Là vùng đất giàu truyền thống văn hóa cách mạng của tỉnh Quảng Nam, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, trên địa bàn huyện Quế Sơn đã diễn ra hàng trăm trận đánh của quân và dân ta. Mỗi tên núi, tên sông, tên làng gắn liền với những chiến công, chiến tích oai hùng trong chiến đấu chống giặc ngoại xâm.

Hòn Tàu là dãy núi có vị trí đặc biệt quan trọng, là “huyện lỵ đỏ”. Trong thời kỳ đầu chống thực dân Pháp, Hòn Tàu được coi là thánh địa của “Tân Tỉnh”. Sau này, đây là nơi trú quân, huấn luyện, học tập; kho hậu cần của cán bộ, bộ đội ta và là nơi làm việc của các cơ quan lãnh đạo tỉnh Quảng Nam, tỉnh Quảng Đà (tỉnh Quảng Nam và Đà Năng hiện nay) và một số cơ quan của Khu ủy Khu 5. Chính từ nơi này đã xuất phát nhiều trận đánh lớn trong suốt cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Nơi đây hàng nghìn cán bộ, bộ đội, du kích, nhân dân tỉnh Quảng Nam và mọi miền Tổ quốc đã anh dũng chiến đấu, hy sinh, nằm lại trên mảnh đất này. Qua đó, góp phần viết nên những trang sử vẻ vang của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam và Liên khu 5; đóng góp tích cực vào phong trào cách mạng của cả nước, vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

Do vị trí đặc thù về chiến lược, quân địch liên tục càn quét, dùng máy bay ném bom và hàng chục trận địa pháo ngày đêm đánh phá ác liệt hòng tìm diệt bộ đội chủ lực, cán bộ các cơ quan đầu não và cắt đứt tuyến đường vận chuyển lương thực lên căn cứ. Trải qua muôn vàn gian khó nhưng Đặc khu ủy Quảng Đà, Huyện ủy Quế Sơn vẫn trụ vững chiến đấu và chỉ đạo phong trào cách mạng làm nên những thắng lợi vẻ vang; trong đó nổi bật là chiến thắng Cấm Dơi năm 1972, mở đầu cho những chiến công oanh liệt, góp phần quan trọng vào thắng lợi của Cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.

Công trình Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le, tại xã Quế Long, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam khởi công xây dựng từ tháng 2 - 2022. Công trình có ý nghĩa to lớn, thể hiện sự tri ân sâu sắc của thế hệ hôm nay đối với các anh hùng liệt sĩ, cán bộ, chiến sĩ và nhân dân đã hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Việc xây dựng Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le cũng là nguyện vọng của  nhân dân và gia đình các liệt sĩ. Sau khi hoàn thành, Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le sẽ trở thành địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước đối với các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thành kính tưởng nhớ và bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc và khắc ghi công lao to lớn của các tướng lĩnh, cán bộ chiến sĩ, quân và dân đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Khu vực Hòn Tàu - Đèo Le là nơi có vị trí chiến lược quan trọng, trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Tại Chiến khu Hòn Tàu - Đèo Le, hàng nghìn đồng bào, chiến sĩ đã ngã xuống.

“Bác Hồ chúng ta nói rằng chúng ta chiến đấu mà không mang lại quyền lợi cho nhân dân kể cả quyền lợi vật chất và tinh thần thì cuộc cách mạng của chúng ta không có ý nghĩa. Chính vì thế tôi mong muốn chúng ta phải làm nhiều việc tốt hơn nữa để mang lại quyền lợi cho nhân dân nhiều hơn nữa để mọi người, mọi nhà đều có thu nhập, có cuộc sống yên vui, hạnh phúc. Đó cũng chính là chúng ta hưởng ứng độc lập, tự cường của đất nước, tinh thần vì nhân dân của chúng ta”, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nói.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, việc khánh thành Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le có ý nghĩa rất lớn khi quân và dân của nước đang hướng đến kỷ niệm 78 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12-1944 - 22-12-2022) và 33 năm Ngày Quốc phòng toàn dân (22-12-1989 - 22-12-2022). Qua đó, một lần nữa khẳng định cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc của dân tộc Việt Nam là cuộc đấu tranh chính nghĩa, vì độc lập, tự do và hạnh phúc của nhân dân.

