Hợp tác chính trị, kinh tế - thương mại tốt đẹp

Từ nhiều năm nay, Đức là một trong những đối tác quan trọng nhất của Việt Nam ở châu Âu. Sự tin cậy và hiểu biết lẫn nhau giữa hai nước ngày càng được tăng cường thông qua duy trì trao đổi đoàn cấp cao và các cơ chế hợp tác. Trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Đức A. Merkel (tháng 10-2011), Thủ tướng hai nước đã ký Tuyên bố chung Hà Nội về việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược, trong đó đề ra các mục tiêu và biện pháp cụ thể tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên. Và gần đây là chuyến thăm của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (tháng 11-2015) trong 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Ngoài ra, Nhóm điều hành chiến lược cấp Thứ trưởng ngoại giao hai nước thường xuyên họp định kỳ hằng năm để kiểm điểm và cập nhật chương trình hành động triển khai nhiều dự án hợp tác quan trọng trong khuôn khổ Đối tác chiến lược.

Về quan hệ Đảng, Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Dân chủ Xã hội Đức có cơ chế đối thoại lý luận thường niên, tổ chức luân phiên tại hai nước. Hai nước cũng hợp tác tích cực trên các diễn đàn đa phương và quốc tế như Liên hợp quốc, ASEM và trong khuôn khổ hợp tác ASEAN - EU… Với việc thiết lập khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược năm 2011, quan hệ Việt Nam và Đức thời gian qua có những bước phát triển đầy ý nghĩa.

Trong quan hệ thương mại, Đức là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam ở châu Âu và cũng là “cửa ngõ” trung chuyển quan trọng của hàng hóa Việt Nam sang các thị trường khác ở châu Âu. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2016 đạt 8,78 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Đức đạt 5,95 tỷ USD, nhập khẩu từ Đức đạt 2,82 tỷ USD; trong 5 tháng đầu năm 2017, kim ngạch thương mại giữa hai nước đạt 3,8 tỷ USD. Việt Nam xuất khẩu sang Đức chủ yếu là điện thoại và linh kiện máy tính, hàng dệt may, giày dép, cà phê, nông thủy sản... và nhập từ Đức chủ yếu là máy móc, thiết bị, phụ tùng, phương tiện vận tải, ôtô, hóa chất, dược phẩm, các sản phẩm sữa.

Về đầu tư, Đức coi Việt Nam là thị trường có tiềm năng phát triển nhanh ở châu Á, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Tính đến ngày 20-4, Đức có 285 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký là 1,41 tỷ USD, đứng thứ 5 trong Liên minh châu Âu và thứ 20/116 quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam. Hầu hết các dự án đầu tư của Đức tập trung vào các lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo; sản xuất, phân phối điện, khí; bán buôn, bán lẻ và sửa chữa; khoa học - công nghệ; ngành nông, lâm nghiệp, thủy sản; tài chính ngân hàng, bảo hiểm; thông tin truyền thông. Các dự án đầu tư của Đức phân bố tại 35 tỉnh, thành phố, tập trung ở các thành phố lớn, có điều kiện cơ sở hạ tầng tương đối phát triển như Thành phố Hồ Chí Minh, Ninh Thuận, Đồng Nai, Hà Nội, Hải Dương, Sóc Trăng... Hiện có khoảng 300 doanh nghiệp Đức hoạt động tại Việt Nam. Ngược lại, các doanh nghiệp Việt Nam đã có 30 dự án đầu tư còn hiệu lực tại Đức với tổng số vốn 124,8 triệu USD, tập trung vào các lĩnh vực tài chính - ngân hàng, bán buôn bán lẻ ôtô, xe máy, dịch vụ ăn uống và lưu trú, kinh doanh bất động sản, tin học, thương mại...

Hợp tác phát triển toàn diện

Đức là một trong những nước viện trợ nhiều và thường xuyên ODA cho Việt Nam. Từ năm 1990 đến nay, Đức đã cung cấp khoảng 2 tỷ USD cho các dự án ODA tại Việt Nam thông qua hợp tác kỹ thuật và hợp tác tài chính. Hợp tác kỹ thuật được thực hiện dưới hình thức cung cấp viện trợ không hoàn lại cho các dự án. Hợp tác tài chính bao gồm cả hai hình thức viện trợ không hoàn lại (khoảng 40%) và tín dụng ưu đãi (khoảng 60%). Tín dụng ưu đãi của Đức có mức ưu đãi cao với lãi suất thấp 0,75%/năm, thời gian vay 40 năm, 10 năm ân hạn. Chính phủ Đức đã cam kết dành cho Việt Nam khoản ODA hơn 600 triệu euro trong giai đoạn 2015 - 2017 để thực hiện các dự án trong 3 lĩnh vực hợp tác ưu tiên là: năng lượng; đào tạo nghề gắn với phát triển kinh tế bền vững; chính sách môi trường và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên. Ngoài ra, Đức còn là một trong những đối tác quan trọng nhất của Việt Nam trong lĩnh vực dạy nghề, đã hỗ trợ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng chiến lược dạy nghề quốc gia, soạn thảo Luật Dạy nghề cũng như xây dựng các trường dạy nghề kiểu mẫu ở một số địa phương theo mô hình đào tạo nghề song hành rất thành công của Đức.

