Những hạn chế, thách thức trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng gắn với bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể và phát huy vai trò của người đứng đầu

Phương thức lãnh đạo của Đảng được thể hiện rõ ở vai trò, mối quan hệ lãnh đạo của tập thể và cá nhân người đứng đầu. Tập thể lãnh đạo là cấp ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn (gọi chung là cấp ủy), là cơ quan lãnh đạo giữa hai kỳ đại hội, do đại hội bầu ra hoặc do cấp trên chỉ định; là tổ chức đảng (chi bộ, đảng bộ). Cấp ủy lãnh đạo toàn bộ hoạt động của tổ chức đảng: lãnh đạo công tác xây dựng tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị và các lĩnh vực đời sống xã hội trên địa bàn. Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng là bí thư cấp ủy, bí thư ban cán sự đảng, đảng đoàn, bí thư chi bộ. Người đứng đầu là người chịu trách nhiệm cao nhất trước cấp ủy, cùng cấp ủy chịu trách nhiệm trước tổ chức đảng và nhân dân về những công việc được phân công. Người đứng đầu có vai trò là người lãnh đạo, chủ trì, phối hợp mọi mặt công tác của cấp ủy, tổ chức đảng, đồng thời là người chịu trách nhiệm cao nhất trong tập thể và tổ chức đảng đối với thành công và hạn chế về việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị, địa phương. Do đó, người đứng đầu phải có phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ và các tố chất cá nhân: phát huy dân chủ, tập trung trí tuệ, là hạt nhân quy tụ đoàn kết, biết khơi dậy tiềm năng trí tuệ, ý chí quyết tâm của tập thể. Vai trò, thẩm quyền và trách nhiệm của tập thể cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu được xác định rõ ràng trong quy chế làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng. Cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu hoạt động theo nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.

Vị trí, vai trò, mối quan hệ của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu được Đảng ta quan tâm lãnh đạo, đổi mới. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Việc đổi mới phong cách, lề lối làm việc của các cơ quan lãnh đạo Đảng từ Trung ương tới cơ sở có bước tiến bộ. Coi trọng việc phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức đảng, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội”⁽¹⁾. Trong thực tiễn đã xuất hiện nhiều tập thể cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu làm tốt vai trò lãnh đạo, chủ động, quyết liệt trong công tác, cải tiến lề lối làm việc, phong cách công tác, thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ trọng tâm, các khâu đột phá, góp phần nâng cao chất lượng lãnh đạo, uy tín của các tổ chức đảng.

Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, việc thực hiện các phương thức lãnh đạo, nhằm bảo đảm vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và phát huy vai trò của người đứng đầu các cấp vẫn còn bộc lộ những hạn chế, khuyết điểm, phát sinh nhiều tình huống khó khăn, thách thức:

Thứ nhất, về bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể và phát huy đầy đủ vai trò của người đứng đầu cấp ủy trong xây dựng, tổ chức thực hiện chủ trương, nghị quyết của Đảng.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Việc cụ thể hóa, tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng của một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa kịp thời, chưa sát thực tế; công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện một số chủ trương, nghị quyết có nơi, có lúc chưa quyết liệt, còn yếu kém, chậm trễ nhưng chưa xác định rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu”⁽²⁾. Những hạn chế, khuyết điểm trên có liên quan đến việc bảo đảm vai trò của cấp ủy, tổ chức đảng và vai trò của người đứng đầu, qua một số biểu hiện sau:

Một là, một số cấp ủy, tổ chức đảng buông lỏng vai trò lãnh đạo, chưa thực hiện đầy đủ thẩm quyền, trách nhiệm trong việc ban hành các quyết định, quy định, thiếu sâu sát trong tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát, để cho cá nhân, người đứng đầu thao túng, lạm dụng, lợi dụng quyền lực để đưa ra những quyết định, quy định trái với đường lối, chủ trương, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Ngược lại, một số cấp ủy, tổ chức đảng mất đoàn kết, thiếu thống nhất, chia rẽ nội bộ, cản trở người đứng đầu thực hiện thẩm quyền, trách nhiệm của mình; hoặc do nhận thức chưa đúng thẩm quyền, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, nên can thiệp quá sâu, quá cụ thể vào thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu, làm cho họ mất chủ động, không dám đổi mới, sáng tạo, quyết liệt hành động, rốt cuộc là cả tập thể lãnh đạo và người đứng đầu đều suy giảm vai trò lãnh đạo, tính chiến đấu.

