Dòng vốn FDI toàn cầu - những hy vọng và tiềm ẩn cho năm 2011

TCCSĐT - Cuối tháng 12 vừa qua, Bộ phận phân tích thông tin kinh tế (EIU) thuộc tạp chí "Nhà kinh tế" cho biết, sau khi giảm mạnh trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu đã tăng trở lại, và sẽ tiếp tục phục hồi mạnh hơn trong năm 2011. Nhận định này dựa trên cơ sở tổng hợp các yếu tố như sự phục hồi của nền kinh tế toàn cầu, lãi suất thấp, các tập đoàn đa quốc gia tập trung vào việc mở rộng và các thị trường đang nổi tiếp tục vững mạnh.

Năm 2011, FDI toàn cầu sẽ tăng mạnh

Báo cáo của EIU nêu rõ, cuộc khủng hoảng toàn cầu 2008-2009 có tác động mạnh mẽ lên dòng vốn FDI. Sau khi giảm 16,5%, xuống còn 1.770 tỉ USD trong năm 2008, FDI toàn cầu tiếp tục giảm 40% xuống còn 1.060 tỉ USD trong năm 2009. Sự giảm sút này phản ánh tình trạng suy giảm tín dụng sẵn có, suy thoái sâu sắc ở các nước phát triển và một số nước đang phát triển và tình trạng thoái lui trước rủi ro.

Sự thiếu tin tưởng và cuộc khủng hoảng nợ công của châu Âu đã có ảnh hưởng xấu đến các dòng vốn FDI của các nước phát triển trong năm 2010. Hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A) toàn cầu, một hoạt động có quan hệ chặt chẽ với dòng FDI, cũng có xu hướng giảm trong nửa đầu năm trước khi có sự phục hồi trong nửa cuối năm. EIU ước tính dòng FDI toàn cầu trong năm 2010 tính theo USD chỉ tăng khoảng 4% so với năm 2009, trong đó dòng vốn chảy vào các thị trường đang nổi tăng khoảng 14%, nhưng dòng vốn vào các nước phát triển lại giảm 7%.

EIU cũng dự báo sự phục hồi của dòng FDI toàn cầu trong năm 2011 sẽ mạnh hơn. Tận dụng mối quan hệ chặt chẽ giữa M&A xuyên biên giới và FDI toàn cầu, dự báo M&A xuyên biên giới trong năm 2011 sẽ tăng khoảng 20% sẽ dấn đến FDI toàn cầu tăng khoảng 16%, đạt 1.300 tỉ USD, tương đương khoảng 2% GDP toàn cầu.

Có nhiều yếu tố tích cực đối với FDI. Lãi suất vẫn ở mức thấp, tăng trưởng kinh tế của các thị trường đang nổi vẫn tốt. Giá nguyên liệu tương đối cao sẽ củng cố dòng FDI chảy vào các thị trường đang nổi. Các tập đoàn đa quốc gia có dự trữ tiền mặt lớn và động cơ tăng doanh thu thông qua hoạt động mua bán doanh nghiệp. Thăm dò cho thấy ý định mua các công ty nước ngoài để mở rộng của các tập đoàn đa quốc gia trong năm 2011 sẽ mạnh hơn năm 2010.

Tuy nhiên, vẫn còn những yếu tố rủi ro lớn tác động đến triển vọng trên. Cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu phủ bóng đen lên sự phục hồi toàn cầu và có thể gây bất ổn thị trường vốn toàn cầu. Sự tin tưởng vẫn còn mong manh. Các công ty lo ngại về tính không ổn định của sự phục hồi khi lực đẩy của chu kỳ tích hàng mất đi và chính sách tài chính bị thắt chặt. Sự không ổn định này trầm trọng thêm bởi các yếu tố rủi ro như những căng thẳng tiền tệ quốc tế hay sự leo thang của chủ nghĩa bảo hộ thương mại, có thể sẽ tác động nghiêm trọng đến FDI.

Nhờ vậy dòng vốn FDI cho các nước đang phát triển sẽ phục hồi

Theo Ngân hàng Thế giới (WB) khẳng định, dòng vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI) cho các nước đang phát triển cũng sẽ phục hồi. Trong báo cáo "Đầu tư thế giới và nguy cơ chính trị", WB cho biết các nhà đầu tư quốc tế hiện rất lạc quan về triển vọng phục hồi nền kinh tế toàn cầu, mà các nước đang phát triển hiện đang đi đầu. Theo báo cáo, dựa trên cuộc khảo sát đối với giám đốc điều hành các tập đoàn đa quốc gia do Cơ quan Đảm bảo đầu tư đa phương (MIGA) thực hiện, các nhà đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực dầu khí và khai khoáng, ngày càng chú trọng mở rộng kế hoạch đầu tư tại các nước đang phát triển.

