bên cùng có lợi. Tuy nhiên, Mỹ đã thay đổi quyết định và khơi mào một cuộc chiến thương mại. Ông Lục Khảng chỉ trích động thái này không chỉ gây phương hại các lợi ích song phương mà còn làm suy yếu trật tự thương mại quốc tế, đồng thời khẳng định Trung Quốc sẽ đáp trả mạnh.

Thông báo áp thuế được đưa ra một tuần sau khi vòng đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc kết thúc với một số tiến bộ, trong đó Trung Quốc khẳng định sẵn sàng tăng nhập khẩu từ Mỹ và giảm căng thẳng thương mại trên quy mô toàn cầu. Tuy nhiên, phía Trung Quốc chỉ rõ kết quả của vòng đàm phán thương mại Trung-Mỹ dựa trên điều kiện tiên quyết rằng hai bên cần thỏa hiệp lẫn nhau và không khơi mào một cuộc chiến thương mại. Thông điệp này đã được đích thân Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhắc lại trong cuộc gặp Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đang ở thăm Trung Quốc tối 14-6. Ông Tập Cận Bình nói rằng ông hy vọng Mỹ có thể giải quyết các vấn đề nhạy cảm một cách “cẩn trọng và thích đáng” để tránh “sự xáo trộn lớn” với quan hệ Mỹ-Trung.

Phản ứng của thị trường và quan ngại của giới đầu tư

Các chỉ số chứng khoán chủ chốt trên thị trường giao dịch New York, Mỹ, đã đồng loạt giảm điểm trong phiên mở cửa sáng 15-6 (theo giờ địa phương). Nguyên nhân là do tâm lý quan ngại của giới đầu tư đã trở lại sau khi Mỹ chính thức công bố quyết định tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu - động thái có thể đẩy quan hệ thương mại vốn đang căng thẳng giữa hai nước lên một nấc thang mới.

Sau 2 phút giao dịch đầu tiên, chỉ số công nghiệp Dow Jones đã giảm 0,6% còn 25.014,96 điểm. Chỉ số tổng hợp S&P 500 và chỉ số ngành kỹ thuật công nghệ Nasdaq lần lượt giảm 0,4% và 0,5%. Trong khi đó, đồng USD cũng trong tình trạng mất giá tương tự. Tỷ giá hối đoái giữa đồng USD và đồng Euro hiện là 1,1623 USD/1 Euro, giảm so với mức 1,1580 USD đổi 1 Euro trước đó.

Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cảnh báo, việc Mỹ đe dọa và áp các mức thuế nhập khẩu cao có thể làm tổn hại sự phục hồi kinh tế thế giới do kích động vòng xoáy đáp trả lẫn nhau, làm gián đoạn nguồn cung toàn cầu.

Phát biểu với báo giới, Tổng Giám đốc IMF Christine Lagarde nhấn mạnh "không có bên nào thắng cuộc trong chiến tranh thương mại". Theo bà, nếu các đối tác thương mại của Mỹ tiến hành biện pháp trả đũa đúng như họ đe đọa thì cả hai bên sẽ "cùng thua". Điều này sẽ dẫn tới hậu quả kinh tế nghiêm trọng đối với kinh tế Mỹ lẫn toàn cầu, trong đó có việc đẩy lạm phát lên cao. Mặc dù khó tính toán tác động kinh tế trực tiếp vì còn phụ thuộc vào quy mô và thời điểm phản ứng, song xung đột thương mại có thể làm suy yếu lòng tin và khiến các doanh nghiệp hoãn đầu tư. Những dấu hiện này đã xuất hiện ở châu Âu. Tổng giám đốc IMF nhấn mạnh các biện pháp thương mại đơn phương có thể tác động tiêu cực và thậm chí là phản tác dụng.

Bà Christine Lagarde cảnh báo việc chính quyền Mỹ lấy lý do an ninh quốc gia để tiến hành áp thuế cao đối với nhôm, thép nhập khẩu có thể mở đường cho các quốc gia khác hành động tương tự, qua đó sẽ làm suy yếu hệ thống thương mại toàn cầu hoạt động trên nền tảng pháp lý. Do đó, IMF khuyến khích Mỹ hợp tác tích cực với các đối tác thương mại nhằm giải quyết các bất đồng thương mại và đầu tư mà không phải viện đến việc áp thuế hay dùng hàng rào phi thuế quan.

Các chuyên gia kinh tế của IMF phân tích rằng việc Tổng thống Trump tập trung giảm thâm hụt thương mại với một số nước nhất định là không phù hợp. Thay vào đó, các đối tác thương mại nên tập trung duy trì các thỏa thuận thương mại và đầu tư song phương và đa phương. Tuy nhiên, Washington cũng không nên phớt lờ những lợi ích của người lao động Mỹ bị ảnh hưởng bởi toàn cầu hóa, mà nên nỗ lực giảm bớt mặt tiêu cực thông qua việc đào tạo kỹ năng, hỗ trợ thu nhập tạm thời và giúp tìm việc làm.