Hai là, một số người đứng đầu năng lực chưa ngang tầm nhiệm vụ, không đủ uy tín để quy tụ, dẫn dắt tập thể; thiếu bản lĩnh, thiếu quyết đoán, quyết liệt, dựa dẫm tập thể trong thực hiện chức trách; lúng túng trong xử lý tình huống phức tạp, để công việc trì trệ, không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của cơ quan, tổ chức, địa phương, đơn vị; quan liêu, thiếu trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành. Một số người đứng đầu vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, lạm quyền, lộng quyền, độc đoán trong thực hiện chức trách theo quy định; lợi dụng chức quyền để thao túng tổ chức, tạo vây cánh để trục lợi chính sách, thu vén cho lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân; “tranh công”, “đổ tội” khi xảy ra sai phạm, không gương mẫu nhận trách nhiệm, đổ lỗi cho hoàn cảnh khách quan, cho cơ chế, cho tập thể và cấp dưới.

Ba là, một số tập thể chưa thể hiện đầy đủ vai trò lãnh đạo, tính chiến đấu, do bệnh nể nang, cơ hội, dĩ hòa vi quý, suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Năng lực lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng trong ban hành, tổ chức thực hiện các quyết sách vẫn là khâu yếu, chậm khắc phục, như ban hành nghị quyết nhiều, nhưng hiệu lực, hiệu quả chưa cao; năng lực vận dụng, cụ thể hóa chủ trương, nghị quyết của cấp trên chưa sát hợp với tình hình thực tiễn cơ quan, địa phương, đơn vị...

Thứ hai, về bảo đảm vai trò lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu trong công tác tư tưởng, tuyên truyền, vận động, thuyết phục, thực hiện trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu.

Tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng, là phương thức nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng. Tuy nhiên, công tác tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt tư tưởng, sinh hoạt lãnh đạo của một số cấp ủy, tổ chức đảng hiện nay còn một số khuyết điểm, hạn chế. Một số cấp ủy thực hiện không nghiêm, thực hiện một cách hình thức quy định về tự phê bình và phê bình trong kiểm điểm, đánh giá cán bộ; không ít cán bộ, đảng viên còn né tránh, không dám vạch ra khuyết điểm của người đứng đầu, thậm chí còn bao che cán bộ mắc khuyết điểm, làm suy thoái tập thể lãnh đạo, tổ chức đảng.

Một số cấp ủy, tổ chức đảng còn hiện tượng bè phái, chia rẽ, mất đoàn kết, để một số cá nhân lợi dụng tự phê bình và phê bình để đấu đá, làm rối loạn tổ chức, cản trở quyết định đúng đắn của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu. Ngược lại, một số cấp ủy, tổ chức đảng đoàn kết, thống nhất theo kiểu “xuôi chiều”, dễ dãi khi thảo luận, thông qua các quyết định, nên vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của tập thể lãnh đạo vì thế bị lu mờ.

Một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa chú trọng công tác tư tưởng, công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục cán bộ, đảng viên và nhân dân trong hoạt động lãnh đạo; chưa thường xuyên giáo dục chính trị, tư tưởng, đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thiếu quản lý cán bộ, đảng viên, để một bộ phận cán bộ, đảng viên hư hỏng, suy thoái, biến chất. Cán bộ, đảng viên, người đứng đầu trong tổ chức đảng hạn chế về năng lực, thiếu phương pháp khoa học, phong cách lãnh đạo, văn hóa ứng xử trong tuyên truyền, vận động, thuyết phục, làm ảnh hưởng đến vai trò, chất lượng lãnh đạo của tập thể cấp ủy và tổ chức đảng. 

Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng buông lỏng công tác tư tưởng, chưa chú trọng công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục; chưa phát huy dân chủ trong thảo luận, tranh luận, đối thoại, tranh thủ trí tuệ tập thể, không chịu lắng nghe ý kiến của đảng viên và nhân dân. Một số cán bộ, đảng viên, người đứng đầu chưa gương mẫu trong công tác, chưa nêu gương về đạo đức, lối sống, để người nhà, người thân lợi dụng chức quyền của mình để trục lợi, vi phạm đạo đức xã hội và pháp luật của Nhà nước, làm mất niềm tin của nhân dân đối với tổ chức đảng.

