1- Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO tập hợp các thành phố trên toàn thế giới có sự phát triển dựa trên yếu tố cốt lõi là sáng tạo ở 7 lĩnh vực (thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian, nghệ thuật truyền thông, điện ảnh, thiết kế, ẩm thực, văn học và âm nhạc). Hà Nội được công nhận là thành phố sáng tạo ở lĩnh vực thiết kế với hệ thống hàng nghìn di sản văn hóa đa dạng, làng nghề thủ công cùng cộng đồng sáng tạo phong phú với nhiều nhà thiết kế, nghệ sĩ, các không gian sáng tạo trên toàn thành phố. Hoạt động thiết kế sáng tạo hiện diện mạnh mẽ trong cuộc sống hằng ngày của người dân Hà Nội trong suốt chiều dài lịch sử, có mặt ở hạ tầng đô thị với kiến trúc “nhiều lớp lịch sử”, ở hạ tầng văn hóa đa dạng, phong phú, góp phần tạo nên sự gắn kết hài hòa giữa tự nhiên với con người. Hiện nay, Hà Nội vừa có nhiều doanh nghiệp thiết kế, thiết kế nội thất, thiết kế đô thị, thiết kế hội họa vừa có cộng đồng và các nhóm sáng tạo ở hầu hết các lĩnh vực, tiêu biểu như Hiệp hội Thiết kế mẫu và sáng tạo mỹ thuật Việt Nam, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội, Câu lạc bộ Doanh nhân sáng tạo, Hội Nghệ nhân thợ giỏi, Hiệp hội Làng nghề Hà Nội…

Việc tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO mở ra nhiều cơ hội cho Hà Nội xây dựng cũng như khai thác, phát huy hiệu quả thương hiệu thành phố sáng tạo để đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung và sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa nói riêng của Thủ đô. Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22-2-2022, của Thành ủy Hà Nội “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô phát triển, trong đó có việc xây dựng và định vị thương hiệu “Thành phố sáng tạo”.

Thời gian qua, hướng tới xây dựng thương hiệu thành phố sáng tạo, trung tâm hội tụ thiết kế và đổi mới ở khu vực, kinh đô sáng tạo của Đông Nam Á, Hà Nội đã có những bước đi chủ động, sáng tạo trong nhiều hoạt động quảng bá, xúc tiến du lịch văn hóa, bảo tồn và phát huy giá trị các làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống, phát huy các giá trị văn hóa trong thiết kế sáng tạo và tổ chức nhiều sự kiện văn hóa đặc sắc, phong phú...

Hoạt động quảng bá điểm đến du lịch văn hóa Hà Nội được tập trung đẩy mạnh tại các thị trường quốc tế trọng điểm và tiềm năng thông qua việc tăng cường tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế tại nhiều nước trên thế giới; thực hiện Chương trình hợp tác tuyên truyền quảng bá thành phố Hà Nội trên kênh CNN quốc tế giai đoạn 2019 - 2024 giữa Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và Mạng tin tức truyền hình cáp CNN; chú trọng quảng bá những giá trị di sản văn hóa và những thiết kế sáng tạo của Hà Nội với các nước trên thế giới. Nhiều hoạt động quảng bá, giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể được tổ chức thành công, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp với nhân dân Thủ đô và du khách, như các lễ hội văn hóa ẩm thực, lễ hội thiết kế… Đặc biệt, hệ thống các lễ hội văn hóa dân gian trong đời sống đương đại đã được tổ chức thành những không gian văn hóa sắp đặt ấn tượng với nhiều sản phẩm của các nghề thủ công truyền thống, như lụa Vạn Phúc, gốm Bát Tràng, đúc đồng Ngũ Xã, sơn mài Hạ Thái...; không gian mỹ thuật dân gian trong đời sống đương đại, giới thiệu dòng tranh dân gian Hàng Trống, tranh ghép gốm; không gian trình diễn di sản văn hóa phi vật thể trong đời sống đương đại với chèo tàu, hát ví, hát dô, hát xẩm... cùng rất nhiều sự kiện, liên hoan với sự tham gia của hàng trăm tổ chức, cá nhân, mang đến không khí sáng tạo trên khắp thành phố, thu hút đông đảo công chúng, khách du lịch khám phá, tìm hiểu.

Bên cạnh đó, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong cộng đồng, tu bổ, tôn tạo các di tích văn hóa, lịch sử cũng được thành phố tích cực triển khai với nhiều dự án, như hát ca trù, nghệ thuật trình diễn dân gian hát Dô (huyện Quốc Oai), trống quân (các huyện Phúc Thọ, Thường Tín, Phú Xuyên), nghề rèn ở Đa Sĩ (quận Hà Đông), tri thức làm thuốc Nam của người Dao (huyện Ba Vì), Di tích Phủ Chủ tịch, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hoàng thành Thăng Long, Đền Ngọc Sơn - hồ Hoàn Kiếm, Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Phố cổ Hà Nội, chùa Hương, Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam,… Hà Nội cũng xây dựng các công trình kiến trúc đương đại, mang tính biểu tượng của thời đại, như Bảo tàng Hà Nội, cầu Nhật Tân…, góp phần tạo dựng hình ảnh và thương hiệu mới hấp dẫn cho Thủ đô.

