Vai trò của đội ngũ cộng tác viên đối với hoạt động của tạp chí điện tử

Theo khoản 15, Ðiều 3, Luật Báo chí năm 2016 quy định: “Tạp chí điện tử là sản phẩm báo chí xuất bản định kỳ, đăng tin, bài có tính chất chuyên ngành, được truyền dẫn trên môi trường mạng”. Tạp chí điện tử thường phân thành tạp chí điện tử lý luận chính trị, tạp chí điện tử khoa học chuyên ngành và tạp chí điện tử thường thức, giải trí. Đặc trưng chung của tạp chí điện tử là luôn lấy hệ bài chuyên luận làm rường cột, hạn chế việc đăng tải loại thể báo chí thông tấn, phản ánh, nếu không sẽ rơi vào hiện tượng “báo hóa tạp chí”, xa rời tôn chỉ, mục đích.

Năm 2019, tại Việt Nam có 74 tạp chí điện tử của các tổ chức chính trị - xã hội; tổ chức xã hội - nghề nghiệp; tổ chức xã hội; cơ quan Ðảng, Nhà nước, nhà trường,… đã được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp giấy phép hoạt động báo chí, trong đó 65 tạp chí điện tử có tạp chí in. Các tạp chí điện tử này hoạt động theo nội dung đã ghi rõ trong giấy phép hoạt động và phải phù hợp với tôn chỉ, mục đích⁽¹⁾.

Đơn cử như, Tạp chí Cộng sản điện tử là tạp chí điện tử nổi bật, có phiên bản mới vào ngày 15-10-2019, bảo đảm tính hiện đại, tiện ích, đa phương tiện, thẩm mỹ, an toàn, đặc biệt giữ vững phong cách, tôn chỉ của một tạp chí lý luận hàng đầu của Đảng và đất nước; đồng thời, thực hiện tốt chức năng thông tin lý luận đối ngoại của Đảng bằng các trang tiếng Anh, Trung Quốc, Lào và cung cấp tin, bài bằng tiếng Anh cho Ban Quản trị SolidNet để đăng trên Trang thông tin điện tử của các đảng cộng sản, công nhân thế giới. Hiện nay, Tạp chí Cộng sản điện tử đang chuẩn bị xuất bản trang tiếng Tây Ban Nha. Lượng truy cập của Tạp chí Cộng sản điện tử khoảng 400 nghìn người/ngày, đứng hàng đầu trong các tạp chí điện tử của Việt Nam hiện nay, thể hiện uy tín và vị thế của Tạp chí. Khoảng 70% bài viết trên Tạp chí Cộng sản điện tử là của đội ngũ cộng tác viên chiến lược.

Hay Tạp chí Xây dựng Đảng điện tử cũng có nhiều bài viết và cộng tác viên có chất lượng, thực hiện chức năng là tạp chí nghiên cứu, hướng dẫn công tác xây dựng Đảng của Ban Tổ chức Trung ương. Tạp chí cũng đang trong quá trình đổi mới để hiện đại hóa và tiện ích hóa về hệ thống - giao diện, cùng hệ thống bài viết hướng dẫn công tác xây dựng Đảng có chất lượng, thiết thực, góp phần giúp các tổ chức cơ sở đảng làm tốt công tác xây dựng Đảng. Lượng truy cập của Tạp chí Xây dựng Đảng điện tử khoảng trên dưới 100 nghìn người/ngày. Cơ cấu bài viết trên Tạp chí Xây dựng Đảng điện tử khoảng 50% do cộng tác viên thực hiện…

Đối với các cơ quan báo chí nói chung và từng tạp chí điện tử nói riêng, đội ngũ cộng tác viên có vai trò rất quan trọng. Đội ngũ này quyết định sự thành công cũng như chất lượng của mỗi tạp chí. Đội ngũ cộng tác viên có vai trò xuyên suốt từ khâu đầu vào - tạo ra các bài viết cho tới khâu đầu ra - phát hành trong công chúng.