Tiếp nối thành công của chương trình “Make it in Germany” về hợp tác lao động quốc tế của Đức, giai đoạn 2013 - 2015, phía Đức đã quyết định mở rộng tiếp nhận điều dưỡng viên Việt Nam sang Đức, trước mắt 100 người/năm trong giai đoạn 2016 - 2017. Một số dự án lớn sử dụng ODA của Chính phủ Đức là: xây dựng tuyến tầu điện ngầm số 2 tại Thành phố Hồ Chí Minh (240,75 triệu euro); nâng cao hiệu quả năng lượng khu vực nông thôn (120 triệu euro); Giảm cường độ phát thải trong cung cấp năng lượng điện (120 triệu euro), Nhà máy điện gió Phú Lạc 1 (35 triệu euro)...

Về văn hóa, năm 1990, Việt Nam và Đức ký Hiệp định Hợp tác văn hoá tạo tiền đề cho việc thúc đẩy hợp tác và trao đổi văn hóa giữa hai nước. Năm 1997, Đức thành lập Trung tâm Văn hóa Đức (hay còn còn gọi là Viện Goethe) tại Hà Nội. Đây là địa điểm thường xuyên tổ chức các hoạt động nhằm giới thiệu văn hóa Đức và giảng dạy tiếng Đức tại Việt Nam. Trong những năm lại đây, các hoạt động giao lưu văn hóa - nghệ thuật giữa hai nước diễn ra rất sôi động. Đức hỗ trợ Việt Nam thực hiện một số dự án về bảo tồn, phục chế các di sản văn hóa tại cố đô Huế; dự án “Báu vật khảo cổ học Việt Nam” được Ngoại trưởng bạn và Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch bảo trợ. Những năm gần đây, các hoạt động giao lưu văn hóa - nghệ thuật giữa hai nước diễn ra rất sôi động. Đức hỗ trợ Việt Nam thực hiện một số dự án về bảo tồn, phục chế các di sản văn hóa tại cố đô Huế...

Về hợp tác giáo dục và đào tạo, hằng năm, Đức cung cấp cho Việt Nam nhiều học bổng đào tạo thạc sỹ, tiến sỹ. Hiện có khoảng 300 nghiên cứu sinh Việt Nam nhận học bổng nghiên cứu tại Đức và khoảng 4.600 sinh viên Việt Nam đang theo học tại các trường đại học của Đức. Dự án “hải đăng” của hai nước trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo là trường Đại học Việt - Đức, được thành lập từ tháng 9-2008 tại thành phố Hồ Chí Minh, hoạt động theo mô hình của đại học Đức, với sự hỗ trợ tích cực của bang Hessen (Đức) và Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD). Trường đã được Chính phủ Việt Nam phê duyệt xây dựng thành trường đại học tiêu biểu xuất sắc có trụ sở tại huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương với nguồn vốn vay trị giá khoảng 200 triệu USD của Ngân hàng Thế giới, dự án đã khởi công xây dựng vào tháng 10-2016. Ngày 19-6-2017, Chính phủ Việt Nam đã thông qua quy chế tổ chức và hoạt động mới cho trường nhằm đảm bảo tính tự chủ cần thiết trong hoạt động giảng dạy cũng như vận hành trường. Chương trình dạy tiếng Đức là ngoại ngữ thứ hai hiện đang được triển khai tại 13 trường phổ thông trên toàn quốc như trường Trung học phổ thông Việt - Đức, trường Trung học phổ thông chuyên ngữ thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội… Phía Đức cũng hỗ trợ các cơ sở đào tạo tiếng Đức tại Việt Nam về trang thiết bị đào tạo, cung cấp giáo viên bản ngữ và cấp học bổng cho giáo viên cũng như các sinh viên, học sinh đạt kết quả học tập xuất sắc.

