Về các giải pháp ứng phó với hạn mặn, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh đến tầm quan trọng của Nghị quyết số 120/NQ-CP về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu. Thủ tướng nhắc lại cuộc họp tháng 9-2019 với lãnh đạo các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long tại Tiền Giang để phổ biến tinh thần chỉ đạo của Chính phủ về ứng phó với hạn mặn. Hội nghị đã chỉ đạo cấy sớm 1 tháng đối với vụ đông xuân; chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại những vùng hạn mặn xảy ra, nhờ đó, diện tích lúa bị thiệt hại khoảng 39.000ha, chỉ bằng 9,6% so với năm 2016 (có trên 405.000ha lúa bị thiệt hại). Đây là thành công quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu nặng nề thời gian qua tại khu vực.

Tuy nhiên, Thủ tướng Chính phủ cho biết, các dự báo cho thấy hạn mặn 2020 còn nặng nề hơn 2016, tình trạng thiếu nước ngọt sinh hoạt, thiếu nước sản xuất sẽ xảy ra gây ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất của bà con nhân dân. Chính vì vậy, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung một số biện pháp trước mắt và lâu dài để xử lý những vấn đề phát sinh, đặc biệt là giải quyết việc thiếu nước uống đạt chuẩn cho nhân dân trong vùng. 

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trên lưu vực sông Mê Kông, năm 2019 - 2020 thuộc năm ít nước, lưu lượng về Đồng bằng sông Cửu Long bị thiếu hụt nghiêm trọng so với trung bình nhiều năm, thậm chí thấp hơn cả năm 2015 - 2016 (năm xuất hiện xâm nhập mặn kỷ lục). Đây là nguyên nhân chính gây xâm nhập mặn sớm, sâu và kéo dài trong mùa khô năm 2019 - 2020. Xâm nhập mặn đã ảnh hưởng đến sản xuất và dân sinh từ tháng 12-2019 và liên tục tăng cao cho đến nay, hiện đã ảnh hưởng đến 10/13 tỉnh ở Đồng bằng sông Cửu Long (trừ An Giang, Đồng Tháp và Cần Thơ). Đối với tỉnh Bến Tre, xâm nhập mặn bao phủ toàn bộ phạm vi của địa phương, trong các kỳ triều cường hầu như không có nguồn nước ngọt cung cấp cho sản xuất và dân sinh.

Trong thời gian tiếp theo của mùa khô, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục lên cao theo các kỳ triều cường; do các hồ chứa ở thượng nguồn chưa tăng lượng xả, xâm nhập mặn sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao đến tháng 4-2020.

Về sản xuất nông nghiệp, toàn vùng đã xuống giống lúa đông xuân 2019 - 2020 tổng cộng 1,54 triệu héc-ta, hiện đã thu hoạch khoảng 1,0 triệu héc-ta. Tổng cộng thiệt hại lúa vụ mùa 2019 và đông xuân 2019 - 2020 (ảnh hưởng trên 30% năng suất) khoảng gần 39.000ha (mùa 16.000ha, đông xuân 23.000ha), chiếm khoảng 1,2% so với tổng diện tích gieo trồng, bằng 9,6% so với diện tích bị ảnh hưởng năm 2015 - 2016 (tổng diện tích lúa thiệt ảnh hưởng hạn, mặn năm 2015 - 2016 là 405.000ha). Ngoài ra, tỉnh Bến Tre có khoảng 5.000ha diện tích lúa bị thiệt hại do xuống giống tự phát, không theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Các diện tích cây ăn trái hiện chưa bị ảnh hưởng của xâm nhập mặn do được bảo vệ của hệ thống đê bao, bờ bao; tuy nhiên, nguồn nước ngọt được tích trữ phục vụ tưới đang dần cạn kiệt, nếu xâm nhập mặn kéo dài đến tháng 4-2020 thì sẽ có nhiều diện tích bị ảnh hưởng do thiếu nước.

