Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe báo cáo giải trình, tiếp thu của Ủy ban Kinh tế xoay quanh các vấn đề về chế độ sở hữu đất đai, quyền và trách nhiệm của Nhà nước đối với đất đai; chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, bên cạnh đó là vấn đề cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; tài chính đất đai và giá đất; đấu giá quyền sử dụng đất; hạn mức sử dụng đất nông nghiệp; quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã thảo luận về việc tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của các ngành, các cấp, các tầng lớp nhân dân và các doanh nghiệp về toàn bộ dự thảo Luật đất đai (sửa đổi).

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng các vấn đề thu hồi đất, tái định cư đòi hỏi cần có một số lượng lớn quy định mới có thể xây dựng được một quy trình thực hiện chặt chẽ, đáp ứng đòi hỏi của công tác này, thậm chí là chỉ riêng vấn đề bồi thường khi thu hồi đất đai cũng có thể xây dựng một Luật điều chỉnh riêng.

Nhiều quy định hiện hành về bồi thường, giải tỏa đã cho thấy không phù hợp với sự vận động của cuộc sống. Thực tế cũng cho thấy Luật đất đai có số lượng văn bản hướng dẫn thi hành đồ sộ nhất trong hệ thống luật, bộ luật của Việt Nam.

Khi thảo luận, các đại biểu Quốc hội cũng đã yêu cầu phải quy định cụ thể, thậm chí là có tầm vóc là một bộ luật đối với lĩnh vực này để sau khi ban hành, cơ bản thực hiện được ngay. Nếu quy trình xây dựng Luật Đất đai (sửa đổi) như các luật khác thì sẽ khó có thể giúp đáp ứng được đòi hỏi của thực tế.

Theo Chủ tịch Quốc hội, cuộc sống đang đặt ra nhiều vấn đề như nếu không chia lại diện tích đất đã được giao thì sẽ xử lý như thế nào với trường hợp không sử dụng nữa; trường hợp chưa có đất canh tác, đất ở; dự án treo, không sử dụng hết quỹ đất được giao; đất liên quan tới tôn giáo, dân tộc; vấn đề đền bù giải tỏa, đảm bảo chỗ ở cho người dân bị thu hồi đất...

Về định giá, cơ quan định giá, cơ quan đấu giá, cơ quan tư vấn độc lập, tổ chức đấu giá... quy định cụ thể như thế nào, trình tự ra sao cũng chưa được làm rõ, giải đáp thấu đáo. Do đó, dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) cần được chuẩn bị thực sự chu đáo thêm, thảo luận kỹ và tiến hành lấy ý kiến nhân dân; hạn chế thấp nhất những quy định cần Chính phủ, các bộ hướng dẫn.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước cho rằng khó khăn nhất hiện nay là việc định rõ về thực chất quyền sở hữu đất đai và quyền sử dụng đất. “Nhập nhằng” giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng đang là tâm điểm, nguyên nhân của hầu hết khiếu nại tố cáo.

Theo ông Ksor Phước, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần quy định rõ quyền thu hồi đất của Nhà nước, có như vậy, mới thuận lợi trong việc Nhà nước quyết định sử dụng phần đất giao cho người dân để phục vụ lợi ích quốc gia, cộng đồng, không chỉ vì mục đích quốc phòng - an ninh.

Ông Ksor Phước cũng cho rằng nếu giữ quy định về giá đất như cũ thì vấn đề khiếu nại tố cáo sẽ vẫn tiếp tục phức tạp. Cần làm rõ vai trò chủ đạo của Nhà nước trong định giá đất vì đây là hàng hóa đặc biệt và quy định chặt chẽ vấn đề bồi thường khi thu hồi đất.

Về vấn đề đất cho đồng bào dân tộc, quá trình giám sát cho thấy việc sang nhượng, cầm cố, chuyển quyền sử dụng đất hiện chưa kiểm soát được, khiến nhiều địa phương không hoàn thành được mục tiêu thu xếp đất ở, đất sản xuất cho đồng bào. Quy định tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) vẫn không giúp ngăn chặn được tình trạng này.

Do đó, ông Ksor Phước đề nghị dự thảo Luật cần quy định khi sang nhượng, thế chấp đất đai thuộc cộng đồng dân tộc thiểu số thì phải được hội đồng hoặc đại diện của cộng đồng dân cư chấp thuận.

Mặt khác, cần nghiên cứu để quy định chặt chẽ hơn, tránh trường hợp đồng bào thực hiện mua bán, chuyển nhượng diện tích đất ở, đất sản xuất được Nhà nước giao, khiến địa phương phải vất vả để tiếp tục lo được đất cấp cho hộ gia đình dân tộc thiểu số.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất việc sửa đổi Luật đất đai là vấn đề hệ trọng, liên quan đến cuộc sống của mọi người dân, do đó cần được chuẩn bị chu đáo, thận trọng, tiếp tục xem xét nhiều vấn đề. Dự thảo Luật vẫn còn nhiều điều khoản mang tính nguyên tắc, nhiều quy định khung, chưa cụ thể, phải chờ nghị định, thông tư hướng dẫn của Chính phủ và các bộ.

Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ căn cứ trên tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 và ý kiến thảo luận của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện thêm một bước, đảm bảo tính cụ thể, khả thi, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận tại phiên họp thứ 14, dự kiến diễn ra đầu tháng 1-2013, trên cơ sở đó, sẽ thông qua Nghị quyết về việc lấy ý kiến nhân dân./.