Bra-xin với cuộc chiến xóa đói, giảm nghèo

TCCS - Nếu như trước kia, Bra-xin được coi là một trong những quốc gia có sự chênh lệch giàu nghèo lớn nhất thế giới, thì ngày nay, đất nước của những vũ điệu Sam-ba được coi là một trong những quốc gia đang phát triển đi đầu trong việc xóa đói giảm nghèo. Để đạt được những thành tích xuất sắc đó, bắt đầu từ năm 2003, Chính phủ Bra-xin đã coi công tác xóa đói, giảm nghèo là mục tiêu quan trọng. Theo thống kê, chỉ trong vòng 8 năm đã có 28 triệu người Bra-xin thoát khỏi cảnh đói nghèo, 31 triệu người bước vào tầng lớp trung lưu, hoàn thành mục tiêu thiên niên kỷ do Liên hợp quốc đề ra.

Tuyên chiến với cái nghèo

Thập niên 60, 70 của thế kỷ trước, kinh tế Bra-xin bước vào thời kỳ tăng trưởng mạnh, tạo nên “kỳ tích Bra-xin”, với mức tăng trưởng bình quân đạt 10,1%/năm. Tuy nhiên, thời kỳ đó, do Chính phủ Bra-xin áp dụng chính sách phân bổ không hợp lý nên hầu hết nguồn vật chất do kinh tế phát triển mạnh mẽ đem lại đã bị một nhóm người trong xã hội nắm giữ. Cụ thể, gần 50% số tài sản trong nước tập trung trong tay 10% số người, còn 50% người nghèo chỉ được phân bổ 10% tài sản của cả nước. Năm 1960, hệ số Gini (hệ số chỉ độ bất bình đẳng trong phân phối thu nhập) của Bra-xin là 0,499, đến năm 1989, hệ số này lên tới 0,647. Điều đó dẫn đến sự chênh lệch giàu nghèo giữa các nhóm lao động trong xã hội không ngừng gia tăng, khiến cho mâu thuẫn trong xã hội Bra-xin ngày một gay gắt. Thập niên 80, 90 thế kỷ XX, Bra-xin thường xuyên xảy ra các cuộc bãi công trên quy mô lớn, nông dân không có ruộng đất phải đi tranh cướp ruộng đất của các chủ đồn điền trang trại, trật tự an toàn xã hội trong thành phố ngày càng xấu đi, kinh tế đình trệ. Theo thống kê của Cục Địa lý và Thống kê quốc gia Bra-xin, cuối những năm 1990, Bra-xin đã có 44 triệu người được liệt vào danh sách người nghèo (thu nhập dưới 1 USD/ngày), chiếm 28% số dân cả nước. Trong đó, 19% số người nghèo sống ở thành phố lớn, 25% số dân nghèo tập trung ở các thành phố vừa và nhỏ, 46% số người nghèo tập trung ở khu vực nông thôn.

Năm 2002, Tổng thống Lu-ít I-na-xi-u Lu-la Đờ Xin-va (Luiz Inacio Lula da Silva) xuất thân từ giai cấp công nhân đã chiến thắng trong cuộc bầu cử và lên nắm quyền. Điều này cho thấy sự phản kháng của đông đảo giai cấp nhân dân lao động của Bra-xin trước sự phân bổ không đồng đều trong xã hội là rất mạnh mẽ. Tháng 1-2003, sau khi lên cầm quyền, nhà lãnh đạo của Đảng Lao động cánh tả Bra-xin, Lu-ít I-na-xi-u Lu-la Đờ Xin-va, đã coi công tác xóa đói giảm nghèo là mục tiêu ưu tiên hàng đầu. Ngay trong lễ nhậm chức, ông đã tuyên bố chương trình “Nói không với nạn đói”, thành lập Bộ Phát triển xã hội và Chống đói nghèo, cam kết sẽ để cho tất cả người dân Bra-xin được ăn ba bữa mỗi ngày. Chương trình “Nói không với nạn đói” không chỉ dừng lại ở việc cung cấp nguồn thực phẩm cơ bản cho các gia đình nghèo, mà còn khuyến khích phát triển nông nghiệp gia đình, tạo cơ hội việc làm cho các vùng có dân cư nghèo, tăng cường đầu tư cho giáo dục, cải thiện nguồn nước và điều kiện vệ sinh cho các địa phương nghèo, mục đích để giúp các gia đình khó khăn nâng cao khả năng thoát khỏi đói nghèo, hội nhập được với tiến trình phát triển của xã hội.