Phó Giám đốc điều hành của MIGA, ông I-dư-mi Cô-bay-a-si (Izumi Kobayashi) nhận định, việc các nước đang phát triển ngày càng thu hút được nhiều dòng vốn FDI là một dấu hiệu tích cực, giúp thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế và giảm tỉ lệ nghèo đói. Cộng đồng doanh nghiệp thế giới đều khẳng định rằng lượng vốn FDI đổ vào các khu vực đang phát triển sẽ tiếp tục tăng cao trở lại trong vài năm tới, sau khi giảm mạnh 40% vào năm 2009, do những tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Tuy nhiên, rủi ro về chính trị hiện đang là mối lo ngại hàng đầu của các doanh nghiệp nước ngoài khi quyết định đầu tư tại các nước đang phát triển, và khoảng 1/5 trong số họ đã phải mua bảo hiểm rủi ro chính trị để được bảo đảm về vấn đề này. Bên cạnh đó, trước khi quyết định mở hoạt động tại các quốc gia đang phát triển, các nhà đầu tư này cũng phải tính đến các trở ngại khác như quy mô thị trường, thiếu nguồn lực tài chính và chất lượng cơ sở hạ tầng.

Nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro

Mặc dù tăng trưởng của các nước đang phát triển ở châu Á tới 9,4% trong năm 2010 và có thể đạt 8,4% trong năm 2011 nhưng Ngân hàng Thế giới (WB) vẫn lên tiếng cảnh báo các nhà đầu tư quốc tế rằng, châu lục này luôn tiềm ẩn rủi ro đối với dòng đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI).

Theo các chuyên gia WB, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và lợi nhuận đầu tư cao ở châu Á không thể "vô hiệu hóa" những rủi ro cả về chính trị lẫn thương mại so với đầu tư vào các thị trường phát triển. Mặc dù nhấn mạnh tầm quan trọng của dòng FDI vào châu Á, trong khuôn khổ châu Á và xuất phát từ châu Á, nhưng nghiên cứu mới nhất của Cơ quan đảm bảo đầu tư đa phương (MIGA) của WB cũng cho rằng, rủi ro chính trị và thương mại vẫn là nhân tố tác động quan trọng đối với dòng FDI này.

Các nghiên cứu "Kinh doanh ở châu Á" và "Đầu tư xuyên biên giới ở châu Á" của WB lưu ý, những bằng chứng về rủi ro chính trị ở châu Á đối với các nhà đầu tư quốc tế pha trộn giữa may mắn và rủi ro. Đông Á và Nam Á là hai khu vực cải tổ mạnh nhất để tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh, đặc biệt trong hai lĩnh vực "bảo vệ các nhà đầu tư" và "tôn trọng hợp đồng", hai khu vực này được xếp thứ 2 và thứ 3 thế giới về ưu ái đối với các nhà đầu tư nước ngoài, nhưng châu Á lại được đánh giá là khu vực thực hiện kém nhất, thậm chí dưới mức trung bình của thế giới, về các lĩnh vực được coi là rủi ro chủ chốt đối với các nhà đầu tư như: đầu tư liên lĩnh vực, khởi sự kinh doanh của công ty nước ngoài, quyền tiếp cận đất công nghiệp và trọng tài phân xử tranh chấp thương mại. WB nhấn mạnh các nhà đầu tư toàn cầu cần nhận thức đầy đủ đặc thù này khi quyết định đầu tư dài hạn vào châu Á.

Dù rằng nguồn vốn FDI có thể thay thế nguồn đầu tư trong nước tại các nước đang phát triển

Đối với các nước đang phát triển, nguồn vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI) không chỉ tăng cường và bổ sung mà còn thay thế nguồn vốn đầu tư trong nước. Các nước nghèo và các nước đang phát triển có nguồn vốn đầu tư trong nước thấp cần tận dụng triệt để FDI như là nguồn thay thế để tài trợ cho phát triển và tăng trưởng kinh tế.

Việc cung cấp các lựa chọn chính sách để đảm bảo nguồn vốn FDI không những không triệt tiêu nguồn vốn đầu tư ít ỏi trong nước mà còn cân bằng tốt nhất giữa 2 nguồn vốn này để giúp các nước tăng trưởng bền vững và dài hạn, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và chống biến đổi khí hậu.

Nông nghiệp là lĩnh vực có triển vọng nhất về quan hệ tương tác cùng có lợi giữa đầu tư FDI và đầu tư trong nước. Trong lĩnh vực này, đầu tư trong nước chiếm ưu thế, nhưng FDI đóng vai trò bổ sung quan trọng, đặc biệt là sản xuất các nông sản có giá trị gia tăng cao. Những quan tâm mới nhất của các nước nhập khẩu lương thực đối với nguồn FDI trong sản xuất các mặt hàng nông sản chủ lực đã mở ra những cơ hội mới để khuyến khích đầu tư nông nghiệp trong các dự án chung phát triển nông nghiệp, hợp tác trong kinh doanh nông sản thông qua đối tác cùng nghiên cứu và phát triển cũng như trong xây dưng cơ sở hạ tầng. Thông qua quan hệ tương tác này giữa FDI và đầu tư trong nước, các nước đang phát triển có thể nghiên cứu những lựa chọn chính sách để tận dụng nó như là công cụ để phát triển nông thôn và nông nghiệp bền vững./.