Phiên họp này có khối lượng công việc rất lớn với nhiều nội dung quan trọng liên quan đến an ninh quốc phòng, giáo dục, kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần tập trung rà soát, thảo luận với tinh thần không thiên về số lượng mà chú trọng nâng cao về chất lượng, tiếp tục rà soát với chất lượng cao nhất, bàn thảo kỹ về những vấn đề còn có ý kiến khác nhau giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo để có những quyết định chính xác, trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ bảy sắp tới.

Ngay trong phiên khai mạc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông và Dự thảo Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015.

Nặng “dạy chữ,” nhẹ “dạy người”

Nặng “dạy chữ,” nhẹ “dạy người” là đánh giá của Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển và nhiều Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi nói về chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông hiện hành.

Nhìn nhận những mặt hạn chế, bất cập, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng một số nội dung của các môn học chưa bảo đảm tính hiện đại, cơ bản và thiết thực; chưa cân đối giữa lý thuyết và thực hành, giữa dung lượng và thời lượng dạy học, một số chủ đề còn nặng, khó, nhất là đối với học sinh dân tộc thiểu số và học sinh vùng khó khăn… Nội dung chương trình, sách giáo khoa bị “cắt khúc," không thật bảo đảm tính liên thông, có sự trùng lặp một số nội dung giữa các lớp học, cấp học và giữa các môn học; chưa liên thông tốt giữa giáo dục phổ thông với giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học để góp phần thực hiện có hiệu quả việc phân luồng sau trung học cơ sở và sau trung học phổ thông.

Hình thức tổ chức “phân ban kết hợp với tự chọn” ở cấp trung học phổ thông còn cứng nhắc, chưa thực sự đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng và khuynh hướng nghề nghiệp của học sinh, chưa đáp ứng được yêu cầu phân luồng đa dạng. Quá trình xây dựng và triển khai chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông hiện hành không bảo đảm sự đồng bộ giữa đổi mới chương trình giáo dục phổ thông với việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục.

Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục không bắt kịp yêu cầu đổi mới của chương trình, sách giáo khoa, yêu cầu về đổi mới phương pháp dạy học ở các trường phổ thông, chưa khắc phục được lối dạy học “truyền thụ một chiều," chưa vận dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh. Phương thức đánh giá chất lượng giáo dục còn lạc hậu. Thiếu quy hoạch phát triển nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, do đó, đội ngũ này vừa thừa, vừa thiếu.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành với quan điểm phải đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông cũng như sự cần thiết phải ban hành Nghị quyết của Quốc hội về vấn đề này thay cho Nghị quyết số 40/QH10 năm 2000 đã được triển khai thực hiện từ năm học 2002 - 2003 đến nay.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cần đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối, quan điểm mới của Đảng về giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa; đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật Giáo dục hiện hành và các văn bản pháp luật liên quan, tạo hành lang pháp lý cho việc triển khai đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn phát triển giáo dục hiện nay của đất nước, cũng như phù hợp với Hiến pháp mới ban hành.

34.275 tỷ đồng và nỗi lo thiếu khả thi

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều băn khoăn, nghi ngại của các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi đề cập đến tính khả thi của Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Nhiều ý kiến cho rằng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất, trường lớp cùng với chương trình, sách giáo khoa là những yếu tố cấu thành chất lượng giáo dục. Thời gian qua, mấu chốt này chưa được giải quyết căn cơ, rốt ráo. Việc phát triển đội ngũ giáo viên phổ thông chưa được quan tâm đúng mức, công tác bồi dưỡng, đào tạo lại giáo viên chưa được thực hiện một cách cơ bản, chưa đáp ứng yêu cầu triển khai chương trình, sách giáo khoa hiện hành. Điều kiện cơ sở vật chất ở đa số các cơ sở giáo dục phổ thông hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu giáo dục toàn diện.

Với quan điểm đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là công việc trọng đại, có tác động lớn đến xã hội, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Đức Hiền, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai đều cho rằng báo cáo đánh giá tác động của cơ quan soạn thảo chưa đủ “tầm” với một Đề án lớn, Nghị quyết lớn như vậy.

Đồng chí Trương Thị Mai chỉ rõ chỉ có 2,5 trang đánh giá tác động là quá đơn giản, tính khả thi chưa rõ, chưa cụ thể, cần đánh giá một cách định lượng hơn và nêu rõ đầu ra của đề án.

