Các mô hình phát triển kinh tế mạnh mẽ, sinh động

Mô hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bình Dương không phải là quá trình phát triển tự phát mà đã được định hướng, điều chỉnh với các mục tiêu, phương hướng qua từng giai đoạn và bước đi phù hợp. Trong đó, nhận thức, quan điểm, chủ trương của tỉnh về mô hình phát triển kinh tế đã dần định hình và luôn chuyển biến, hoàn thiện qua các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh.

Năm 1997, sau chia tách để thành lập, tỉnh đã nhận thức rõ thế mạnh và hạn chế cơ bản của địa phương. Trong đó, lợi thế quan trọng nhất là tiếp giáp Thành phố Hồ Chí Minh - đầu tàu chiến lược của Việt Nam trong thu hút vốn, công nghệ nước ngoài và nguồn nhân lực chất lượng cao. Vì vậy, tỉnh Bình Dương đã xác định cần tận dụng để thu hút vốn đầu tư phát triển công nghiệp và kỳ vọng trở thành một trong những trung tâm công nghiệp lớn của cả nước. Đây là chủ trương đúng đắn, đón đầu đường lối công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa. Từ đó, tỉnh đã định dạng mô hình tăng trưởng kinh tế căn bản dựa trên tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ - thương mại và đô thị. Gắn liền với định dạng này là các chủ trương về mô hình phát triển kinh tế sau đây:

Thứ nhất, cơ cấu kinh tế được xác định lấy công nghiệp làm nền tảng, khâu đột phá, mà hạt nhân chính là xây dựng kết cấu hạ tầng các khu công nghiệp gắn với đô thị hóa. Ngay từ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VI (nhiệm kỳ 1997 - 2001), tỉnh nhất quán tập trung xây dựng các khu công nghiệp nhằm tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội để phục vụ nhân dân, đất nước. Từ quan điểm đó, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh tiếp tục xác định trong các kỳ Đại hội kế tiếp sẽ giảm dần tỷ trọng nông nghiệp trong tổng thể cơ cấu kinh tế, bên cạnh tăng tốc tối đa phát triển công nghiệp và dịch vụ. Đây là đặc trưng hàng đầu, quyết tâm lớn thể hiện ý chí kiên trì thực hiện mô hình phát triển kinh tế trên nền tảng công nghiệp.

Thứ hai, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, củng cố, phát triển doanh nghiệp nhà nước để giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt đầu tư, xây dựng, hình thành và phát triển các khu công nghiệp. Tỉnh xác định thu hút đầu tư trong và ngoài nước là làn sóng tăng trưởng công nghiệp quan trọng phải tập trung, được xem là chủ trương có tính chiến lược xuyên suốt và cũng là đặc điểm cơ bản của mô hình phát triển kinh tế tỉnh Bình Dương được thể hiện cho đến nay trong nghị quyết của các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh. Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bình Dương lần thứ X (nhiệm kỳ 2015 - 2020), tỉnh đã xác định rõ: “... Đến năm 2030, Bình Dương trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại của cả nước...”.

Qua thực tế thu hút đầu tư phát triển công nghiệp trong tỉnh và bài học từ các địa phương trong cả nước, nhận thức của Đảng bộ tỉnh đã có sự chuyển biến và phát triển cao về chất khi chủ trương không thu hút đầu tư bằng mọi giá để phòng tránh các vấn nạn về môi trường để từng bước nâng cao năng suất, chất lượng trong phát triển kinh tế. Cụ thể, tiêu chí thu hút đầu tư qua các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh là: Từ thu hút đầu tư đại trà, phát triển công nghiệp chung được thể ở giai đoạn 1997 - 2001, tỉnh Bình Dương đã nhanh chóng chuyển sang thu hút đầu tư có chọn lọc, khuyến khích, ưu tiên phát triển công nghiệp sạch, chất lượng, “theo hướng coi trọng đầu tư chiều sâu, đổi mới thiết bị công nghệ tiên tiến, hiện đại, nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm; tăng nhanh tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu GDP...” ở giai đoạn 2001 - 2010. Sau đó, tạo bước chuyển quan trọng là tái cơ cấu ngành công nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ IX (nhiệm kỳ 2010 - 2015).