Công tác tư tưởng, đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên và người đứng đầu đang đặt ra những khó khăn, thách thức: 1- Trong sinh hoạt đảng, tự phê bình và phê bình ở không ít cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên còn hình thức, chất lượng thấp; chủ nghĩa “duy tình”, chủ nghĩa cơ hội chi phối, nên cán bộ, đảng viên không dám nói thẳng, nói thật, nể nang, né tránh, dĩ hòa vi quý, làm cho tổ chức đảng giảm sút tính tiên phong, tính chiến đấu, tính lãnh đạo; 2- Không ít cán bộ lãnh đạo lạm dụng, lợi dụng quyền uy, chức trách để độc đoán, áp đặt ý chí chủ quan, thay vì dùng uy tín, phẩm chất, đạo đức, phong cách công tác, trách nhiệm nêu gương để gây ảnh hưởng đến tổ chức trong lãnh đạo, điều hành; 3- Việc đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết, Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, XII, XIII ở một số cấp ủy, tổ chức đảng còn hình thức, hiệu quả chưa cao; một số cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu thực hiện chưa nghiêm túc, thiếu trung thực, chưa gương mẫu trong khắc phục sai lầm, sửa chữa khuyết điểm.

Thứ ba, bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể, đồng thời phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ.

Đảng ta luôn xác định, công tác cán bộ là công việc gốc của Đảng, khâu “then chốt của then chốt”, rất hệ trọng. Trong thời gian qua, Đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết, quy chế, quy định đổi mới, hoàn thiện công tác cán bộ, ngăn chặn suy thoái, tiêu cực, kiểm soát quyền lực, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp vững mạnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước. Tuy nhiên, việc phát huy vai trò lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu vẫn còn những hạn chế nhất định. Nhiều trường hợp, cán bộ được quy hoạch, đề bạt, luân chuyển, thay đổi vị trí công tác, nhưng không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, thậm chí vi phạm khuyết điểm, suy thoái, tham nhũng, gây dư luận không tốt trong Đảng và nhân dân; có trường hợp thực hiện đúng quy trình, quy định, phiếu tín nhiệm cao, nhưng quá trình công tác bộc lộ nhiều yếu kém về phẩm chất và năng lực, không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Một số cấp ủy, tổ chức đảng buông lỏng lãnh đạo, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, chưa thực hiện nghiêm túc các quy định, quy chế, quy trình về công tác cán bộ, ban hành những quyết định thiếu chính xác, sai phạm. Ban hành quy chế, quy định về công tác cán bộ, chế độ làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền chưa quán triệt đầy đủ, chưa cụ thể hóa sát với yêu cầu, tình hình nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, địa phương, thiếu chặt chẽ, khi tổ chức thực hiện dễ bị vi phạm.

Một số cán bộ, người đứng đầu lợi dụng quyền hạn của mình để gây ảnh hưởng, chi phối người khác; trao đổi, thỏa hiệp ngầm hoặc công khai gợi ý, định hướng để tập thể thuận theo ý định chủ quan của mình. Một số trường hợp cán bộ chủ chốt, người đứng đầu lợi dụng hạn chế, thiếu sót hoặc cố tình vận dụng sai nghị quyết, quy chế, quy định để hợp thức hóa ý đồ cá nhân của mình, đưa vào quy hoạch, bổ nhiệm, đề bạt, luân chuyển người thân, phe cánh vào những vị trí “đắc địa”. Thậm chí một số trường hợp, người đứng đầu cấp ủy có biểu hiện suy thoái nghiêm trọng, dựa vào quyền thế để dung túng cho cán bộ cấp dưới làm sai, gây bè phái, làm mất đoàn kết nội bộ; tạo điều kiện cho các phần tử cơ hội chạy “quan hệ”, “chạy chức”, “chạy quyền” để thăng tiến, tìm mọi cách “chạy tội”, “chạy án” khi bị phát hiện sai phạm. Đây là biểu hiện hết sức nguy hiểm làm suy thoái cán bộ, suy thoái tổ chức đảng và hệ thống chính trị, gây mất niềm tin trong nhân dân đối với Đảng.

Dù thực hiện đúng quy định, quy chế, quy trình song vẫn để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, thậm chí đã mắc khuyết điểm, sai phạm vào trong các cơ quan lãnh đạo của Đảng và hệ thống chính trị; quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ chưa được thực hiện nghiêm túc, nên vẫn còn cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu lợi dụng chức quyền gây ảnh hưởng tiêu cực đến công tác cán bộ và đội ngũ cán bộ.

