Thay mặt Chính phủ và nhân dân Việt Nam, tôi vui mừng chào đón quý vị tới dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 16, cấp cao đầu tiên trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2010 của Việt Nam. Hội nghị của chúng ta diễn ra đúng vào dịp Việt Nam đang hân hoan kỷ niệm 1000 Năm Thăng Long - Hà Nội. Ðiều này sẽ giúp nhân thêm niềm tự hào của Thủ đô Hà Nội - thành phố vì hòa bình. Tôi hy vọng rằng quý vị đồng nghiệp và các vị khách quý sẽ có dịp cùng chia sẻ niềm vui này với nhân dân Việt Nam chúng tôi.
Sau hơn bốn thập kỷ hình thành và phát triển, ASEAN ngày nay đã trở thành một thực thể chính trị - kinh tế gắn kết, có vai trò quan trọng ở khu vực và là đối tác không thể thiếu của các nước và các tổ chức lớn trên thế giới. Hiệp hội đã chuyển sang giai đoạn phát triển mới, đó là hướng tới mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và hoạt động trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN.
Năm 2009, mặc dù chịu tác động mạnh trước những diễn biến phức tạp của tình hình khu vực và quốc tế, các nước thành viên của Hiệp hội vẫn đoàn kết và hợp tác chặt chẽ, nỗ lực triển khai Hiến chương ASEAN và xây dựng Cộng đồng ASEAN, đạt được những kết quả quan trọng. Quan hệ của ASEAN với các đối tác được tăng cường theo hướng thực chất và hiệu quả hơn; vai trò chủ đạo của Hiệp hội tiếp tục được củng cố tại các khuôn khổ hợp tác khu vực.
Năm 2010 là năm có ý nghĩa quan trọng đối với ASEAN - với những thời cơ và thách thức đan xen. Chúng ta lạc quan trước những dấu hiệu phục hồi của kinh tế thế giới và khu vực, nhất là sự phục hồi đáng khích lệ của các nền kinh tế ASEAN. Tuy vậy, sự phục hồi hoàn toàn và phát triển bền vững sẽ phải cần thêm thời gian và sự nỗ lực liên tục; đặc biệt là cần có định hướng đúng và các giải pháp phù hợp. Trong khi đó, những thách thức toàn cầu khác, nhất là về biến đổi khí hậu, thiên tai và dịch bệnh, tiếp tục tác động tiêu cực và ngày càng nhiều hơn đến ASEAN, đòi hỏi chúng ta phải có những nỗ lực mạnh mẽ và xử lý có hiệu quả ở cả tầm quốc gia, khu vực và quốc tế. Những biến chuyển nhanh chóng và phức tạp của tình hình, nhất là sự điều chỉnh chính sách và quan hệ giữa các nước lớn, có thể ảnh hưởng đến môi trường khu vực, nhưng mặt khác cũng là cơ hội để ASEAN phát huy vai trò là nhân tố quan trọng bảo đảm hòa bình, an ninh, hợp tác và phát triển ở khu vực. Trong bối cảnh đó, ASEAN cần tăng cường đoàn kết và hợp tác, khắc phục những hạn chế nội tại của Hiệp hội, để hiện thực hóa mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN cũng như bảo đảm vai trò trung tâm của Hiệp hội.
Mục tiêu và lộ trình hướng tới Cộng đồng ASEAN đã được chúng ta thống nhất xác định, trong khi thời gian còn lại chỉ còn năm năm. Do vậy, điều quan trọng hàng đầu hiện nay là phải cùng nhau phối hợp hành động, tiến hành các biện pháp và bước đi cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu và kế hoạch đã đề ra. Chủ đề xuyên suốt cho năm 2010 là: "Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn đến hành động", đã thể hiện rõ trọng tâm hợp tác và tinh thần hành động của ASEAN chúng ta trong năm nay và những năm tiếp theo. Hội nghị Cấp cao ASEAN-16 có nhiệm vụ quan trọng là đề ra phương hướng và các giải pháp phù hợp để đẩy nhanh tiến trình liên kết ASEAN và tăng cường sức mạnh của ASEAN trong việc xử lý có hiệu quả các vấn đề đặt ra ở khu vực cũng như những thách thức toàn cầu. Theo đó, tôi cho rằng chúng ta nên tập trung xem xét một số vấn đề quan trọng sau đây:
Một là, việc triển khai thực hiện Hiến chương và Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN đã đạt được những tiến triển quan trọng, tuy nhiên vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Chúng ta cần nỗ lực nhiều hơn để Hiến chương ASEAN thực sự đi vào cuộc sống, nhất là việc hoàn tất các văn kiện pháp lý liên quan, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của bộ máy tổ chức và phương thức hoạt động mới của ASEAN. Ðồng thời, chúng ta cần đưa ra những ý kiến chỉ đạo cần thiết về biện pháp và cách thức cụ thể để đẩy nhanh việc thực hiện có hiệu quả các thỏa thuận về xây dựng Cộng đồng ASEAN, trong đó cần coi trọng việc tăng cường "văn hóa thực thi", sự phối kết hợp giữa các cơ quan thực hiện và huy động nguồn lực.