Trong thập niên đầu của thế kỷ XXI, tỉnh Bình Dương đã chú trọng thu hút các tập đoàn kinh tế mạnh, “xúc tiến đầu tư nhằm thu hút các tập đoàn kinh tế lớn, các doanh nghiệp nước ngoài có trình độ kỹ thuật và công nghệ sản xuất hiện đại...” và xây dựng, củng cố, phát triển doanh nghiệp nhà nước để vừa giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt, làm nòng cốt trong các chương trình kinh tế trọng điểm, vừa là đối tác tương xứng với các tập đoàn đầu tư nước ngoài mạnh: “sắp xếp các tổng công ty thuộc sở hữu nhà nước thành những doanh nghiệp chủ lực để thực hiện các chương trình, mục tiêu kinh tế quan trọng của tỉnh, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và từng bước mở rộng đầu tư ra ngoài tỉnh và nước ngoài”... Từ năm 2010 đến nay, tỉnh vẫn kiên trì thực hiện cơ cấu lại toàn diện nền kinh tế với các tiêu chí cao về năng suất, chất lượng, hiệu quả và đã đạt được những thành tựu quan trọng...

Thứ ba, công nghiệp hóa gắn với phát triển đô thị và thương mại dịch vụ. Nhận thức được quá trình phát triển công nghiệp hóa sẽ thu hút nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao trong và ngoài nước ngày càng dồi dào đến với tỉnh Bình Dương. Từ đó, đòi hỏi chính quyền và người dân Bình Dương xây dựng và phát triển đô thị để đáp ứng yêu cầu về an cư lạc nghiệp, đồng thời phát triển các dịch vụ tương ứng, như tài chính, logistics, hệ thống siêu thị, trung tâm trao đổi buôn bán hàng hóa để đáp ứng nhu cầu ăn ở, sinh sống, vận chuyển hàng hóa... Theo đó, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VII (nhiệm kỳ 2001 - 2005) đã đề ra chủ trương về đô thị gắn với công nghiệp được đề cập và xem xét như là một trong các quan điểm phát triển trọng tâm: “... Phát triển công nghiệp - đô thị hoá gắn liền với phát triển nông nghiệp nông thôn...”. Đô thị hóa được hiểu như là một định dạng trong nội dung, phương hướng hoạt động xây dựng tỉnh lỵ và các trung tâm hành chính huyện, thành phố, thị xã.

Cùng với chủ trương phát triển đô thị, các định hướng về phát triển nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao... Đến Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VIII, trong Văn kiện xác định rõ: “Tỷ lệ đô thị hóa toàn tỉnh đạt 60% vào năm 2010...” và đây là lần đầu tiên tỷ lệ đô thị hóa được xác định rõ ràng trong Nghị quyết Đại hội.

Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ IX đã đề ra chỉ tiêu quan trọng nhất về phát triển đô thị: “Rà soát, tập trung mọi nguồn lực đầu tư các công trình bảo đảm cho việc nâng cấp đô thị đạt tiêu chuẩn đô thị loại I, thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2020”. Gắn liền với đó là nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý, quy hoạch, thiết kế đô thị. Đồng thời, “Từng bước đồng bộ hóa quy định về quản lý đô thị theo mô hình chính quyền đô thị văn minh, hiện đại và đạt tiêu chuẩn quốc tế... Phát triển đô thị Bình Dương theo hướng đô thị xanh, bền vững với 3 khu vực đô thị ...”  Kể từ đó, chỉ tiêu về tỷ lệ đô thị hóa luôn được các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh xác định và nâng cao.

Đến Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ X, tỉnh Bình Dương xác định phương hướng: “...phấn đấu xây dựng tỉnh Bình Dương phát triển bền vững theo hướng đô thị thông minh, văn minh, hiện đại; đến năm 2030, Bình Dương trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại, đến năm 2045 là đô thị thông minh của vùng và cả nước”. Nhưng trên thực tế, đến năm 2020 hầu hết tiêu chuẩn cụ thể trong tiêu chí về phát triển đô thị đều cơ bản trở thành hiện thực. Tất cả nỗ lực đó dẫn đến thành tựu quan trọng: đến cuối năm 2022, Bình Dương đã dần có dáng dấp của một đô thị văn minh hiện đại, với tỷ lệ đô thị hóa toàn tỉnh là 84,32%, chỉ đứng sau thành phố Đà Nẵng (87,45%), cao hơn cả Thành phố Hồ Chí Minh (77,77%), thành phố Hà Nội (49,05%).