Thứ tư, bảo đảm vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm của tập thể lãnh đạo và cá nhân người đứng đầu trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng.

Công tác kiểm tra, giám sát là nội dung rất quan trọng trong quá trình lãnh đạo của Đảng, là chức năng, phương thức lãnh đạo, nhiệm vụ thường xuyên của Đảng. Thực hiện công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng ở các cấp, các ngành trong thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực, rõ nét và đạt những kết quả quan trọng, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, biến chất, đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng và hệ thống chính trị. Tuy nhiên, sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và phát huy vai trò của người đứng đầu trong công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực còn không ít hạn chế.

Một là, một số cấp ủy, tổ chức đảng buông lỏng công tác kiểm tra, giám sát; chưa chủ động, tích cực lãnh đạo, chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát, để sai phạm, khuyết điểm kéo dài, chậm phát hiện, chậm xử lý. Một số vụ, việc vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhưng không phát hiện kịp thời, chỉ khi dư luận của nhân dân, báo chí và cấp trên phát hiện, chỉ ra, mới bị động xử lý, làm mất niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng. Một số cấp ủy, tổ chức đảng trong thi hành kỷ luật đối với cán bộ, đảng viên, người đứng đầu vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước còn có biểu hiện bao che, né tránh, không dám thẳng thắn chỉ rõ bản chất, tính chất, mức độ nguy hại trong những vi phạm, thậm chí còn nương nhẹ hình thức kỷ luật.

Hai là, chưa thực hiện đầy đủ vai trò, thẩm quyền, chức trách của mình trong việc giám sát, kiểm soát quyền lực, để một số cán bộ chủ chốt, người đứng đầu vi phạm quy định, quy chế làm việc, vượt quá thẩm quyền, lạm quyền, độc đoán trong chỉ đạo, điều hành, ban hành các quyết định vi phạm nguyên tắc, quy định của Đảng, trái với pháp luật của Nhà nước.

Một số cán bộ lãnh đạo chủ chốt, người đứng đầu có biểu hiện buông lỏng, xem nhẹ công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; chưa chủ động, tích cực chỉ đạo cho cấp ủy, ủy ban kiểm tra thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, chương trình, kế hoạch đặt ra; khi tiến hành kiểm tra, giám sát thì làm qua loa, chiếu lệ, chủ yếu tìm ưu điểm để tuyên dương, khen thưởng; khi kiểm tra dấu hiệu vi phạm, thi hành kỷ luật thì nể nang, né tránh.

Ba là, một số cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu chưa thể hiện vai trò tiên phong, gương mẫu trong tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức cách mạng, không dám thúc đẩy quyết liệt công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, e ngại người khác lôi ra sai lầm, khuyết điểm của mình. Điều đó có thể làm mất tác dụng, vô hiệu hóa hoạt động kiểm tra, giám sát, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Khó khăn, thách thức đối với thực hiện kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng nổi lên mấy vấn đề: Nhận thức của cấp ủy, người đứng đầu chưa thấu suốt, còn xem nhẹ, chưa chủ động phòng, chống từ sớm, từ xa với những biểu hiện vi phạm, khuyết điểm; khi thi hành kỷ luật đảng thì hữu khuynh, nể nang, e ngại, sợ mất lòng, mất uy tín của tổ chức; vấn đề kiểm soát quyền lực đối với cán bộ giữ các chức vụ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu chưa có cơ chế chặt chẽ, thực hiện chưa nghiêm, nhất là đối với người đứng đầu “nhất thể hóa” hai chức danh lãnh đạo và quản lý...

Nguyên nhân của thực trạng yếu kém, khuyết điểm trong việc thực hiện vai trò lãnh đạo của tập thể và người đứng đầu trong các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp hiện nay chủ yếu là do nhận thức, tư tưởng, phẩm chất, năng lực của cán bộ, đảng viên còn hạn chế, bất cập; quy chế, quy định, cơ chế, chính sách, môi trường tổ chức, hoạt động chưa đồng bộ, chưa hoàn thiện; phương thức lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu chưa đổi mới, sáng tạo, thực hiện chưa hiệu quả...