Chương trình “Nói không với nạn đói”

Năm 2009, Chính phủ Bra-xin đã chi ngân sách 11,9 tỉ real cho “Chương trình khoản trợ cấp cho các gia đình có thu nhập thấp” tạo điều kiện cho 12,4 triệu hộ gia đình được hưởng lợi. Tổng cộng đã có 49,5 triệu người dân Bra-xin, chiếm 26% số dân cả nước được lĩnh tiền cứu trợ gia đình. Năm 2010, Chính phủ Bra-xin sẽ tiếp tục tăng cường các dự án xã hội, dự toán ngân sách chi cho Chương trình cứu trợ gia đình sẽ lên tới 13,7 tỉ real, tăng 15% so với năm 2009.

“Quỹ trợ cấp cho các gia đình có thu nhập thấp” là một nội dung quan trọng trong chương trình “Nói không với nạn đói” được Chính phủ của Tổng thống Lu-ít I-na-xi-u Lu-la Đờ Xin-va thiết lập vào năm 2003 nhằm cung cấp một đồng lương cơ bản cho 7,5 triệu gia đình nghèo nhất của Bra-xin. Mục đích của Quỹ này là cung cấp một mức thu nhập hằng tháng tính theo đầu người là dưới 100 Real (khoảng 50USD)/người/tháng cho 11,2 triệu gia đình (chiếm 25% dân số Bra-xin) cho đến cuối năm 2006. Sự thành công của Quỹ này là rất quan trọng đối với Tổng thống Lu-ít I-na-xi-u Lu-la Đờ Xin-va và cho những người dân nghèo của Bra-xin. Những gia đình được hưởng “Chương trình khoản trợ cấp cho các gia đình có thu nhập thấp” phải cầm chứng minh nhân dân và chứng minh thu nhập đăng ký ở địa phương, đồng thời hai năm phải đăng ký một lần. Chính phủ Bra-xin cấp cho những gia đình có đủ điều kiện một thẻ tín dụng, mỗi tháng đều gửi tiền trợ cấp vào thẻ. Người có thẻ sẽ mang đến ngân hàng và lĩnh tiền mặt hoặc cũng có thể đến bất cứ siêu thị nào để mua sắm. Hình thức này sẽ giúp cho tiền trợ cấp của Chính phủ đến được tận tay đối tượng cần cứu trợ, tránh được tình trạng tham ô ở các địa phương.

Chú trọng vấn đề an sinh xã hội

Phổ cập giáo dục và nâng cao sức khỏe là nền tảng để giúp các gia đình nghèo ở Bra-xin thoát khỏi đói nghèo. Dù Bra-xin áp dụng chính sách phổ cập giáo dục miễn phí, nhưng vẫn có không ít gia đình vì đói nghèo nên phải để trẻ em đi lao động trong độ tuổi vị thành niên. Để ngăn chặn tình trạng tái nghèo trong tương lai, Chính phủ Bra-xin đã đưa ra nhiều điều kiện ràng buộc các gia đình được hưởng tiền trợ cấp dành cho các gia đình có thu nhập thấp. Cụ thể, các gia đình phải đưa trẻ em đi tiêm phòng và được khám bệnh tại các bệnh viện, động viên trẻ tiếp tục đến trường. Theo quy định, số buổi đi học của trẻ em dưới 15 tuổi phải đạt 85%; số buổi đi học của trẻ em trong độ tuổi 16, 17 phải đạt 75%, trẻ em dưới 7 tuổi phải đi tiêm phòng theo quy định của Bộ Y tế, phụ nữ mang thai được đi khám thai đúng quy định. Chỉ khi có giấy chứng nhận của nhà trường và cơ quan y tế, các gia đình nghèo mới được phép lĩnh tiền trợ cấp.

Tiền trợ cấp không những giải quyết được vấn đề miếng cơm manh áo cho các gia đình nghèo, thúc đẩy giáo dục và y tế phát triển, mà còn trở thành nguồn vốn chủ yếu cho không ít địa phương nghèo. Sau khi lĩnh được số tiền trợ cấp này, các gia đình nghèo sẽ sử dụng một phần vào tiêu dùng, từ đó thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển, tạo nhiều cơ hội việc làm. Chính vì vậy, chương trình này được xã hội Bra-xin ủng hộ nhiệt tình, đồng thời còn nhận được sự đánh giá cao của thế giới.