Thực tiễn cho thấy, từ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ IX, tỉnh Bình Dương đã có bước chuyển về nhận thức và quan điểm, chủ trương trong định hướng phát triển đô thị: tỉnh Bình Dương đã xác lập mô hình phát triển thành phố thông minh với những bước đi khá vững chắc. Tỉnh đã xây dựng Đề án thành phố thông minh Bình Dương (trong năm 2016), lập được khung nền mô hình 3 nhà: “Nhà nước - nhà doanh nghiệp - nhà trường”, quy hoạch Vùng đổi mới sáng tạo Bình Dương, đưa vào hoạt động Hệ sinh thái khởi nghiệp Bình Dương. Từ năm 2019 đến năm 2022, Diễn đàn Cộng đồng thông minh thế giới (ICF) đã công bố tỉnh Bình Dương trong danh sách 21 địa phương, khu vực (Smart 21) được vinh danh là đô thị có chiến lược phát triển thành phố thông minh tiêu biểu của thế giới. Đến năm 2023, tỉnh Bình Dương được vinh danh là một trong những đô thị hàng đầu có chiến lược phát triển thành phố thông minh tiêu biểu của thế giới.

Rõ ràng, tỉnh Bình Dương đã có bước tiến rất căn bản, khi tiệm tiến, khi nhảy vọt trong nhận thức, quan điểm, chủ trương về phát triển đô thị trong mô hình phát triển kinh tế - xã hội của mình, thể hiện sinh động trong thực tiễn đời sống ở địa phương.

Phát triển xã hội, văn hóa - con người gắn với chuyển biến kinh tế

Ngay từ khi hình thành, Bình Dương luôn là vùng đất của sự hội tụ và giao lưu về văn hóa và con người. Con người, văn hóa từ mọi vùng, miền hội tụ về tỉnh Bình Dương, giao lưu, phát triển để rồi tự bao giờ không rõ đã hình thành ở đây một văn hóa - con người Bình Dương đa dạng, hài hòa, với những nét bản sắc riêng. Trong hai cuộc kháng chiến, truyền thống đó vẫn tiếp tục, đúc kết trong câu hát hào hùng: “Mã Đà Sông Bé anh hùng tụ...”

Bước vào giai đoạn phát triển công nghiệp, đô thị hóa, tỉnh Bình Dương hân hoan đón nhận nguồn nhân lực khắp mọi miền đất nước, nhiều vùng quốc gia, vùng lãnh thổ... Tỷ lệ di cư đến tỉnh Bình Dương tăng nhanh và cao nhất nước (53,5%), chủ yếu tập trung vào các khu, cụm công nghiệp, đô thị. Không chỉ có lực lượng lao động trẻ, mà hàng nghìn lượt chuyên gia kỹ thuật và người lao động tay nghề cao trong và ngoài nước đã đến tỉnh Bình Dương làm việc, cống hiến tài năng, trí tuệ cho sự nghiệp phát triển công nghiệp, đô thị. Một tỉnh Bình Dương công nghiệp hiện đại, sẽ trở thành thành phố thông minh trong tương lai đã hình thành từ công sức lao động, cống hiến của lực lượng lao động này.

Tỉnh Bình Dương đã nỗ lực để trở thành vùng đất lành, nơi đáng sống của mọi người, bằng xây dựng một nền văn hóa phù hợp với nền tảng con người hội tụ, đa dân tộc, đa văn hóa. Trong nền văn hóa đó, mọi người và nhóm người đều nhìn thấy có sự đóng góp, nhận ra và tin tưởng vào tương lai phát triển yên ấm, hạnh phúc, tỏa sáng của mình. Mô hình phát triển xã hội, văn hóa - con người của tỉnh Bình Dương gắn liền và chuyển biến theo mô hình phát triển kinh tế của địa phương. Quá trình nhận thức, quan điểm, chủ trương của tỉnh về mô hình phát triển của tỉnh được biểu hiện sinh động qua nội dung đường lối, nghị quyết của các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh. Nhìn nhận khái quát, quá trình chuyển biến đó có thể được xem xét trên các phương diện sau:

Thứ nhất, xây dựng một xã hội tốt đẹp hướng đến con người, vì sự phát triển toàn diện của con người. Ngay từ khi thành lập, Đảng bộ tỉnh Bình Dương đã xác định chủ trương xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ, luôn hướng đến sự phát triển toàn diện của con người. Nội dung đầu tiên của Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VI đã khẳng định: “Tăng trưởng kinh tế gắn với phát triển xã hội...”. Quan điểm đó đã thể hiện xuyên suốt qua tất cả các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh. Chủ trương đúng đắn đó đã từng bước chuyển biến thích hợp gắn với sự phát triển của kinh tế địa phương và các xu thế văn minh tiến bộ của nhân loại, nhất là về chủ trương hình thành một sinh thái đô thị cho các chuyển biến về xã hội, văn hóa và con người ở địa phương.