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng để vừa bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể, vừa phát huy đầy đủ vai trò của người đứng đầu

Để khắc phục hạn chế, khuyết điểm, hóa giải khó khăn, thách thức, bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể, phát huy đầy đủ vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, xây dựng đội ngũ người đứng đầu cấp ủy đủ phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.

Tăng cường rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị kết hợp với bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, lối sống và các tố chất lãnh đạo cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng các cấp. Việc rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất, năng lực cùng với các tố chất của người lãnh đạo, phải kết hợp đào tạo trong trường, lớp với rèn luyện, thử thách trong thực tiễn, phải lấy kết quả hoạt động thực tiễn để đánh giá, lựa chọn để bổ nhiệm cán bộ vào các vị trí phù hợp.

Đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức, năng lực, phương pháp công tác, phong cách lãnh đạo gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, với tự phê bình và phê bình, coi đó là phương thức quan trọng để xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, người đứng đầu có phẩm chất, đạo đức cách mạng, phong cách lãnh đạo, quản lý nói đi đôi với làm, có phương pháp khoa học trong xử lý tình huống phức tạp, khó khăn.

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện, cụ thể hóa, đồng bộ hóa hệ thống nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về tổ chức và hoạt động của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhằm tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để bảo đảm vai trò lãnh đạo của cấp ủy và phát huy đầy đủ vai trò của người đứng đầu, ngăn chặn tình trạng người đứng đầu lợi dụng bất cập trong các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước để trục lợi, chuyên quyền, độc đoán.

Hoàn thiện quy chế, quy định xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của tập thể lãnh đạo trong cơ quan Đảng và Nhà nước với quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu, để vừa phát huy tốt trí tuệ tập thể, vừa phát huy đầy đủ tính chủ động, đổi mới sáng tạo của người đứng đầu trong việc ban hành và tổ chức thực hiện các quyết định. Phân định rõ giữa chức năng, nhiệm vụ của tổ chức đảng với tổ chức nhà nước; chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức đảng ở từng cấp, từng ngành, cơ quan, đơn vị, địa phương. Trên cơ sở đó, phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu cấp ủy, chính quyền để tránh trường hợp người đứng đầu ỷ lại tập thể, đổ lỗi cho tập thể khi không làm tròn trách nhiệm, hoặc ngược lại lợi dụng tập thể làm “bình phong” để lạm quyền, chuyên quyền, độc đoán.

Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát để nhanh chóng khắc phục tình trạng một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa xây dựng đầy đủ hoặc chưa bám sát vào quy chế, quy định để hoạt động. Tình trạng phổ biến hiện nay ở không ít cấp ủy, tổ chức đảng là sao chép quy chế, quy định của cấp trên, không cụ thể hóa, vận dụng cho sát hợp với đặc điểm, tình hình, nhiệm vụ, nhất là những nhiệm vụ đặc thù, nhạy cảm, phức tạp dễ lạm dụng quyền lực dẫn đến sai phạm ở mỗi cơ quan, tổ chức, địa phương, đơn vị, như công tác cán bộ, quản lý đất đai, tài sản, tài chính công.

Hoàn thiện quy chế, quy định, chính sách, pháp luật, tạo môi trường, điều kiện cho người đứng đầu mạnh dạn đổi mới sáng tạo, nhất là trong những lĩnh vực khó, phức tạp của địa phương, cơ quan, đơn vị; khuyến khích, trọng dụng, bảo vệ những người đứng đầu dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, hành động quyết liệt vì lợi ích của nhân dân. Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền cần quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, hành động quyết liệt vì lợi ích chung, vì vậy, phải xây dựng môi trường, điều kiện thuận lợi để họ phát huy đầy đủ các tố chất đó, đồng thời tránh rủi ro không mong muốn khi thực hiện nhiệm vụ.

Đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực trong Đảng và hệ thống chính trị. Quyền lực không được kiểm soát sẽ dẫn đến tha hóa quyền lực. Người đứng đầu được trao quyền càng lớn thì nguy cơ bị tha hóa càng cao; người đứng đầu không thể được giao quyền mà không chịu trách nhiệm, ngược lại, không thể đòi hỏi trách nhiệm mà không được giao quyền tương ứng. Chủ trương của Đảng là xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền trong mối quan hệ với tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị⁽³⁾, để tạo điều kiện cho cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu có tư duy và cách làm đổi mới, dám đột phá. Do vậy, cần phải xây dựng những quy định, quy chế để cán bộ hoạt động hiệu quả, nhưng được kiểm soát chặt chẽ.