Về nước sinh hoạt, hiện có khoảng 95.600 hộ dân đang gặp khó khăn trong thời gian diễn ra hạn, mặn về nước sinh hoạt (tổng số hộ dân bị gặp khó khăn năm 2015 - 2016 là 210.000 hộ). Cụ thể, tỉnh Sóc Trăng: 24.400 hộ, Cà Mau: 20.100 hộ, Bến Tre: 20.000 hộ, Kiên Giang: 11.300 hộ, Trà Vinh: 8.600 hộ, Long An: 7.900 hộ, Bạc Liêu: 3.300 hộ (giảm so với năm 2015 - 2016 là 114.400 hộ). Các hộ gặp khó khăn về nước sinh hoạt đang được các địa phương tăng cường giải pháp để cung cấp đủ nước.

Đánh giá về kết quả xử lý hạn mặn thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ cho rằng, các địa phương đã năng động, sáng tạo trong ứng phó với hạn mặn. Nhân dân trong vùng đã có bước chuyển về nhận thức, chung tay cùng chính quyền trong công tác ứng phó với hạn mặn, biến đổi khí hậu. Việc áp dụng đồng bộ các giải pháp "cứng" kết hợp với giải pháp "mềm" đem lại kết quả tốt, thể hiện rõ qua việc lúa được mùa lớn. 

Thủ tướng Chính phủ khẳng định, Việt Nam đủ cơ sở dự phòng lương thực cao gấp rưỡi hằng năm; đáp ứng đủ yêu cầu cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Đồng thời, thời gian qua, có 5 công trình kiểm soát lớn kịp thời hoàn thành; hàng loạt đập tạm, giếng đào, mương được hình thành đáp ứng nhu cầu nước ngọt và tưới tiêu của người dân tại nhiều địa phương. Chủ trương, chiến lược phát triển theo Nghị quyết số 120/NQ-CP đã được triển khai có hiệu quả, là sự cố gắng của các tỉnh trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Thủ tướng yêu cầu các tỉnh trong vùng cần có lộ trình, bước đi trước mắt và lâu dài để bảo đảm phát triển bền vững; triển khai khảo sát, đánh giá cơ bản quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội tỉnh và trong vùng. Từ đó, tạo chuyển biến mạnh mẽ tại địa phương, góp phần vào thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Các địa phương tăng cường ứng dụng khoa học và công nghệ trong công nghiệp, dịch vụ, tái cơ cấu cây trồng, vật nuôi để các lĩnh vực này đem lại hiệu quả tốt hơn; phấn đấu đóng góp hoàn thành mục tiêu đạt 42 tỷ USD xuất khẩu nông sản cả nước trong năm 2020, tận dụng tốt cơ hội đem lại từ các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, nhất là EVFTA.

Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo dõi chặt chẽ nguồn nước, thông báo, phối hợp kịp thời đến các địa phương trong vùng để có biện pháp xử lý tình hình hạn mặn, bảo đảm nguồn nước sinh hoạt cho nhân dân. Trong thời điểm này, cần phối hợp, đánh giá nguồn nước để có cơ sở xây dựng biện pháp xử lý phù hợp.

Thủ tướng lưu ý đến việc chuẩn bị tốt cho vụ hè thu tại Đồng bằng sông Cửu Long và yêu cầu các bộ, ngành liên quan phối hợp đưa ra giải pháp hiệu quả nhất cho vụ lúa này. Song song với đó là chuẩn bị tốt kế hoạch năm tới để có đủ kinh phí thực hiện các công trình, dự án hạ tầng kinh tế - xã hội trong vùng.

Chính phủ sẽ hỗ trợ cho các tỉnh chịu thiệt hại lớn do hạn mặn trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là đối với việc nạo vét, đào ao, đào giếng, trang bị các thiết bị lọc nước, giữ nước phục vụ nhân dân... Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì rà soát các nội dung cần hỗ trợ để trình Thủ tướng quyết định, tổ chức triển khai. Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quyết định mức giá chi tiết./.

Trung Duy (tổng hợp)