Mạng lưới các không gian sáng tạo đa lĩnh vực đã hình thành và phát triển rộng khắp trên địa bàn Hà Nội, trong đó có những trung tâm tập trung vào lĩnh vực thiết kế sáng tạo (Hanoi Design Center, VICAS Arts Studio, VCCA, Manzi art space, Workroomfour…). Các không gian sáng tạo này không chỉ tiếp sức cho hoạt động của nghệ sĩ, kết nối các nghệ sĩ và công chúng, mà còn giúp công chúng thêm cơ hội tiếp cận nghệ thuật, trải nghiệm các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có chất lượng tốt, truyền cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng, đồng thời tạo nên bản sắc văn hóa, tạo sức hấp dẫn cho đô thị, góp phần thúc đẩy công nghiệp văn hóa phát triển. Nhiều hoạt động trình diễn văn hóa sôi nổi, độc đáo của các không gian sáng tạo Hà Nội đã được tổ chức trong thời gian qua, như không gian nghệ thuật đương đại và sáng tạo mới Heritage Space với việc tổ chức Tháng thực hành nghệ thuật, trong đó có nhiều hoạt động thực hành nghệ thuật và triển lãm giữa các nghệ sĩ chuyên nghiệp quốc tế và các nghệ sĩ trẻ Việt Nam; VICAS Arts Studio (Trung tâm hỗ trợ và phát triển nghệ thuật đương đại thuộc Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam) với triển lãm “Tòhe-Vo-lu-tion” - một phần của Liên hoan Truyền thông và Thiết kế Việt Nam, trong đó có chuỗi các triển lãm, sự kiện và hoạt động giáo dục - đào tạo, chia sẻ thông tin, cập nhật xu hướng hợp tác phát triển, tôn vinh các cá nhân, tập thể cùng các dự án, tác phẩm sáng tạo về vẻ đẹp văn hóa Hà Nội, khơi dậy và phát huy sức sáng tạo của người tham dự; Trung tâm Hỗ trợ phát triển tài năng điện ảnh TPD với các khóa học về biên kịch, quay phim, diễn xuất… VICAS Art Studio còn tổ chức trưng bày nghệ thuật theo các chủ đề khác nhau, mang ý nghĩa xã hội, truyền cảm hứng và lý tưởng sống đẹp cho mọi người, đồng thời giúp xây dựng thương hiệu cho nghệ sĩ, kết nối nghệ sĩ với thị trường và khán giả, qua đó thúc đẩy các sản phẩm và dịch vụ văn hóa phát triển…

Các không gian sáng tạo, như không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, không gian bích họa phố Phùng Hưng, không gian đi bộ phố Trịnh Công Sơn… được sử dụng thành nơi tổ chức các hoạt động sáng tạo, kết nối cộng đồng đang góp phần làm cho người dân thêm yêu thành phố, khơi dậy những năng lượng sáng tạo tích cực, góp phần định hình bản sắc văn hóa và thương hiệu “Thành phố sáng tạo”, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung và các ngành công nghiệp văn hóa nói riêng.

Bên cạnh đó, Hà Nội đã xây dựng và triển khai chương trình hành động trung, dài hạn với nhiều nội dung, như kiến tạo trung tâm thiết kế sáng tạo; thiết lập dự án chuỗi chương trình truyền hình tài năng sáng tạo... Thành phố đã tổ chức nhiều hoạt động kết nối các chính sách của thành phố với thúc đẩy sáng tạo, như Tọa đàm Hợp tác công - tư thúc đẩy sự phát triển không gian văn hóa sáng tạo tại Hà Nội; phát triển nhiều chương trình văn hóa hấp dẫn, nâng tầm sáng tạo, như Chương trình hòa nhạc ngoài trời Vietnam Airlines Classic - Hanoi Concert, Giải Chạy quốc tế Di sản Hà Nội...; xây dựng các chương trình, dự án nuôi dưỡng tài năng, kích thích năng lực sáng tạo, như Diễn đàn mạng lưới các thành phố sáng tạo Đông Nam Á...; xây dựng các dự án lớn trong lĩnh vực sáng tạo thiết kế, phục vụ đời sống văn hóa của người dân, như Hợp tác xã Vụn Art (mái nhà của người khuyết tật thiết kế tranh ghép từ những mảnh vải vụn); dự án Tinh hoa làng nghề Việt Nam được triển khai tại làng gốm Bát Tràng với các hoạt động thiết kế sáng tạo đương đại, kết nối thủ công mỹ nghệ truyền thống,…

