Nhiều chuyển biến tích cực

Báo cáo tại phiên họp, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình cho biết, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, mặc dù yêu cầu nhiệm vụ đặt ra là rất nặng nề, tuy nhiên về cơ bản các Tòa án đã triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm công tác đã đề ra. Hiệu quả các mặt hoạt động của Tòa án trong nhiệm kỳ này đã có nhiều chuyển biến tích cực, thực hiện tốt Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và các Nghị quyết của Quốc hội về công tác của Tòa án.

Nổi bật, Tòa án nhân dân tối cao đã chủ động nắm bắt tình hình, đề ra nhiều giải pháp và tổ chức thực hiện quyết liệt tại Tòa án các cấp, đặc biệt là 3 giải pháp đột phá: tăng cường tranh tụng tại phiên tòa; đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức; làm tốt công tác tổng kết thực tiễn xét xử và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật, nên kết quả giải quyết, xét xử các loại vụ án tiếp tục có chuyển biến tích cực.

Trong 5 năm qua, các Tòa án đã giải quyết 1.781.410/1.809.080 vụ án, đạt 98,5%; số vụ án còn lại hầu hết là mới thụ lý và còn trong thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật. Các Tòa án đã triển khai sâu rộng việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên toà, nên chất lượng xét xử tiếp tục được nâng lên, tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán giảm 1,35% so với nhiệm kỳ trước.

Việc xét xử các vụ án hình sự cơ bản đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, đã hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội. Nhiều vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng hoặc các vụ án được dư luận xã hội quan tâm, các vụ án về kinh tế, tham nhũng đã được các Tòa án khẩn trương nghiên cứu hồ sơ để đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh. Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo đảm bảo nghiêm minh và đúng pháp luật.

Trung bình hàng năm, các Tòa án đã tổ chức khoảng trên 9.000 phiên tòa xét xử lưu động, qua đó góp phần nâng cao nhận thức pháp luật trong quần chúng nhân dân và răn đe tội phạm.

Đối với những trường hợp bị xét xử oan từ nhiều năm trước, khi được phát hiện, các Tòa án đã khẩn trương thực hiện các thủ tục xin lỗi công khai và bồi thường cho người bị oan theo đúng quy định của pháp luật, như trường hợp: Ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang; ông Lương Ngọc Phi tại Thái Bình; ông Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận...

Cùng với đó, Tòa án đã triển khai rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan tới quy trình giải quyết, nên công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tòa án các cấp đã giải quyết 30.774/35.556 đơn (vụ) đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đạt 86,5%. Số đơn còn lại đều còn trong thời hạn kháng nghị và đang được tiếp tục xem xét, giải quyết. Chất lượng giải quyết tiếp tục được đảm bảo, 100% kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đều được Hội đồng xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm chấp nhận.

Mặt khác, trong nhiệm kỳ, Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai xây dựng nhiều Đề án về cải cách tư pháp, làm cơ sở hoàn thiện thể chế về tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân nói riêng và các cơ quan tư pháp nói chung; nhiều đề xuất của Tòa án theo chủ trương cải cách tư pháp đã được thể chế hóa trong Hiến pháp và các văn bản luật, nổi bật là Hiến pháp năm 2013 đã quy định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất".

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động của các Tòa án trong nhiệm kỳ qua còn một số hạn chế, thiếu sót; đó là, trong công tác xét xử các vụ án hình sự còn có 3 trường hợp kết án oan người không có tội. Một số Tòa án chưa khắc phục triệt để việc để các vụ án quá thời hạn luật định do lỗi chủ quan; tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa đạt cao như mong muốn. Vẫn còn xảy ra các trường hợp cán bộ, công chức Tòa án vi phạm phẩm chất đạo đức, kỷ luật công vụ và vi phạm pháp luật...

Thẩm tra Báo cáo công tác nhiệm kỳ qua của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Báo cáo của Ủy ban tư pháp nhấn mạnh: Báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, cơ bản phản ánh được tình hình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân các cấp trong nhiệm kỳ vừa qua, những kết quả đạt được, hạn chế, khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân. Báo cáo đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và đề ra được các giải pháp trọng tâm để khắc phục những hạn chế, khó khăn, tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tòa án trong nhiệm kỳ tới.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ cải cách tư pháp theo các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội về công tác tư pháp, Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, nhằm nâng cao vị trí, uy tín của Tòa án nhân dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Tòa án nhân dân tối cao cần nâng cao chất lượng công tác tổng kết kinh nghiệm xét xử và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, trong đó chú trọng triển khai áp dụng án lệ trong hoạt động xét xử; đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án về tham nhũng, chức vụ, bảo vệ công lý, quyền con người và quyền cơ bản của công dân…

Tích cực thực hành quyền công tố

Cũng trong phiên họp này, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đã Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016. Theo Viện trưởng, nhiệm kỳ qua, ngành Kiểm sát đã có sự chuyển biến tích cực, hiệu quả trên tất cả các mặt công tác.

