Nợ công châu Âu có nhiều nguyên nhân, nhưng cốt lõi vẫn là chi tiêu của nhà nước lớn hơn tiền của mà nó tạo ra. Xét từ góc độ nhà nước có thể thấy những vấn đề rất đáng quan tâm. Ở châu Âu hiện đang tồn tại kiểu nhà nước khá đặc thù bao gồm một nhà nước quốc gia và một nhà nước liên minh. Và nếu nhìn về hình thức thì mỗi người dân châu Âu đang gồng trên vai hai nhà nước: một quốc gia và một liên minh. Tuy nhiên, dù tổ chức theo hình thức nào thì đánh giá cuối cùng đối với một nhà nước vẫn là tinh gọn, hiệu quả.

Một nhà nước “ít tốn kém” như V.I.Lê-nin từng nhắc đến là một nhà nước gọn nhẹ, hoạt động hiệu quả và chi phí thấp. Nhưng ở châu Âu việc tồn tại hai nhà nước rõ ràng về hình thức không thể gọn nhẹ bằng một nhà nước thống nhất. Nhà nước liên minh muốn tồn tại phải có đóng góp của các nhà nước thành viên. Nhà nước thành viên muốn tồn tại phải có sự đóng góp của nhân dân. Vậy là nhân dân vẫn là cái gốc của mỗi nhà nước cả thành viên lẫn liên minh. Điều đáng chú ý là nhà nước thành viên hoạt động thế nào và cấu trúc ra sao thì nhà nước liên minh cũng phải như thế về kinh tế, văn hóa, an ninh, quốc phòng...). Do đó, mọi mặt đời sống của châu Âu đều có hai nhà nước này quản lý điều hành, nhà nước hai tầng. Rõ nét nhất là về mặt quốc phòng, các nhà nước thành viên đều có lực lượng vũ trang hay là quân đội để bảo vệ đất nước và chế độ. Mặc dù rất tốn kém nhưng ở châu Âu vẫn tồn tại hai tầng quân đội. Do vậy, chi phí cho quốc phòng sẽ phải tăng gấp đôi. Vấn đề là xây dựng quân đội để phòng vệ Tổ quốc thì ít tốn kém hơn nhiều so với việc xây dựng một hệ thống quân đội để tham chiến tại các nước.

Năm 2011 vừa qua, Mỹ đã “chỉ đạo” NATO - lực lượng vũ trang của châu Âu hay gọi là quân đội của Liên minh châu Âu tham chiến trực tiếp tại Libya. Điều này chắc hẳn sẽ giúp Mỹ giảm bớt gánh nặng và nhường lại trách nhiệm chi phí cho NATO gánh vác. NATO, hay suy cho cùng là dân lành châu Âu sẽ phải gánh chịu những tổn thất về quân sự trên. Và mô hình Mỹ + NATO đang rất muốn được lặp lại, chí ít là đối với Iran, Sirya... Có lẽ vậy mà NATO, hay nhà nước Liên minh châu Âu đang phải tính toán lại cách chi tiêu cho quân sự của mình bằng cách dự định thông qua một giải pháp mang tên “Phòng thủ thông minh" tại Hội nghị cấp cao dự kiến tổ chức ở Chicago (Mỹ) vào tháng 5 tới. Với giải pháp này, NATO sẽ có thể kết hợp khả năng và ưu thế của tất cả các thành viên NATO để tạo ra hiệu ứng cộng hưởng và tác dụng tổng hợp, cùng nhau vũ trang và sử dụng thiết bị quân sự, liên kết quân đội và mở rộng quan hệ đối tác an ninh trên phạm vi toàn cầu. Mặc dù chưa được thông qua nhưng dư luận cho rằng, giải pháp này cũng không giúp NATO giảm thiểu chi phí cho quân sự là bao. Trong hoàn cảnh nợ công ở châu Âu đang “đầm đìa và bí bách” như hiện nay, nếu EU lại công bố số tiền mà NATO phải chi, số lính mà NATO đã chết ở Libya hay Afghanistan thì hậu quả sẽ thật khó lường...

Số tiền được chi cho việc tham chiến hay thực chất là đem bom đạn phá hoại, bắn giết người dân lành nước ngoài nếu được đem tái thiết đất nước, cải thiện đời sống nhân dân ở các nước châu Âu chắc sẽ tốt hơn. Tuy nhiên, ai cũng biết, cuộc chiến tại Libya hay Trung Đông thực chất là cuộc chiến dầu lửa. Người có lợi là các công ty của một vài nước có tiềm lực và có tham chiến “tích cực” tại đó. Nhưng hậu quả thì những người dân thường, những quốc gia yếu kém phải gánh chịu. Có lẽ ai cũng biết, ngoài Mỹ ra, chỉ Anh, Pháp, Đức... và một số ít, chứ không phải tất cả các nước châu Âu được hưởng lợi ở Trung Đông khi chia phần “chiếc bánh dầu lửa”. Vì thế, đã đến lúc châu Âu phải điều chỉnh lại hướng đi, chí ít là về mặt quốc phòng hay quân sự. Và rõ ràng, việc giảm bớt lực lượng vũ trang, giảm trừ chiến tranh, đầu tư cho phát triển kinh tế sẽ phần nào giúp nợ công ở châu Âu bớt đi nghiêm trọng./.