Hai là, phục hồi kinh tế và phát triển bền vững đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của ASEAN cũng như của cộng đồng quốc tế. Do tính gắn kết và tác động lẫn nhau của các nền kinh tế, ASEAN nên hành động đồng thời theo cả ba hướng sau: Thứ nhất, đẩy nhanh liên kết kinh tế ASEAN và tìm ra mô hình phát triển bền vững phù hợp; Thứ hai, tăng cường hợp tác kinh tế-tài chính Ðông Á trong đó ASEAN đóng vai trò trung tâm; Thứ ba, tích cực đóng góp vào sự nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế thông qua việc thúc đẩy các giải pháp toàn cầu. Riêng về liên kết nội khối, chúng ta cần chỉ đạo việc thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các thỏa thuận đã có, kể cả về thu hẹp khoảng cách phát triển; đồng thời định hướng cho việc xây dựng Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN nhằm tạo sự liên kết chặt chẽ hơn về hạ tầng - giao thông và công nghệ thông tin, nhất là ở khu vực Tiểu vùng Mekong. Cùng với những nỗ lực để phục hồi sớm và vững chắc, ASEAN cũng cần xác định cho mình một mô hình phù hợp nhằm bảo đảm phát triển bền vững và cân bằng, gắn tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. Trên tinh thần đó, chúng ta sẽ xem xét và thông qua một Tuyên bố chung về phục hồi và phát triển bền vững, để thể hiện cam kết và phương hướng hành động của ASEAN.
Ba là, các vấn đề xuyên quốc gia, nhất là về biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường, thiên tai và dịch bệnh đang đe dọa thường xuyên và trực tiếp đến cuộc sống của người dân cũng như sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Trong khi các khuôn khổ và cơ chế quốc tế chưa đề ra được giải pháp toàn cầu hữu hiệu, ASEAN cần đẩy mạnh hơn nữa các nỗ lực ở cả cấp độ quốc gia và khu vực để ứng phó với các thách thức này, đồng thời tích cực đóng góp cho nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế. Với định hướng đó, chúng ta sẽ xem xét và thông qua một Tuyên bố chung về ứng phó với biến đổi khí hậu, để phát đi thông điệp mạnh mẽ của ASEAN về tiến trình đàm phán quốc tế và về phương hướng gia tăng hợp tác trong ASEAN.
Bốn là, các nước ASEAN đều chia sẻ nguyện vọng và quyết tâm mạnh mẽ về mục tiêu duy trì hòa bình, an ninh và hợp tác để cùng phát triển. Ðây chính là nguồn sức mạnh to lớn và thành công quan trọng của ASEAN trong hơn bốn thập kỷ qua. ASEAN cần tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò là nhân tố quan trọng thúc đẩy đối thoại và hợp tác vì hòa bình, ổn định ở Ðông - Nam Á cũng như châu Á - Thái Bình Dương.
Chúng ta cần có những nỗ lực lớn hơn, nhất là tăng cường đối thoại và hợp tác về các vấn đề chính trị-an ninh để nâng cao hiểu biết và tin cậy giữa các quốc gia; đẩy mạnh việc xây dựng các chuẩn mực và quy tắc ứng xử chung trong quan hệ giữa các nước; tiếp tục phát huy tác dụng và thúc đẩy thực thi có hiệu quả các công cụ và cơ chế hiện có để đảm bảo hòa bình và an ninh khu vực như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Ðông - Nam Á (TAC), Hiệp ước về Khu vực Ðông-Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Tuyên bố về Cách ứng xử của các bên liên quan ở Biển Ðông (DOC) và Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)...; đồng thời đẩy mạnh hợp tác trong ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác nhằm đối phó những thách thức an ninh phi truyền thống như khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh và an toàn trên biển,...