Đặc biệt, công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, thực hiện đạt và vượt các chỉ tiêu của Quốc hội. Nổi bật, trong nhiệm kỳ, toàn ngành thực hành quyền công tố, kiểm sát việc giải quyết 387.857 tố giác, tin báo; số tố giác, tin báo về tội phạm được kiểm sát tăng theo mỗi năm, tỷ lệ giải quyết đạt 97,3%, vượt 7,3% so với chỉ tiêu Nghị quyết số 37 của Quốc hội; số tố giác, tin báo về tội phạm quá hạn giải quyết giảm dần. Đặc biệt, Viện kiểm sát đã làm tốt hơn trách nhiệm công tố, thiết thực góp phần chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm ngay từ giai đoạn đầu quá trình tố tụng.

Viện Kiểm sát các cấp đã thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra 337.474 vụ/539.564 bị can (tăng 14,1% số vụ, 14,6% số bị can so với nhiệm kỳ trước); thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong giai đoạn truy tố 275.380 vụ/498.622 bị can (tăng 15,5% số vụ).

Trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra được tăng cường và gắn chặt hơn với hoạt động điều tra; tiến độ giải quyết án hình sự trong giai đoạn điều tra, truy tố nhanh hơn, tỷ lệ truy tố đúng thời hạn đạt 99,99%, vượt 9,99% so với chỉ tiêu Nghị quyết số 37 của Quốc hội; chất lượng giải quyết án đạt cao, tỷ lệ truy tố đúng tội danh đạt 99,9%, vượt 4,9% so với chỉ tiêu Nghị quyết số 37 của Quốc hội…

Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã phát hiện, khởi tố 150 vụ án, tăng 92,3%; đặc biệt, đã kiên quyết khởi tố, xử lý nghiêm minh nhiều vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp dẫn đến làm oan người vô tội, một số vụ án về tham nhũng, chức vụ trong hoạt động tư pháp.

Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành 283 kiến nghị các cơ quan tư pháp thực hiện những biện pháp phòng ngừa, xử lý vi phạm pháp luật, góp phần tích cực xây dựng cơ quan tư pháp ngày càng trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý.

Trong kỳ, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành 6.035 kháng nghị phúc thẩm, tăng 131% so với nhiệm kỳ trước; tỉ lệ kháng nghị được Tòa án chấp nhận đạt 85%, tăng 03% và vượt 15% so với chỉ tiêu của Quốc hội; đã ban hành 7.987 kiến nghị, tăng 7,1%. Cùng với đó, ngành Kiểm sát tập trung kiểm sát chặt chẽ hoạt động tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự, nhất là sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 37.

Toàn Ngành đã kiểm sát 941.924 trường hợp bị tạm giữ, tạm giam và thi hành án; 310.975 hồ sơ đề nghị xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù và hồ sơ đề nghị đặc xá. Toàn Ngành đã kiểm sát 34.310 cuộc tại nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam,… qua kiểm sát, đã yêu cầu: ra 385 quyết định thi hành án, áp giải 1.572 bị án, trả tự do cho 176 người; kiến nghị loại 624 hồ sơ đề nghị miễn, giảm thi hành án phạt tù, 430 hồ sơ đề nghị đặc xá không đủ tiêu chuẩn,...

Tuy nhiên, quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, ngành Kiểm sát còn một số hạn chế, thiếu sót. Đó là trách nhiệm công tố trong một số vụ án chưa tốt, một số trường hợp truy tố chưa chính xác, còn có vụ án tham nhũng, kinh tế thời hạn giải quyết kéo dài; chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên tại một số phiên tòa chưa đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp; để xảy ra một số trường hợp oan, sai trong quá trình giải quyết án hình sự.

