Nhiều kinh nghiệm quý của các quốc gia trong khu vực và Vương quốc Anh được các đại biểu chia sẻ để đóng góp cho quá trình xây dựng Khung trình độ Quốc gia cho Việt Nam.

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Bùi Văn Ga nhấn mạnh: Hội nhập quốc tế về giáo dục là cơ hội cho chúng ta huy động các nguồn lực, kinh nghiệm từ bên ngoài để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Hội nhập về giáo dục đòi hỏi chính sách và khung pháp lý phù hợp với các chuẩn mực của quốc tế về hành chính, quản lý, chất lượng giáo dục, mô hình cung cấp dịch vụ giáo dục và cơ chế công nhận trình độ, kỹ năng của người học và người lao động, giúp cho họ có khả năng làm việc, học tập trong môi trường toàn cầu... Theo Thứ trưởng Bùi Văn Ga, trong nhiều năm qua, hệ thống giáo dục - đào tạo ở nước ta đã đạt được nhiều thành tựu, tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những bất cập về tư duy nhận thức trong phát triển giáo dục, cơ chế quản lý...

Đề cập Khung trình độ Quốc gia của Vương quốc Anh, tại Hội nghị, ông Mark Novels cho biết đã quy hoạch bằng cấp và trình độ lại theo tám bậc của Khung trình độ Quốc gia Vương quốc Anh và biến khái niệm tưởng như khô khan và khó tiếp cận như “khung trình độ quốc gia” thành những câu chuyện dễ hiểu và thiết thực. Điều quan trọng là ông Mark Novels đã chỉ ra được hai yếu tố quan trọng khiến bằng cấp của Vương quốc Anh được công nhận về chất lượng trên phạm vi thế giới. Đó là, vai trò của Ofqual và Ofsted trong việc bảo đảm chất lượng và niềm tin cho những tấm bằng; quan điểm “người học là đối tượng cần được bảo vệ cao nhất” trong hệ thống giáo dục của Anh - đây kim chỉ nam cho mọi chính sách và hoạt động của các cơ quan liên quan.

Một trong những mục đích ra đời của Khung trình độ Quốc gia là thúc đẩy hợp tác giáo dục - việc làm giữa các quốc gia trên cơ sở công nhận văn bằng, chứng chỉ của nhau; hình thành cơ chế bảo đảm chất lượng gắn với công nhận văn bằng và trình độ tương ứng để có lòng tin vào giá trị của văn bằng... Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục - Đào tạo Hoàng Ngọc Vinh cho biết.

Theo Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục - Đào tạo Hoàng Ngọc Vinh, tới năm 2015, Việt Nam có thể thực hiện dịch chuyển lao động trong cộng đồng ASEAN. Dự báo, lực lượng lao động Việt Nam di cư không nhỏ nên việc công nhận trình độ cho người lao động là vấn đề quan trọng nhằm bảo đảm quyền lợi cho họ.

Ông Hoàng Ngọc Vinh cho biết, quy mô đào tạo giáo dục của nước ta hiện nay khá lớn. Trong đó, số lượng đào tạo đại học là hơn 2,2 triệu; trung cấp chuyên nghiệp: 550 nghìn; trung cấp nghề và cao đẳng nghề: khoảng 250 nghìn; đào tạo kỹ năng: xấp xỉ 2 triệu người/năm. Tuy nhiên, nguồn lực dành cho giáo dục còn hạn chế, suất đầu tư thấp. Đầu tư cho giáo dục đại học mới bằng 1/30 hoặc 1/35 so với các nước trong tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD). Hệ thống giáo dục - đào tạo khá phức tạp, thiếu liên thông, thiếu tính tiêu chuẩn trong đào tạo, giáo viên, thiết bị cũng như bảo đảm chất lượng, văn bằng.

Ông Nguyễn Quang Việt, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu khoa học dạy nghề, chia sẻ, tới năm 2012, khoảng 130 quốc gia trên thế giới đã xây dựng khung trình độ quốc gia. Riêng trong cộng đồng ASEAN, còn bốn quốc gia chưa xây dựng khung trình độ quốc gia là Cam-pu-chia, Lào, Mi-an-ma và Việt Nam. Hai nước mới ban hành là In-đô-nê-xi-a và Malai-xi-a. ASEAN đã ký kết công nhận lẫn nhau trong bảy lĩnh vực. Đây mới là những việc làm ban đầu, nếu không có Khung trình độ Quốc gia, sẽ rất khó cho các nước trong khu vực công nhận lẫn nhau.