Được đánh giá là một trong những thị trường quan trọng nhất của du lịch Việt Nam, trong ba tháng đầu năm 2017, lượng khách Đức tới Việt Nam đạt 61.923 lượt, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm trước. Từ ngày 01-7-2015, Việt Nam đã thí điểm miễn thị thực cho công dân Đức đi du lịch Việt Nam trong thời gian 15 ngày.

Về hợp tác tư pháp - pháp luật, hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này khởi đầu từ năm 1996. Năm 2008, Chính phủ hai nước đã ký Tuyên bố chung về hợp tác trong lĩnh vực tư pháp, pháp luật. Trên cơ sở Tuyên bố chung, Bộ Tư pháp hai nước đã ký kết các văn kiện và triển khai Chương trình Đối thoại về Nhà nước pháp quyền cho các giai đoạn 2009 - 2011, 2012 - 2014 và 2015 - 2018. Trong khuôn khổ các chương trình này, hai bên đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm, các đoàn đi nghiên cứu, khảo sát… đạt kết quả thiết thực, góp phần vào việc xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật trong các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, tư pháp của Việt Nam.

Về khoa học - công nghệ, hợp tác khoa học - công nghệ giữa Việt Nam và Đức được thực hiện chủ yếu thông qua các chương trình đào tạo, nâng cao trình độ cho các cán bộ nghiên cứu với sự tài trợ của Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD), Quỹ khoa học trẻ Alexander & Humboldt, Quỹ đào tạo chuyên gia trong ngành công nghiệp (CDG), Quỹ phát triển (DSE)... Việt Nam và Đức đã ký Nghị định thư hợp tác nghiên cứu khoa học giữa Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Đức năm 1997; Ý định thư hợp tác về Khoa học - Công nghệ năm 2012 và Hiệp định cấp Chính phủ về Hợp tác Khoa học và Công nghệ năm 2015. Hai bên thường xuyên trao đổi các đoàn nghiên cứu khoa học, tổ chức hội nghị, hội thảo chuyên ngành và triển khai các dự án nghiên cứu chung với sự tham gia của các chuyên gia hai bên.

Quan hệ hợp tác về quốc phòng hai nước có những bước phát triển tích cực trong những năm qua. Từ năm 2003, Việt Nam cử Tùy viên Quốc phòng tại Berlin và Đức cử Tùy viên Quốc phòng tại Thái Lan kiêm nhiệm Việt Nam. Trong chuyến thăm Đức của Bộ trưởng Quốc phòng Phạm Văn Trà (tháng 10-2004), hai bên đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác hỗ trợ đào tạo quân nhân Việt Nam tại Đức. Hằng năm, một số sỹ quan quân sự Việt Nam đã tham gia các khóa huấn luyện tại các cơ sở quân đội của Đức.

Về hợp tác với các bang của Đức, bên cạnh quan hệ với Việt Nam ở cấp Chính phủ, các bang ở Đức rất chủ động tăng cường hợp tác với Việt Nam. Nhiều lãnh đạo các bang của Đức đã sang thăm Việt Nam. Đặc biệt, nhân chuyến thăm Việt Nam tháng 10-2012 của Thủ hiến bang Hessen, hai bên đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác ưu tiên, tạo khuôn khổ hợp tác sâu rộng hơn nữa giữa Việt Nam và bang Hessen và là hình mẫu cho hợp tác giữa Việt Nam với các địa phương của Đức.

Cộng đồng Việt Nam ở Đức hiện có 176.000 người (gồm 1600 doanh nghiệp), trong đó 20% đã nhập quốc tịch Đức. Nhìn chung, kiều bào ở Đức có cuộc sống tương đối ổn định, đa số theo diện làm công ăn lương hoặc buôn bán nhỏ. Tại Đức, các hình thức tập hợp hội đoàn của người Việt khá đa dạng. Đa số các tổ chức hội đoàn của người Việt có tinh thần yêu nước, là cầu nối quan trọng giữa các cơ quan đại diện của Việt Nam tại Đức và cộng đồng, tích cực vận động bà con hướng về quê hương và tham gia các phong trào quyên góp ủng hộ nạn nhân dioxin, ủng hộ các chiến sĩ ở hải đảo, tương trợ đồng bào lũ lụt… Thế hệ người Việt thứ hai ở Đức hội nhập khá thành công, được chính quyền sở tại đánh giá cao. Hiện nay, có một số bang của Đức đã tạo điều kiện thí điểm đưa tiếng Việt vào chương trình giảng dạy phổ thông như bang Brandenburg, Berlin, Sachsen và Sachsen Anhalt./.