Một số đơn vị của ngành Kiểm sát chậm phát hiện vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp để kháng nghị, kiến nghị yêu cầu khắc phục, phòng ngừa; trình độ, năng lực, trách nhiệm công vụ của một bộ phận công chức chưa đáp ứng yêu cầu; còn để xảy ra một số cán bộ vi phạm phải xử lý kỷ luật, có cán bộ phải xử lý hình sự…

Thẩm tra Báo cáo công tác nhiệm kỳ qua của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban tư pháp Nguyễn Văn Hiện cho rằng: Trong nhiệm kỳ qua, kết quả thực hiện quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân các cấp có nhiều chuyển biến tích cực, về cơ bản đạt và vượt nhiều chỉ tiêu, yêu cầu theo các nghị quyết của Quốc hội.

Báo cáo cơ bản đã phản ánh khá đầy đủ kết quả đạt được, những hạn chế, khó khăn của các mặt công tác của ngành Kiểm sát. Tuy nhiên, việc đánh giá nguyên nhân của những kết quả đạt được, hạn chế cũng như bài học kinh nghiệm, giải pháp trọng tâm để Viện Kiểm sát các cấp nâng cao hơn nữa hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ cần được rà soát chuẩn bị kỹ hơn.

Kiểm toán khoảng 200 cuộc/năm

Chiều 22-3, Quốc hội cũng đã nghe Tổng kiểm toán Nhà nước Nguyễn Hữu Vạn trình bày Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016. Theo đó, nhiệm kỳ qua, mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức, song những kết quả, thành tựu Kiểm toán Nhà nước đã đạt được là toàn diện và có tầm ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển trong những năm tiếp theo. Hành lang pháp lý cho tổ chức và hoạt động của Kiểm toán Nhà nước ngày càng hoàn thiện, đồng bộ từ Hiến pháp năm 2013, Luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015, Chiến lược phát triển Kiểm toán Nhà nước đến năm 2020 đến hệ thống chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước, các quy trình, quy chế chuyên môn, nghề nghiệp.

Năng lực kiểm toán ngày càng được nâng cao, hoạt động chuyên nghiệp hơn; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ từng bước được củng cố, kiện toàn cả về cơ cấu, số lượng và chất lượng. Quy mô kiểm toán tăng một cách hợp lý, bình quân hàng năm thực hiện khoảng 180 đến 200 cuộc kiểm toán với quy mô năm sau tăng hơn năm trước khoảng 10%. Chất lượng và hiệu lực kiểm toán ngày càng tiến bộ thông qua việc chỉ đạo và thực hiện quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp, chủ trương đổi mới.

Qua đó, Kiểm toán Nhà nước đã góp phần tăng thu, giảm chi ngân sách và xử lý tài chính khác 101.037 tỷ đồng, bằng 55% số kiến nghị xử lý tài chính trong 21 năm hoạt động của Kiểm toán Nhà nước (184.486 tỷ đồng). Đồng thời, 5 năm qua, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ 360 văn bản…

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ qua, công tác kiểm toán vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu; việc đổi mới phương pháp kiểm toán, chất lượng kiểm toán còn hạn chế, nhất là việc xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm toán dựa trên phương pháp chọn mẫu, đánh giá rủi ro, xác định trọng yếu; kết quả kiểm toán chưa chú trọng phân tích sâu, đánh giá hiệu lực, hiệu quả các cơ chế, chính sách; chưa triển khai được nhiều cuộc kiểm toán hoạt động; hiệu lực kiểm toán chưa cao như mong muốn...

Thẩm tra nội dung trên, Báo cáo của Ủy ban tài chính, ngân sách nêu rõ: Báo cáo công tác của Kiểm toán Nhà nước trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII đã phản ánh khá đầy đủ, toàn diện về kết quả hoạt động của Kiểm toán Nhà nước trong giai đoạn 2011-2015. Tuy nhiên, Báo cáo cần đi sâu hơn và tăng thêm nội dung mang tính nhận định, đánh giá về kết quả đạt được cũng như các hạn chế, yếu kém và nguyên nhân trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình; có sự phân tích, đánh giá, so sánh với kết quả hoạt động của Kiểm toán Nhà nước trong những giai đoạn trước để rút ra những bài học kinh nghiệm; đưa ra giải pháp thiết thực cho tổ chức và hoạt động của Kiểm toán Nhà nước giai đoạn tiếp theo.

Theo chương trình, sáng mai 23/3, Quốc hội sẽ thảo luận ở tổ về Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XIII của Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIII (2011-2016); Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016 của Chủ tịch nước; Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016 của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; đồng thời thảo luận về Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Tổng kiểm toán Nhà nước./.