Khẳng định sự cần thiết phải xây dựng Khung trình độ Quốc gia, ông Dương Đức Lân, Tổng Cục trưởng Tổng cục Dạy nghề nhấn mạnh, việc xây dựng khung trình độ quốc gia quan trọng với bất cứ nước nào. Người sử dụng lao động luôn muốn biết người tốt nghiệp có năng lực thế nào về kiến thức, kỹ năng, thái độ… để sắp xếp vị trí phù hợp. Hệ thống đào tạo của Việt Nam được chia theo các trình độ sơ cấp, trung cấp, cao đẳng, đại học, thạc sĩ… nhưng trong thực tế không rõ ràng. Nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học không làm được việc, kỹ năng không bằng trình độ trung cấp. Điều này cũng làm cho đào tạo liên thông gặp khó khăn. Việt Nam cần có khung trình độ quốc gia tham chiếu để các quốc gia có thể so sánh, công nhận. Hiện giờ, nhiều quốc gia chưa công nhận bằng cấp của nước ta.

Theo ông Hoàng Ngọc Vinh, Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục - Đào tạo, trong cơ cấu trình độ chuyên môn của lực lượng lao động trong nước, có tới 84% lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật. Tỷ lệ lao động qua dạy nghề các trình độ là 4%, trung cấp chuyên nghiệp và cao đẳng là 5,5%; đại học và trên đại học là 6,1%. Đây là những con số “đáng buồn” từ điều tra lao động - việc làm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Trong bối cảnh đến năm 2015, ASEAN trở thành cộng đồng ASEAN, các quốc gia sẽ công nhận trình độ lẫn nhau. Khi đó, không còn mười thị trường lao động mà sẽ có một thị trường lao động lớn. Lao động trong nước có thể làm việc tại Ma-la-xi-a, Thái Lan… Nếu được công nhận về trình độ, họ sẽ không bị thiệt thòi. Còn ngược lại, lao động có bằng đại học cũng bị trả mức lương như lao động phổ thông.

PGS, TS. Mạc Văn Tiến, Viện trưởng Viện nghiên cứu khoa học dạy nghề, thuộc Tổng cục Dạy nghề, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cho rằng, chuẩn đầu ra của chúng ta đào tạo chưa tốt - đó chính là nguyên nhân khiến nhiều loại văn bằng không được xã hội tin tưởng. Chính vì thế, dẫn đến người lao động thiếu kỹ năng, không đáp ứng được yêu cầu... Bên cạnh đó, việc chuyển từ đào tạo hướng cung sang hướng cầu còn chậm. Nhà trường dạy cái mình có chứ không phải cái doanh nghiệp cần... Tình trạng này đã làm gia tăng sự mất cân đối trong trình độ đào tạo, làm tăng tình trạng sinh viên ra trường thất nghiệp, phải làm trái nghề hoặc dưới trình độ. “Đây thực sự là một lãng phí lớn. Nguyên nhân là chưa hình thành chuẩn đầu ra hướng tới nhu cầu của người sử dụng lao động. Việc xác định Khung trình độ Quốc gia sẽ giúp điều chỉnh vấn đề này”, ông Tiến chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Quang Việt, Khung trình độ Quốc gia/Khung trình độ nghề Quốc gia lần đầu tiên được đề cập trong Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 và Chiến lược phát triển dạy nghề 2011 -2 020. Hiện nay, Tổng cục Dạy nghề đã xây dựng được Khung trình độ kỹ năng nghề Quốc gia cho 173 nghề, 126 nghề đã ban hành Tiêu chuẩn kỹ năng nghề Quốc gia.

Theo đó, dự kiến Khung trình độ Quốc gia Việt Nam sẽ được Bộ Giáo dục Đào tạo và Bộ Lao động -Thương Binh, Xã hội trình Thủ tướng vào tháng 4-2014./.