1. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua”, “công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua”. Thi đua phải được tổ chức trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội và phải thực hiện thường xuyên, lâu dài, rộng khắp. Đảng, chính quyền, đoàn thể các cấp phải tuyên truyền, giải thích, động viên cho mọi người tự nguyện, tự giác tham gia phong trào thi đua với kế hoạch, mục tiêu cụ thể, rõ ràng; đồng thời, phải có trách nhiệm đôn đốc, kiểm tra, đánh giá, tổng kết phong trào thi đua. Cán bộ, đảng viên phải tích cực vận động quần chúng, đi đầu làm gương cho mọi người. Phải kết hợp chặt chẽ thi đua với khen thưởng, “Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch”. Khen thưởng đúng người, đúng việc, kịp thời sẽ động viên, giáo dục và thúc đẩy phong trào thi đua phát triển liên tục. Khen thưởng bằng vật chất hoặc tinh thần nhằm động viên, khuyến khích phát triển cái tốt để lấn át cái xấu, nhằm xây dựng con người mới. Đảng lãnh đạo phong trào thi đua yêu nước, tuy nhiên “Lãnh đạo phải cụ thể, kịp thời, thiết thực, có trọng điểm và nắm điển hình”(1). Thi đua và khen thưởng thực sự là động lực đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này tới thắng lợi khác.

Trong giai đoạn hiện nay, đất nước đang tiến hành đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, cần tiếp tục thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc nhằm động viên, khích lệ cán bộ, đảng viên và nhân dân trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế cũng như trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc, cần ‘‘tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò, tác dụng của phong trào thi đua yêu nước trong giai đoạn cách mạng hiện nay”(2) ; coi “Thi đua khen thưởng là động lực phát triển và là biện pháp quan trọng để xây dựng con người mới, thi đua yêu nước phải được tiến hành thường xuyên, liên tục hàng ngày”(3) vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Trong những năm qua, đặc biệt từ năm 2010 đến nay, phong trào thi đua yêu nước và công tác thi đua, khen thưởng trong phạm vi cả nước đã có bước phát triển, dần đi vào nền nếp. Các cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo chính quyền các cấp đã quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo; các bộ, ngành, địa phương tổ chức được nhiều phong trào thi đua; Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân đã chủ động và có sự phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền tổ chức nhiều phong trào thi đua thiết thực, được đông đảo đoàn viên, hội viên và nhân dân tham gia hưởng ứng. Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương đã thực hiện tốt vai trò quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng; tham mưu, nghiên cứu, kịp thời đề xuất với Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách về thi đua, khen thưởng; nghiên cứu, xây dựng tương đối hoàn chỉnh hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng; tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ, Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương phát động các phong trào thi đua làm nòng cốt để tổ chức các phong trào thi đua trong phạm vi cả nước.

Công tác khen thưởng nhìn chung đã thực hiện đúng quy định của Luật Thi đua, Khen thưởng và các văn bản hướng dẫn thi hành. Chất lượng các hình thức khen thưởng bậc cao được nâng lên; đã chú trọng việc phát hiện tập thể, cá nhân lao động trực tiếp có thành tích xuất sắc để khen thưởng kịp thời bằng hình thức khen thưởng cấp bộ, ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Việc triển khai và thực hiện thường xuyên, kịp thời công tác thi đua, khen thưởng đã có tác động to lớn, động viên, cổ vũ các tập thể, cá nhân hăng hái lao động sản xuất với năng suất, chất lượng cao; các gương người tốt, việc tốt trong đời sống; cán bộ, chiến sĩ các lực lượng vũ trang quên mình bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc nơi biên giới cũng như tại các vùng biển đảo.

Tuy nhiên, phong trào thi đua ở một số nơi còn hình thức, chưa gắn kết thi đua với những công việc thường xuyên, hàng ngày; nội dung, tiêu chí thi đua chưa thực sự cụ thể. Trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo phong trào thi đua, chưa kịp thời nắm bắt những vấn đề từ thực tiễn đặt ra, chưa thực sự gắn với lợi ích của người lao động, do đó chưa thu hút, phát huy, tạo được động lực cho công tác thi đua từ cơ sở. Phong trào thi đua chưa phát triển đồng đều và rộng khắp; nhiều nơi còn lúng túng trong việc đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tổ chức thi đua. Công tác kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn, sơ kết, tổng kết chưa được coi trọng; chưa đầu tư đúng mức cho phong trào thi đua; tính động lực và hiệu quả của các phong trào thi đua còn hạn chế.