Đồng chí Nguyễn Đức Hiền đề nghị làm rõ thêm đánh giá tác động của đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông đến giáo dục đại học, dạy nghề, học nghề, vấn đề cơ sở vật chất, nguồn lực và các giải pháp tháo gỡ khó khăn.

Nói sâu về dự thảo nội dung Đề án, đồng chí Trương Thị Mai cho rằng người dân chưa thấy được đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông trong 7 đến 10 năm tới khác được bao nhiêu, có gì hơn so với trước đây. Đồng tình với phương thức dạy học phân hóa chương trình trung học phổ thông sau năm 2015 theo hướng tăng cường các môn học, chuyên đề tự chọn và đa dạng hóa sách giáo khoa phổ thông, thực hiện một chương trình chuẩn, nhiều bộ sách giáo khoa, do nhiều tổ chức cá nhân cùng tham gia, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ quan quản lý Nhà nước phải chịu trách nhiệm khai thác nguồn lực xã hội tham gia đa dạng hóa sách giáo khoa.

Nêu lên thực trạng năm nào cũng phân bổ kinh phí trang bị trang thiết bị dạy học nhưng không đồng bộ, nhiều nơi cất kho, đồng chí Trương Thị Mai đề nghị đánh giá đầy đủ về đổi mới phương pháp, mô hình dạy học, tạo sự yên tâm của Quốc hội đối với bản dự thảo Nghị quyết này.

Cùng chung mối lo về tính khả thi của Đề án, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng băn khoăn từ nay đến năm 2016 chỉ còn 1,5 năm nữa, phải dồn sức cho việc xây dựng chương trình, sách giáo khoa mới, liệu việc nâng cao năng lực, chất lượng, trình độ đáp ứng của đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất kỹ thuật để triển khai có khả thi?

Chỉ rõ những điểm hạn chế, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng để nêu bật được sự cần thiết phải đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông và ban hành Nghị quyết mới của Quốc hội về vấn đề này, phải có báo cáo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Chủ tịch yêu cầu việc đổi mới phải có kế thừa, Nghị quyết mới của Quốc hội phải nêu rõ mục đích, nội dung đổi mới, không thể là một bản “sao chép” tập hợp lại các quan điểm của Đảng. Để đổi mới được chương trình giáo dục phổ thông, điều quan trọng là khâu tổ chức thực hiện phải bảo đảm; cần nghiên cứu kỹ, tránh tình trạng khi triển khai Nghị quyết, cơ quan thi hành lại “kêu” đội ngũ, cơ sở vật chất không đáp ứng nên chất lượng sách và điều kiện thực hiện kém.

Nhiều ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 40/2000/QH10, làm rõ những mặt đạt được, những mặt còn tồn tại, tránh tình trạng luôn đổi mới, không ổn định.

Giải đáp các băn khoăn của các Ủy viên Ủy banThường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết phương pháp dạy học sẽ được đổi mới theo hướng chuyển từ hoạt động truyền thụ kiến thức sang chỉ đạo, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập linh hoạt, đa dạng và để học sinh chủ động chiếm lĩnh kiến thức, hình thành phương pháp học, cách suy nghĩ, cách giải quyết vấn đề, biết vận dụng sáng tạo, không nặng về truyền thụ kiến thức mà chú trọng phát triển năng lực người học. Bộ sẽ yêu cầu tập huấn đào tạo lại đội ngũ giáo viên cho phù hợp với chương trình mới, đề ra tiêu chuẩn, tiêu chí tối thiểu về cơ sở vật chất mà các trường phải bảo đảm.

Chương trình đặt ra yêu cầu dạy cách học để bảo đảm xây dựng xã hội học tập suốt đời. Điều này trùng với quan điểm của Chủ nhiệm Hội đồng Dân tộc K’so Phước khi cho rằng con đường giáo dục là con đường ngắn nhất để đi vào đời một cách vững chắc nhất.

Theo tính toán của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sẽ phải cần đến 34.275 tỷ đồng để thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa, song, trong số này chưa tính đến kinh phí đầu tư xây dựng cơ sở vật chất ở các trường chưa bảo đảm điều kiện. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ bố trí thêm một phiên họp về nội dung này để thảo luận, hoàn thiện thêm một bước trước khi trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ Bảy tới./.