Như vậy, khác với các nhật báo (bài viết chủ yếu do đội ngũ phóng viên của báo thực hiện), với các tạp chí điện tử, đội ngũ cộng tác viên có vai trò rường cột, đóng góp quan trọng, chủ yếu vào việc duy trì hoạt động của tạp chí điện tử, thường chiếm số lượng bài viết từ khoảng 50% trở lên. Ngoài ra, khác với các tạp chí in (cộng tác viên chủ yếu là các chuyên gia viết bài), đội ngũ cộng tác viên của tạp chí điện tử đa dạng hơn, còn bao gồm các chuyên gia, kỹ thuật viên, đồ họa viên, phiên dịch viên phụ trách các trang tiếng nước ngoài (nếu có). Do đó, việc xây dựng được đội ngũ cộng tác viên có chất lượng quyết định sự thành công của tạp chí điện tử. Công tác cộng tác viên (bao gồm việc tạo dựng đội ngũ, phối hợp công tác, chăm sóc cộng tác viên) là một công tác rất quan trọng trong tổng thể các mặt công tác của các tạp chí điện tử.

Thực trạng đội ngũ cộng tác viên của một số tạp chí điện tử

Những kết quả đạt được

Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Cộng sản điện tử

Hiện nay, Tạp chí Cộng sản điện tử đã xây dựng được đội ngũ cộng tác viên ở cả 3 miền đất nước. Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Cộng sản điện tử được phân chia thành 4 đối tượng cơ bản, bao gồm: các nhà khoa học; các nhà lãnh đạo, quản lý cấp Trung ương và địa phương; các cán bộ, đảng viên tại cơ sở và các nhà báo chuyên nghiệp. Với đặc thù là cơ quan lý luận chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, bài viết của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các bộ, ban, ngành và địa phương, của giới lý luận chiếm một số lượng lớn trên Tạp chí. Do đó, trong 4 đối tượng cộng tác viên nêu trên thì các nhà khoa học, các nhà lãnh đạo quản lý cấp Trung ương và địa phương là đối tượng cộng tác viên chính của Tạp chí, của bản in cũng như bản điện tử.

Việc xây dựng đội ngũ cộng tác viên chiến lược chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng, bảo đảm cho Tạp chí hoàn thành nhiệm vụ chính trị. Công việc này được thực hiện với sự phối hợp chặt chẽ của các ban chuyên môn của Tạp chí Cộng sản, nơi tạo nguồn bài chính cho Tạp chí Cộng sản điện tử.

Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn điện tử

Xác định vai trò quan trọng của đội ngũ cộng tác viên, thời gian qua, Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn điện tử đã chú trọng phát triển đội ngũ cộng tác viên cả về số lượng và chất lượng.

Tạp chí đã phát triển được số lượng lớn cộng tác viên trên cả nước. Trong đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, bên cạnh các nhà khoa học, các nhà lãnh đạo, quản lý ở Trung ương và địa phương, các cán bộ, đảng viên ở cơ sở, còn có các nhà báo chuyên nghiệp (Trung ương, địa phương), giảng viên các trường đại học, cao đẳng trên cả nước, một số cộng tác viên đang học nghiên cứu sinh, cao học tại các trường đại học, học viện. Ngoài ra, Tạp chí cũng có đội ngũ cộng tác viên thường xuyên, cộng tác viên chiến lược - đây là những nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước được Ban Biên tập chủ động lên kế hoạch đặt bài để có những bài viết “đinh”, trọng điểm, chất lượng, phản ánh những xu hướng, nội dung nghiên cứu mới đang diễn ra trong từng lĩnh vực nghiên cứu. Mạng lưới các tác giả, cộng tác viên của Tạp chí luôn được kết nối, duy trì thường xuyên. Các chủ đề theo từng số được lên kế hoạch trước và gửi tới các nhà khoa học để họ chủ động nắm bắt và viết bài theo đúng định hướng của Tạp chí.

Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí ngày càng được mở rộng và gắn kết chặt chẽ với Tạp chí. Điều này đã tạo nên sự thành công và phát triển của Tạp chí trong những năm qua. Các cộng tác viên đã đóng góp cho Tạp chí hàng trăm tin, bài, ảnh, video. Hằng năm, Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn điện tử tổ chức hội nghị cộng tác viên, thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học hàng đầu trong các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn trong và ngoài trường. Tiếp thu các ý kiến phản hồi của cộng tác viên trong hội nghị cộng tác viên, Tạp chí đã nỗ lực cải thiện công tác cộng tác viên nhằm phát huy hơn nữa vai trò của đội ngũ cộng tác viên trong sự phát triển của Tạp chí. Ban Biên tập Tạp chí điện tử cũng đã thực hiện định kỳ gửi định hướng tin, bài nhằm giúp cộng tác viên nắm bắt kịp thời nhu cầu thông tin của Tạp chí, triển khai tin, bài đạt hiệu quả hơn.

Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam điện tử

Nội dung được đăng tải trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam điện tử là các kết quả nghiên cứu khoa học thuộc các lĩnh vực toán học và khoa học máy tính, khoa học vật lý, khoa học sự sống, khoa học trái đất, khoa học và công nghệ nano, khoa học môi trường; các hoạt động khoa học và công nghệ nổi bật trên thế giới; các công trình khoa học và công nghệ nổi bật của Việt Nam và về Việt Nam. Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam điện tử rất phong phú và đa dạng. Trong đó, cộng tác viên chính của Tạp chí là các nhà nghiên cứu đến từ các viện nghiên cứu trên cả nước, các nhà khoa học, quản lý và các học viên sau đại học. Đặc biệt, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam điện tử tập trung khai thác các nguồn đề tài đa dạng của các cục, vụ, viện trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là đội ngũ cộng tác viên tiềm năng, lâu dài và luôn mong có sự hợp tác chặt chẽ với Tạp chí để đưa những kết quả nghiên cứu của mình đến với công chúng. Ngoài ra, Tạp chí cũng xây dựng một đội ngũ cộng tác viên chiến lược, là đội ngũ cộng tác viên tiềm năng, lâu dài, gắn bó thường xuyên với Tạp chí.

Trong những năm gần đây, Tạp chí đã không ngừng tăng cường mở rộng đội ngũ cộng tác viên trong các bộ, ngành, các trường đại học và các cơ quan nghiên cứu ở Trung ương và địa phương. Trên website của Tạp chí đã thiết lập form để cho cộng tác viên có thể gửi bài viết cho Tạp chí một cách nhanh chóng và thuận tiện. Tạp chí đã tập hợp dữ liệu các thông tin về cộng tác viên, như họ tên, số điện thoại, địa chỉ email… để chủ động trong công tác cộng tác viên, nhất là kịp thời trao đổi, xử lý tin, bài; động viên, khích lệ, biểu dương những đóng góp của cộng tác viên, gửi thư cảm ơn, chúc mừng năm mới, chúc mừng sinh nhật, tặng tạp chí in đều kỳ, điện thăm hỏi vào ngày lễ, tết...

Tạp chí điện tử tổ chức hội nghị cộng tác viên hằng năm để đánh giá công tác phát triển mạng lưới cộng tác viên; khắc phục các hạn chế và bàn giải pháp phát triển; xây dựng kế hoạch phát triển cộng tác viên năm tới. Thông qua hội nghị, các đại biểu tham dự đã cùng nhau trao đổi, thảo luận và góp ý về nội dung và hình thức của Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam điện tử hiện tại, cũng như định hướng của Tạp chí trong những năm tới.

Ban Biên tập của luôn giữ mối quan hệ thường xuyên với các cộng tác viên; tăng cường công tác thông tin, thường xuyên tiếp nhận, trao đổi thông tin hai chiều. Hằng tuần, hằng tháng, Ban Biên tập sẽ có định hướng nội dung viết tin, bài đến từng cộng tác viên; có kế hoạch “đặt hàng” dài hạn, ngắn hạn để cộng tác viên viết tin, bài theo chủ đề đặt ra phù hợp với từng thời điểm và từng ấn phẩm của Tạp chí. Thông qua việc tiếp nhận, trao đổi thông tin hai chiều, Ban Biên tập Tạp chí sẽ điều chỉnh hướng đặt bài cho các cộng tác viên. Ngoài ra, Tạp chí luôn xem xét, điều chỉnh tăng nhuận bút để tương xứng với mặt bằng chung của các tạp chí khác.

Những hạn chế, yếu kém

Mặc dù, trong thời gian qua, các tạp chí điện tử có nhiều đổi mới trong công tác cộng tác viên, nhưng vẫn còn không ít bất cập, nhất là vấn đề mở rộng, nâng cao chất lượng đội ngũ cộng tác viên còn hạn chế; chế độ cộng tác viên chưa tương xứng; việc phân công theo dõi, hướng dẫn cộng tác viên cũng chưa được thực hiện nghiêm túc, chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng gửi bài chậm, muộn hay chưa đạt yêu cầu về chất lượng bài của tạp chí. Thực tế cũng cho thấy, không phải cộng tác viên nào cũng làm tốt kỹ năng viết bài trên tạp chí điện tử, thực hiện đúng quy cách chuẩn của một bài báo điện tử, nắm vững quy trình tác nghiệp trên tạp chí điện tử; một số cộng tác viên còn chưa thực sự nắm chắc và có được đổi mới trong hình thức trình bày, chất lượng một số bài viết chưa đáp ứng yêu cầu hiện nay...