Điều chỉnh hợp lý mức tăng của tiền lương

Theo thống kê, từ năm 2004 đến năm 2008, mức tăng trưởng trung bình của tiền lương ở Bra-xin là 17,3%, nhưng tiền lương của người lao động có thu nhập thấp vốn chiếm 10% dân số lại tăng 34%, trong khi tiền lương của người có thu nhập cao chiếm 10% dân số chỉ tăng 12,4%, thấp hơn so với mức tăng trưởng bình quân của tiền lương cả nước. Từ năm 2005 trở lại đây, tỷ lệ tiền lương của người có thu nhập cao so với tổng ngạch tiền lương của cả nước đang dần dần hạ thấp. Năm 2007, tỷ lệ tiền lương của người có thu nhập cao (10% số dân cả nước) chiếm 43,3% tổng ngạch tiền lương của cả nước. Đến năm 2008 con số này chỉ còn 42,7%, trong khi tỷ lệ tiền lương của những người có thu nhập thấp so với tổng ngạch tiền lương của cả nước lại tăng dần theo từng năm.

Viện Nghiên cứu kinh tế ứng dụng Bra-xin gần đây dự đoán, nếu nước này tiếp tục duy trì được tốc độ xóa đói giảm nghèo như từ năm 2003 trở lại đây, thì đến năm 2016, tỷ lệ nghèo đói của Bra-xin sẽ giảm xuống còn 4%, hệ số Gini giảm từ 0,544 năm 2008 xuống còn 0,488, sát với mức của các nước phát triển. Tuy nhiên, cũng có một số chuyên gia cho rằng, dự đoán này có vẻ lạc quan và công tác xóa đói giảm nghèo của Bra-xin vẫn còn rất nhiều khó khăn ở phía trước.

Bài học rút ra

Bộ máy hành chính chuyên nghiệp

Để thực hiện thành công chương trình xóa đói giảm nghèo ở Bra-xin, điều trước tiên là Chính phủ phải có một bộ máy hành chính chuyên nghiệp, hết lòng làm việc để phục vụ dân nghèo, không vụ lợi cá nhân. Đặc biệt, Hội đồng Xã hội tại các địa phương phải có đại diện của các tổ chức phi chính phủ, bên cạnh đó, các quan chức địa phương cũng có quyền theo dõi kiểm tra hoạt động của quỹ này. Kinh nghiệm của Bra-xin cho thấy, nếu chỉ trông chờ vào chương trình xóa đói giảm nghèo, khó có thể hoàn toàn xóa bỏ tình trạng nghèo đói, mà điều quan trọng hơn Chính phủ cần đầu tư vào các ngành khác như giáo dục, y tế, xây dựng cơ sở hạ tầng một cách đồng bộ thì mới có thể thực sự đưa người dân thoát khỏi cảnh đói nghèo.

Xây dựng nhà ở cho người nghèo

Một trong những chương trình nổi bật gần đây nhất của Chính phủ Bra-xin là triển khai chương trình xây dựng nhà ở giúp cho hàng triệu hộ gia đình có thu nhập thấp có nhà ở khang trang. Chương trình này có tên gọi “Minha Casa, Minha Vida” (Ngôi nhà của tôi, cuộc sống của tôi) do Tổng thống L.I. Lu-la Đờ Xin-va phát động vào năm 2009 tạo nền tảng vững chắc để cho các hộ gia đình có thu nhập thấp ổn định cuộc sống.

“Quỹ gia đình” (Bolsa Familia)

Đây là chương trình trả lương cho phụ nữ nghèo để họ tiếp tục nuôi con ăn học và theo đuổi các chương trình bảo vệ sức khỏe cho trẻ em. Chương trình này đã đưa Bra-xin trở thành “tấm gương” điển hình trong việc xóa đói giảm nghèo trên thế giới. Từ năm 2003, Chính phủ của Tổng thống L.I Lu-la Đờ Xin-va thành lập Quỹ này đã giúp cho 7,5 triệu gia đình nghèo nhất Bra-xin thoát khỏi cảnh đói nghèo.

Chính phủ Bra-xin luôn quan niệm rằng, đặt tiền vào trong túi người nghèo, có nghĩa là trực tiếp cải thiện sức khỏe và đời sống của họ. Chương trình Bolsa Familia của Bra-xin hiện nay là chương trình chuyển giao tiền mặt lớn nhất thế giới, giúp cắt giảm nạn suy dinh dưỡng của trẻ em Bra-xin tới 45%./.