Theo Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le được xây dựng tại chiến khu cách mạng rất trang nghiêm, phù hợp cảnh quan môi trường. Đây là công trình văn hóa quan trọng nên chính quyền và nhân dân huyện Quế Sơn cần tiếp tục phát huy, đầu tư tôn tạo gắn với gìn giữ môi trường sinh thái, trồng rừng để màu xanh Hòn Tàu - Đèo Le hòa quyện với di tích.

Phát biểu tại buổi lễ, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước và với tình cảm sâu nặng của một người con của quê hương Quế Sơn anh hùng, Chủ tịch nước gửi đến các đồng chí lãnh đạo tỉnh Quảng Nam và huyện Quế Sơn qua các thời kỳ, các Mẹ Việt Nam anh hùng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, cựu chiến binh và thân nhân các gia đình thương binh, liệt sĩ cùng toàn thể đồng chí, đồng bào những tình cảm thân thiết và lời chúc tốt đẹp nhất.

Chủ tịch nước nhấn mạnh, nhân dân Quế Sơn có lòng yêu nước nồng nàn, anh dũng, kiên cường trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc; luôn cần cù, sáng tạo trong lao động, sản xuất, xây dựng quê hương; trong muôn vàn khó khăn, gian khổ vẫn một lòng đi theo Đảng, theo cách mạng. Bất chấp mọi âm mưu, thủ đoạn đánh phá ác liệt của kẻ thù, Đảng bộ, quân và dân huyện Quế Sơn đã vượt qua muôn vàn khó khăn, hy sinh gian khổ, chiến đấu kiên cường; làm tròn trọng trách vừa là hậu phương, vừa là tiền tuyến, cung cấp ở mức cao nhất sức người và sức của cho kháng chiến.

Những chiến công, sự cống hiến, hy sinh đó đã góp phần viết nên những trang sử vẻ vang của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam và Liên khu 5, đóng góp tích cực vào phong trào cách mạng của cả nước, vào thắng lợi cuối cùng của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Chúng ta đời đời ghi nhớ và biết ơn sự cống hiến, hy sinh lớn lao, cao đẹp của các anh hùng liệt sĩ, các Mẹ Việt Nam anh hùng, của biết bao nhiêu người con ưu tú, kiên trung, bất khuất của quê hương Quế Sơn và mọi miền Tổ quốc đã chiến đấu, hy sinh và nằm lại trên mảnh đất này.

Chủ tịch nước đánh giá cao quyết tâm và nỗ lực của huyện Quế Sơn cùng Ban vận động xây dựng Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le đã huy động nguồn lực xã hội hóa xây dựng công trình khu tưởng niệm.

Việc tổ chức trọng thể Lễ khánh thành Khu tưởng niệm cũng là dịp để ôn lại truyền thống vẻ vang và ghi nhớ, tri ân quá trình hoạt động cách mạng hào hùng, anh dũng chiến đấu, hy sinh to lớn của lớp lớp các bậc tiền bối và đồng bào, chiến sĩ Quế Sơn trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc cũng như công lao to lớn của các thế hệ cha, anh đi trước đã dày công tạo dựng nên mảnh đất Quế Sơn tươi đẹp như ngày hôm nay. Công trình khẳng định tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm của đất nước ta là chính nghĩa, có ý nghĩa giáo dục truyền thống cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ.

Chủ tịch nước mong muốn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Quế Sơn chú trọng giữ gìn cảnh quan, môi trường sinh thái, bảo vệ rừng, quản lý và phát huy công trình Khu tưởng niệm Hòn Tàu - Đèo Le thật sự trở thành một điểm đến hấp dẫn của người dân trong nước và bạn bè quốc tế, một "địa chỉ đỏ" giáo dục truyền thống cách mạng và tinh thần yêu nước cho các thế hệ mỗi khi đến với mảnh đất Quảng Nam trung dũng, kiên cường, để Hòn Tàu vẫn mãi xanh cùng màu xanh hòa bình, vẫn mãi hiên ngang trong mỗi chúng ta./.