Các giải pháp xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cộng tác viên tạp chí điện tử trong giai đoạn hiện nay

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả đội ngũ cộng tác viên của tạp chí điện tử, ban biên tập các tạp chí cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

Một là, tăng cường công tác thông tin, thường xuyên tiếp nhận, trao đổi thông tin hai chiều. Hằng tuần, hằng tháng, các ban biên tập cần có định hướng nội dung viết tin, bài đến từng cộng tác viên; có kế hoạch “đặt hàng” dài hạn, ngắn hạn để cộng tác viên viết tin, bài theo chủ đề đặt ra phù hợp với từng thời điểm và với nội dung đặc thù của tạp chí điện tử. Thông qua việc tiếp nhận, trao đổi thông tin hai chiều, Ban Biên tập tạp chí sẽ điều chỉnh hướng đặt bài cho cộng tác viên một cách phù hợp.

Hai là, tăng cường mở rộng mạng lưới cộng tác viên ở tất cả các bộ, ban, ngành, doanh nghiệp và địa phương, hướng mạnh về cơ sở. Xây dựng công tác cộng tác viên - bạn đọc của tạp chí điện tử; thiết lập phần mềm hệ thống quản trị mạng lưới cộng tác viên với tạp chí theo hai chiều tương tác.

Ba là, cần tập trung thực hiện cơ chế phản biện bài báo khoa học ở các tạp chí điện tử. Việc trao đổi về phản biện bài báo khoa học trước khi đăng tạp chí là hoạt động cần thiết để đánh giá, góp ý những bất cập, nội dung chưa rõ của bài viết; từ đó, chỉ ra giá trị, ý nghĩa và có những trao đổi để nâng cao chất lượng bài viết. Vì vậy, cần mời được các chuyên gia phản biện phù hợp trên các lĩnh vực, đồng thời am hiểu về chức năng, nhiệm vụ, thể lệ đăng bài của tạp chí điện tử.

Bốn là, định kỳ rà soát, sơ kết, tổng kết, thống kê số lượng, đánh giá chất lượng tin, bài của từng cộng tác viên để rút kinh nghiệm và kịp thời điều chỉnh những bất cập, hạn chế. Đổi mới khâu quản lý tin, bài cộng tác viên, mức nhuận bút, thư bạn đọc… và tiếp tục định hướng xây dựng kế hoạch nuôi dưỡng nguồn tin, bài cho tạp chí điện tử của công tác cộng tác viên - bạn đọc.

Năm là, đổi mới việc tổ chức hội nghị cộng tác viên để tạo cơ hội giao lưu, học hỏi, đánh giá kết quả phối hợp giữa các cộng tác viên với tòa soạn. Kịp thời khen thưởng các tập thể có thành tích xuất sắc và các cá nhân cộng tác viên có nhiều đóng góp, có nhiều bài viết chất lượng cao, được bạn đọc ưa thích. Bồi dưỡng, tập huấn về kỹ năng làm báo nói chung, yêu cầu, kỹ năng viết tin, bài, chụp ảnh, nhất là khả năng viết chuyên luận chuyên sâu và tác nghiệp báo chí đa phương tiện… cho cộng tác viên nói chung và cộng tác viên của tạp chí điện tử nói riêng.

Sáu là, cần có cơ chế thu hút các tác giả gửi bài viết về tạp chí điện tử. Xây dựng được chế độ trả nhuận bút phù hợp, xứng đáng, nhất là với những tác giả có bài viết chất lượng; thiết lập chế độ chăm sóc cộng tác viên chuyên nghiệp. Cần chọn lọc cộng tác viên theo chuyên môn của từng tạp chí điện tử và phù hợp với tôn chỉ mục đích của tạp chí (ví dụ như tạp chí khoa học, tạp chí lý luận chính trị, tạp chí khoa học chuyên ngành…).

----------------------

(1) https://www.nhandan.com.vn/chinhtri/item/41822602-mot-so-van-de-dat-ra-tu-thuc-te-hoat-dong-cua-tap-chi-dien-tu-trang-thong-tin-dien-tu-tong-hop-ky-1.html