Ngoài ra, ở lĩnh vực công nghiệp điện ảnh, Hà Nội còn tổ chức các sự kiện văn hóa và thiết kế quy mô lớn, như Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF), tuần lễ thời trang quốc tế Việt Nam thu - đông, tuần lễ thời trang trẻ em Việt Nam, các cuộc thi thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ, các lễ hội văn hóa - nghệ thuật..., không chỉ thu hút đông đảo công chúng Thủ đô, mà còn thu hút sự tham dự của nhiều cá nhân, tổ chức đến từ nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới, qua đó góp phần quảng bá những đặc sắc văn hóa, củng cố “sức mạnh mềm” của Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung.

2- Thời gian tới, để tiếp tục khơi nguồn và phát huy sức sáng tạo, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp để xây dựng và đinh vị thương hiệu “Thành phố sáng tạo” của Thủ đô Hà Nội.

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của các cấp ủy, chính quyền và mỗi người dân Thủ đô về vai trò, vị trí của các ngành công nghiệp văn hóa trong xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội. Khơi dậy và phát huy sức sáng tạo, đổi mới trong mỗi người dân Thủ đô, tăng cường sự gắn kết cộng đồng trong thiết kế sáng tạo. Triển khai hiệu quả các chiến lược truyền thông và phát triển thương hiệu du lịch và sáng tạo văn hóa Thủ đô một cách toàn diện, cập nhật đến đông đảo người dân trong nước và quốc tế các chương trình, sự kiện văn hóa và thiết kế sáng tạo tại Hà Nội.

Thứ hai, tích cực triển khai Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22-2-2022, của Thành ủy Hà Nội “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, chú trọng lồng ghép yếu tố sáng tạo vào các chiến lược phát triển, chương trình hành động, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Hoàn thiện cơ chế, chính sách (chính sách ưu đãi về đất đai, quy hoạch đô thị, chính sách thuế…), tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển các không gian sáng tạo, làng nghề truyền thống, các ngành công nghiệp văn hóa mà Thủ đô có thế mạnh. Nghiên cứu, chọn lựa trọng tâm và xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cá nhân làm sáng tạo. Tiếp tục xây dựng mạng lưới các doanh nghiệp sáng tạo, không gian sáng tạo, có tầm nhìn chiến lược trong việc tạo ra các không gian sáng tạo lớn, trong đó có mạng lưới sáng tạo nghệ thuật. Hỗ trợ việc nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình phát triển không gian sáng tạo, nhất là các không gian sáng tạo hoạt động vì mục đích cộng đồng để tăng cường kết nối sáng tạo, thúc đẩy các sản phẩm và dịch vụ văn hóa ngày càng đa dạng và giàu giá trị hơn.

Thứ ba, tiếp tục triển khai và hoàn thiện các chương trình hành động trung và dài hạn về tầm nhìn và kết nối các chính sách nhằm thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa phát triển. Xây dựng, củng cố, kết nối, đầu tư cho các không gian sáng tạo tại Hà Nội tạo hệ sinh thái phát triển các ngành công nghiệp văn hóa.

Thứ tư, kiến tạo trung tâm thiết kế sáng tạo Hà Nội nhằm tạo môi trường ươm mầm và nuôi dưỡng các tài năng trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo, kết nối các không gian sáng tạo và các ngành công nghiệp văn hóa trọng điểm. Xây dựng chính sách đào tạo nguồn nhân lực và thu hút tài năng trong thiết kế sáng tạo. Triển khai dự án chuỗi chương trình truyền hình tài năng sáng tạo Hà Nội tạo sân chơi cho các bạn trẻ và cộng đồng nói chung trong tất cả các lĩnh vực có liên quan đến thiết kế sáng tạo. Tổ chức tuần lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội hằng năm, quảng bá những đổi mới trong thiết kế sáng tạo từ Hà Nội và trên toàn cầu. Tổ chức mạng lưới các nhà thiết kế sáng tạo trẻ, hỗ trợ và tạo cơ hội cho những tài năng mới trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo, thúc đẩy sự tham gia của giới trẻ với ngành công nghiệp văn hóa.

Thứ năm, tích cực và chủ động tham dự các hội nghị, diễn đàn mạng lưới trong khu vực Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu theo các chương trình của UNESCO. Hoàn thành xây dựng báo cáo theo nhiệm kỳ 4 năm một lần. Khai thác hiệu quả năng lực sáng tạo, đẩy mạnh hơn nữa vai trò của văn hóa và sáng tạo trong đời sống, gia tăng sức mạnh mềm văn hóa của Hà Nội, tạo tiền đề thúc đẩy các thành phố khác của Việt Nam tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO./.