Năm là, cùng với việc nỗ lực đẩy nhanh liên kết nội khối, ASEAN cần tiếp tục tăng cường quan hệ đối ngoại, nhằm hỗ trợ mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN cũng như nâng cao vai trò và vị thế quốc tế của ASEAN. Theo đó, ASEAN cần đẩy mạnh hợp tác với các bên đối thoại thông qua các khuôn khổ ASEAN+1 theo hướng thực chất và hiệu quả hơn, nhất là trong việc thực hiện các Chương trình hành động triển khai các Tuyên bố chung về quan hệ đối tác toàn diện và lâu dài; đồng thời tăng cường đối thoại ở các cấp, nhất là ở Cấp cao và cấp Bộ trưởng. Chúng ta cũng cần tích cực thúc đẩy hợp tác khu vực ở phạm vi rộng lớn hơn thông qua các khuôn khổ do ASEAN giữ vai trò chủ đạo như ASEAN+3, Cấp cao Ðông Á (EAS) và Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF); đồng thời chủ động tiến hành các biện pháp bảo đảm vai trò trung tâm của ASEAN trong một cấu trúc khu vực đang hình thành. Mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN thể hiện tầm nhìn xa, nguyện vọng tha thiết và quyết tâm mạnh mẽ của các nước thành viên ASEAN. Mục tiêu này đã có những tiền đề quan trọng do kết quả hợp tác ASEAN sau hơn 4 thập kỷ qua. Những vấn đề mà ASEAN phải xử lý không phải mới đặt ra và cũng không chỉ riêng trong năm 2010. Ðiều quan trọng là chúng ta cần phải có quyết tâm cao và hành động mạnh mẽ hơn, kết hợp hài hòa lợi ích quốc gia và lợi ích chung của cả khu vực, nâng cao chất lượng của sự "thống nhất trong đa dạng" của Hiệp hội. Thực tiễn cho thấy ASEAN là một tổ chức hợp tác khu vực có sức sống mãnh liệt và khả năng thích ứng nhanh chóng với những biến đổi của thời cuộc. Những giá trị bền vững, sức mạnh, thành công, tầm nhìn và quyết tâm của ASEAN là những cơ sở để chúng ta tin tưởng rằng Hiệp hội sẽ tiếp tục đạt được những thành tựu mới trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2010 của Việt Nam lại trùng hợp với dịp kỷ niệm 15 năm Việt Nam gia nhập ASEAN. Trong suốt thời gian gắn bó chân thành với ASEAN, Việt Nam đã hội nhập nhanh chóng, trưởng thành và phát triển, đóng góp tích cực cho sự lớn mạnh không ngừng của Hiệp hội.
Nhận thức rõ tầm quan trọng chiến lược của ASEAN đối với Việt Nam, chúng tôi luôn xác định Việt Nam là một bộ phận không tách rời của đại gia đình ASEAN và luôn chủ trương tham gia hợp tác ASEAN với phương châm "tích cực, chủ động và có trách nhiệm", góp phần xây dựng một ASEAN liên kết chặt chẽ và ngày càng vững mạnh hơn. Trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2010, chúng tôi sẽ nỗ lực hết mình, phối hợp cùng các nước thành viên để đạt được những kết quả cụ thể trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN cũng như xử lý thỏa đáng những vấn đề mới nảy sinh. Một vinh dự lớn khác đối với chúng tôi là trong năm 2010 này, Quốc hội Việt Nam cũng đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Ðại hội đồng liên Nghị viện ASEAN lần thứ 31 (AIPA-31). Ðây thực sự là trách nhiệm và cơ hội lớn cho Việt Nam để cùng các nước thành viên ASEAN tăng cường hơn nữa quan hệ giữa kênh lập pháp (AIPA) và kênh hành pháp (ASEAN), từ đó phát huy vai trò và sự đóng góp quan trọng của Quốc hội các nước thành viên và AIPA vào tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Trong hội nghị lần này, tôi hy vọng chúng ta sẽ cùng nhau thảo luận sâu hơn, thiết thực và hiệu quả hơn về các phương hướng và biện pháp cụ thể để triển khai các mục tiêu ưu tiên trong năm 2010. Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng, với tầm nhìn xa và quyết tâm chính trị cao của tất cả chúng ta, Hội nghị sẽ thành công tốt đẹp.
Tôi xin trân trọng tuyên bố khai mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 16.