Thứ ba, tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu, nhằm bảo đảm vai trò lãnh đạo của tập thể và cá nhân người đứng đầu.

Tập trung khắc phục những khâu yếu trong ban hành, thực hiện nghị quyết của Đảng, nhất là khâu tổ chức thực hiện kém hiệu quả. Đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu trong thực hiện quy trình ban hành, tổ chức thực hiện và đánh giá các chủ trương, nghị quyết. Xây dựng nghị quyết phải bảo đảm tính khoa học, phát huy dân chủ và năng lực trí tuệ của tập thể, đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân. Năng lực, phương thức lãnh đạo của người đứng đầu quyết định chất lượng, hiệu quả của nghị quyết. Trong đánh giá người đứng đầu, phải lấy chất lượng tổ chức thực hiện, hiệu quả kinh tế - xã hội của nghị quyết và vai trò, ảnh hưởng của họ trong lãnh đạo, điều hành cấp ủy, tổ chức đảng làm tiêu chí đánh giá.

Nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục cán bộ, đảng viên và nhân dân thấm nhuần, thông suốt các chủ trương, nghị quyết của cấp ủy, tổ chức đảng, tạo sự đồng thuận, thống nhất về nhận thức và hành động. Đề cao trách nhiệm nêu gương của cấp ủy, người đứng đầu trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy, tự phê bình và phê bình. Nâng cao năng lực lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, khắc phục những hạn chế về tính đảng, tính chiến đấu, tính lãnh đạo trong sinh hoạt đảng. Cần bổ sung, hoàn thiện quy chế đánh giá cán bộ, đảng viên và người đứng đầu cấp ủy, kịp thời đưa ra khỏi cấp ủy, tổ chức đảng những cán bộ, đảng viên “hữu danh vô thực”, thiếu bản lĩnh, kém năng lực, quan liêu, không gương mẫu, nói không đi đôi với làm, ý thức xây dựng tập thể kém, bè phái, mất đoàn kết.

Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong công tác cán bộ, khắc phục mâu thuẫn bổ nhiệm, đề bạt, luân chuyển cán bộ thì đúng quy định, quy trình, nhưng lại để lọt những cán bộ phẩm chất kém, năng lực, uy tín thấp, thậm chí vi phạm khuyết điểm. Bổ sung, hoàn thiện các quy định, quy chế của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác cán bộ; xây dựng và hoàn thiện cơ chế về kiểm soát quyền lực; tăng cường thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu; đề cao trách nhiệm đến cùng của tập thể cấp ủy và người đứng đầu trong các quyết định về công tác cán bộ; cần có quy định về trách nhiệm bày tỏ quan điểm rõ ràng của từng thành viên và người đứng đầu bằng ý kiến trực tiếp và bằng phiếu giới thiệu có ghi danh và được cơ quan có trách nhiệm bảo lưu để xử lý khi cần thiết, nhằm bảo đảm tính khách quan, công bằng, minh bạch trong thực hiện quy trình công tác cán bộ.

Tiếp tục đổi mới hơn công tác đánh giá cán bộ vì đây vẫn là khâu khó và yếu nhất, nhằm bảo đảm lựa chọn đúng cán bộ thực sự có phẩm chất, năng lực, uy tín để bố trí vào các vị trí chủ chốt, người đứng đầu trong các cơ quan đảng, nhà nước. Tăng cường, đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu trong công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực; bổ sung và hoàn thiện quy định về kiểm tra, giám sát, kiểm soát trong nội bộ cấp ủy, tổ chức đảng do công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy và ủy ban kiểm tra đối với cấp ủy viên và người đứng đầu cùng cấp quy định chưa rõ ràng, còn bất cập. Hoàn thiện quy định này có ý nghĩa quan trọng, vì cán bộ, đảng viên của tổ chức đảng và nhân dân là những người có quan hệ trực tiếp, gần gũi, thường xuyên với cấp ủy và người đứng đầu cùng cấp, nên nếu có cơ chế giám sát, kiểm soát, hiệu quả thì những vi phạm, khuyết điểm trong tổ chức đảng mới được phát hiện và xử lý sớm, kịp thời khi chưa trở nên nghiêm trọng./.

----------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 77
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. II, tr. 168
(3) Xem: Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”