Công tác khen thưởng chưa bám sát các phong trào thi đua, chưa lấy kết quả phong trào thi đua làm căn cứ, còn thiếu chính xác, còn nể nang, cào bằng, cá biệt có trường hợp báo cáo không trung thực, chạy theo thành tích; thủ tục khen thưởng còn nặng về hành chính, gây phiền hà, khó khăn.

Việc phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến chưa đáp ứng được yêu cầu theo tinh thần Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 21-5-2004 của Bộ Chính trị Khoá IX về tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến; Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 07-4-2014 của Bộ Chính trị Khoá XI ‘‘về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng”, thiếu kế hoạch bồi dưỡng, chăm lo, xây dựng điển hình tiên tiến và còn lúng túng trong triển khai, nhân rộng.

Tổ chức bộ máy và cán bộ chuyên trách công tác thi đua, khen thưởng nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra, tổ chức không ổn định, có nhiều thay đổi và thiếu thống nhất. Năng lực tham mưu, tổ chức vận động quần chúng của cán bộ chuyên trách thi đua, khen thưởng còn hạn chế.

Công tác nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn về thi đua, khen thưởng trong những năm qua chưa được coi trọng và đầu tư đúng mức, công tác thi đua, khen thưởng chậm được đổi mới và chưa theo kịp sự phát triển của đất nước.

2. Những thành tựu và kinh nghiệm của 30 năm đổi mới đã tạo cho đất nước ta thế và sức mạnh tổng hợp để phát triển. Tuy nhiên, trong thời gian tới, bên cạnh những điều kiện thuận lợi, nước ta sẽ phải đối phó với những thách thức, khó khăn to lớn, đan xen và diễn biến phức tạp. Tình hình thế giới đang có những thay đổi nhanh chóng, những vấn đề như an ninh năng lượng, biến đổi khí hậu, thiên tai dịch bệnh, suy thoái kinh tế tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta. Để vượt qua khó khăn, thách thức, cùng với việc tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, cần tiếp tục tổ chức và thực hiện phong trào thi đua rộng khắp nhằm khơi dậy mọi tiềm năng trong nhân dân để tạo động lực tham gia xây dựng đất nước.

Thi đua, khen thưởng phải tạo được động lực cách mạng cho đông đảo quần chúng nỗ lực thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị và góp phần vào việc xây dựng con người mới phát triển toàn diện. Phong trào thi đua và công tác khen thưởng phải động viên được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị vào việc thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; phải đạt yêu cầu thiết thực, sâu rộng và bao quát toàn bộ các lĩnh vực đời sống xã hội, các tầng lớp nhân dân. Nội dung và phương thức tổ chức phong trào thi đua phải được gắn kết chặt chẽ với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và của từng bộ, ngành, địa phương, từng đơn vị cơ sở. Cần chuyển trọng tâm thi đua, khen thưởng về cơ sở và người lao động, người sản xuất trực tiếp, có thành tích sáng tạo trong công tác, lao động, sản xuất và bảo vệ Tổ quốc; khen thưởng cần đảm bảo đúng người đúng việc, mang tính nêu gương, tính giáo dục, được dư luận đồng tình, ủng hộ; kiên quyết khắc phục bệnh thành tích, hình thức trong thi đua, khen thưởng. Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong công tác thi đua, khen thưởng theo hướng công khai, minh bạch, công bằng; đảm bảo có hiệu quả thiết thực.

Từ những quan điểm cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng ta về thi đua, khen thưởng; xuất phát từ tình hình thực tiễn và trước yêu cầu của công cuộc đổi mới, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng; phát huy truyền thống thi đua ái quốc theo tư tưởng Hồ Chí Minh, công tác thi đua, khen thưởng trong thời gian tới cần triển khai theo định hướng: tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí và tầm quan trọng của thi đua, khen thưởng theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Càng khó khăn thì càng phải thi đua”; thi đua phải được tạo dựng từ phong trào của quần chúng và được quần chúng tích cực hưởng ứng, tham gia, tổ chức phong trào thi đua yêu nước phải thiết thực, hiệu quả, tránh hình thức; các cấp ủy từ trung ương đến cơ sở có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất, chặt chẽ, toàn diện công tác tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng địa phương, cơ quan, đơn vị; thống nhất quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng theo pháp luật trong cả hệ thống chính trị và phạm vi toàn xã hội; mở rộng phân cấp trong công tác thi đua, khen thưởng.