Lối thoát cho bế tắc thương mại Mỹ-Trung

Giới phân tích nhận định, việc Tổng thống Mỹ vẫn quyết định áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc cho thấy ông Trump quyết tâm thể hiện quan điểm cứng rắn với Bắc Kinh. Chuyên gia Dennis Wilder, người đứng đầu chương trình về quan hệ Mỹ-Trung của Đại học Georgetown, nhận định đây là một quá trình thương lượng, trong đó chính quyền Tổng thống Trump cho rằng việc tiếp tục gây áp lực với Bắc Kinh sẽ giúp Washington có thể nhận lại được những đề nghị tốt hơn. Theo một số nguồn tin, tại vòng tham vấn thương mại hồi đầu tháng 6 này, phái đoàn Mỹ trở về Washington với đề xuất của phía Trung Quốc về việc nhập thêm lượng hàng hóa có tổng trị giá gần 70 tỷ USD từ Mỹ. Tuy nhiên, đề xuất này có vẻ chưa đáp ứng được kỳ vọng của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Đặc biệt, sau cuộc gặp thượng đỉnh lịch sử giữa Tổng thống Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Singapore vào ngày 12-6 vừa qua, dường như Washington đang "tự tin" hơn trong cuộc thương lượng với Trung Quốc, khi vai trò trung gian của Bắc Kinh đã không còn sức nặng như trước, bởi Washington và Bình Nhưỡng đã đạt được bước tiến trong việc thiết lập liên lạc chính thức. Khi đó, Mỹ có thể gây áp lực mạnh hơn với Trung Quốc mà không cần e ngại.

Chuyên gia về kinh tế Trung Quốc tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, Nicholas Lardy thì cho rằng các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung đang rơi vào "hỗn độn" khi giới chức Trung Quốc không chắc chắn được về mục đích thực sự của Tổng thống Trump. Thông báo mới của Nhà Trắng được đưa ra sau khi nhà lãnh đạo Mỹ vừa mới nhất trí nới lỏng các biện pháp trừng phạt của Washington, theo đó giúp Tập đoàn viễn thông ZTE của Trung Quốc tránh được nguy cơ phá sản. Tháng trước, Nhà Trắng cũng xác nhận chấm dứt đối đầu thương mại với Trung Quốc, chỉ vài tuần trước khi tuyên bố sẽ áp thuế thương mại với Bắc Kinh.

Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, vốn đã đạt mức cao kỷ lục trong năm đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, đang có xu hướng ngày càng mở rộng ra nhiều lĩnh vực trong năm 2018. Thực tế khó khăn này buộc Tổng thống Trump phải trông cậy vào chính sách đánh thuế cao để giải quyết một vấn đề khó khăn mà ông đã cam kết với cử tri Mỹ. Sự phản đối từ các nghị sỹ của cả hai đảng trong Quốc hội Mỹ đối với quyết định của Nhà Trắng giảm mức trừng phạt với công ty công nghệ ZTE của Trung Quốc, đã bộc lộ những mâu thuẫn trên chính trường Mỹ về cách "ứng xử" với đối thủ Trung Quốc trong vấn đề thương mại. Việc Tổng thống Trump tăng cường áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc có thể để phản ứng với những chỉ trích rằng Chính quyền Mỹ đã quá nhượng bộ với những đối thủ như Bắc Kinh, trong khi lại "mạnh tay" với các đồng minh chủ chốt, như tăng thuế nhôm và thép nhập khẩu của Liên minh châu Âu (EU), Canada hay Nhật Bản.

Tuy nhiên, các nhà phân tích nhận định con số hàng chục tỷ USD mà Washington định áp thuế với Trung Quốc chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ so với quy mô của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, qua đó hạn chế năng lực của Mỹ trong việc buộc Trung Quốc nhượng bộ theo mong muốn của Tổng thống Trump. Mặt khác, một số chuyên gia khác lo ngại về những thông điệp của quyết định này, cũng như những tác động tiêu cực đối với kinh tế thế giới.

Trên thực tế, do bản chất hai nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc phụ thuộc lẫn nhau, nên không có nhiều cách thức để Mỹ “trừng phạt” Trung Quốc mà không gây tổn thương cho chính Mỹ. Nếu Washington áp đặt các biện pháp thuế mới, Bắc Kinh được cho là sẽ đáp trả bằng các dòng thuế nhằm vào hàng nhập khẩu Mỹ, bao gồm đậu nành, ô tô, hóa chất và máy bay.

Chính sách áp thuế của Mỹ cho đến nay vẫn chưa ghi nhận được những biến chuyển từ Trung Quốc, bởi vậy đây có vẻ không phải cách tiếp cận hiệu quả nhất cho vấn đề thương mại với Trung Quốc. Chuyên gia về Trung Quốc Ryan Hass của Viện nghiên cứu Brookings khẳng định việc thực hiện chính sách bảo hộ đơn phương và kỳ vọng vào sự nhượng bộ lớn từ Bắc Kinh sẽ không phải là chiến lược thông minh để thay đổi cách hành xử của Trung Quốc. Theo chuyên gia này, cả hai bên vẫn có những mục tiêu mà không xung đột về lợi ích. Mỹ cần cho thấy sự tiến triển trong cân bằng quan hệ kinh tế Mỹ-Trung bằng cách mở rộng xuất khẩu và tạo việc làm tại Mỹ, trong khi Trung Quốc cần chuyển đổi nền kinh tế theo hướng dựa vào tiêu dùng nội địa và các dịch vụ bền vững hơn nhằm tiếp tục thúc đẩy sản phẩm của Trung Quốc vào chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, cả Mỹ và Trung Quốc cần mở ra không gian cho các cuộc đàm phán thương mại để tìm ra giải pháp có thể hỗ trợ cho mục tiêu của mỗi bên./.