3. Để đạt được mục tiêu cũng như thực hiện các quan điểm, định hướng nêu trên, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tiếp tục quán triệt, làm chuyển biến nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của công tác thi đua, khen thưởng; thực sự coi công tác thi đua, khen thưởng là động lực cách mạng để thực hiện nhiệm vụ chính trị và là biện pháp quan trọng để xây dựng con người mới. Thông qua các phong trào thi đua nhằm phát huy được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Các cấp ủy, tổ chức đảng cần có kế hoạch cụ thể để tiếp tục tập trung tuyên truyền, quán triệt sâu sắc, đầy đủ Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 21-5-2004 của Bộ Chính trị và Kết luận số 83-KL/TW của Ban Bí thư khóa X “về tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến”; Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 07-4-2014 của Bộ Chính trị ‘‘về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng”; các văn bản quy phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng.

Hai là, gắn kết các phong trào thi đua yêu nước với việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 03-CT/TW ngày 14-5-2011 của Bộ Chính trị. Coi trọng việc phát hiện, xây dựng điển hình và có nhiều hình thức biểu dương, tôn vinh các điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách của Bác, tạo sức lan toả sâu rộng trong toàn xã hội, lấy kết quả học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một trong những tiêu chuẩn đánh giá, bình xét thi đua, khen thưởng hàng năm.

Ba là, tổ chức, phát động các phong trào thi đua theo hướng bám sát nhiệm vụ chính trị để làm nội dung thi đua, tập trung vào mục tiêu phấn đấu hoàn thành toàn diện, vượt mức các nhiệm vụ, chỉ tiêu trong chương trình, kế hoạch đề ra. Mỗi phong trào thi đua phải xác định được mục tiêu, nội dung cụ thể, thiết thực, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm tình hình của từng cơ quan, đơn vị; cần tập trung về cơ sở và tổ chức, phát động thi đua với những hình thức phong phú, hấp dẫn, có tiêu chí thi đua cụ thể. Thực hiện nghiêm túc việc đôn đốc, kiểm tra, sơ kết, tổng kết phong trào; lựa chọn các tập thể, cá nhân có thành tích tiêu biểu để khen thưởng kịp thời. Kết hợp phát động các phong trào thi đua theo đợt với theo chuyên đề để hướng phong trào thi đua vào việc giải quyết những khó khăn, vướng mắc, những mặt còn tồn tại, yếu kém, những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, qua đó đánh giá tính hiệu quả, thiết thực của các phong trào thi đua yêu nước. Phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân rộng các điển hình tiên tiến một cách thường xuyên. Điều này phải được coi là trọng tâm trong đổi mới phương thức tổ chức chỉ đạo các phong trào thi đua hiện nay. Công tác xây dựng điển hình tiên tiến phải thực hiện đồng bộ cả 4 khâu: Phát hiện - bồi dưỡng - tổng kết - nhân điển hình tiên tiến.

Bốn là, đổi mới tổ chức bộ máy làm công tác thi đua, khen thưởng theo hướng tập trung thống nhất từ trung ương đến địa phương, bảo đảm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật thi đua, khen thưởng như tinh thần Chỉ thị 39-CT/TW của Bộ Chính trị Khoá IX và Kết luận số 83-KL/TW Ban Bí thư Khoá X.

Kiện toàn tổ chức, xây dựng đội ngũ cán bộ theo phương châm gọn nhẹ, có hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Nghiên cứu xây dựng chức danh, tiêu chuẩn cán bộ về thi đua, khen thưởng; hoạch định kế hoạch, chính sách về đào tạo, bồi dưỡng và quy hoạch đội ngũ cán bộ chủ chốt làm công tác thi đua, khen thưởng các cấp. Thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng về chủ trương, chính sách, pháp luật về thi đua, khen thưởng và bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng. Triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống tổ chức thi đua, khen thưởng các cấp; hệ thống hoá và lưu trữ các dữ liệu về thi đua, khen thưởng, lấy ý kiến nhân dân tham gia vào việc bình xét phong tặng danh hiệu và các hình thức khen thưởng cấp nhà nước.

Thực hiện đổi mới công tác thi đua, khen thưởng theo tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm tạo được bước chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức các phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng, góp phần quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước./.

-------------------------------------------------

(1). Hồ Chí Minh, Toàn tập, t8, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.92

(2). Đảng, Bác Hồ với thi đua yêu nước và công tác thi đua khen thưởng, NXB Lý luận chính trị, Hà Nội, tr.237

(3). Đảng, Bác Hồ với thi đua yêu nước và công tác thi đua khen thưởng, sdd, tr226