Thứ hai, đặc trưng quan trọng của mô hình phát triển xã hội, văn hóa - con người của tỉnh Bình Dương là phục vụ con người, tất cả vì sự phát triển toàn diện của con người. Tất cả văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh và các cấp đều thể hiện rõ trách nhiệm “bảo đảm an sinh và phúc lợi xã hội, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân...”, không có sự phân biệt cũ mới, trước sau, dân tại chỗ hay nhập cư. Một bộ phận người dân như vậy đã từng bước góp phần thực hiện thành công công nghiệp hóa và phát triển đô thị văn minh, hiện đại ở Bình Dương.

Khi Bình Dương phát triển đô thị, sinh thái đô thị dần dần hình thành và chi phối mạnh mẽ, cư dân đô thị Bình Dương trong sinh thái đó đã nhanh chóng chuyển biến về cả cơ cấu thành phần, thu nhập, mức sống và sắc màu văn hóa... Từ sau năm 2010, cư dân Bình Dương đã “tự cơ cấu” về xã hội, văn hóa - con người thành các nhóm xã hội và tiểu văn hóa khá đặc trưng. Trong đó, nhóm xã hội cư dân lao động ở các khu, cụm công nghiệp rất cần được chăm lo bồi dưỡng mọi mặt để tự chuyển biến thành thị dân tương lai.

Trong bối cảnh sinh động đó, nhận thức của Đảng bộ tỉnh đã bắt kịp thực tiễn, xác định được quan điểm, chủ trương quan trọng để phát triển các thành phần cư dân đô thị. Hàng loạt chính sách và hoạt động chăm lo cho người lao động về đời sống, việc làm, nhà ở, vui chơi giải trí, sinh hoạt văn hóa, nâng cao trình độ tay nghề, tác phong, kỷ luật lao động... đã được tỉnh thực hiện liên tục, đều đặn, tác động tích cực đến lối sống cư dân lao động nhà trọ và công nhân, người lao động trong các khu, cụm công nghiệp... Để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về văn minh đô thị trong hai khối cư dân đô thị mới và cư dân khu phố cũ, các ngành chức năng và ủy ban nhân dân các cấp đã tiến hành nhiều chương trình hành động thích hợp... - tất cả chỉ nhằm xây dựng các giá trị nền tảng về văn hóa đô thị cho các tầng lớp cư dân, hướng đến một xã hội đô thị thông minh hiện đại trong tương lai. Qua đó cho thấy, tỉnh Bình Dương đã có nhận thức đầy đủ về vị trí quan trọng của con người thị dân trong xã hội, văn hóa đô thị địa phương cả trong hiện tại và tương lai.

***

Quá trình nhận thức, hình thành quan điểm, chủ trương của tỉnh Bình Dương về mô hình phát triển kinh tế - xã hội sau 1/4 thế kỷ có thể đúc kết một số đặc điểm:

Một là, quá trình nhận thức không ngừng chuyển biến từ thấp lên cao, từ cơ bản đến toàn diện, theo kịp đà tiến bộ của vùng, cả nước, khu vực và thế giới. Các quan điểm, chủ trương không hình thành một lúc mà được bổ sung dần trong tiến trình phát triển của địa phương, cụ thể hóa nội dung qua nghị quyết của các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh.

Hai là, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp là định hướng chiến lược sớm được xác định từ đầu trong mô hình phát triển. Công nghiệp được xác định phải gắn với phát triển đô thị và các ngành dịch vụ hiện đại cùng với cơ cấu lại toàn bộ nền kinh tế... Gắn với quá trình này là sự chuyển biến về nhận thức, quan điểm, chủ trương của Bình Dương qua các kỳ đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh, cũng là quá trình biện chứng lịch sử của thực tiễn Bình Dương.

Ba là, cả mô hình phát triển về kinh tế - xã hội, văn hóa - con người của Bình Dương đều có yếu tố nền tảng là mục tiêu phát triển đô thị, xây dựng Bình Dương trở thành đô thị thông minh, hiện đại, thành phố thông minh trong tương lai.

Bốn là, quá trình chuyển biến nhận thức, quan điểm, chủ trương của Bình Dương về mô hình phát triển của tỉnh thể hiện qua các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh đã cùng cả nước và vì cả nước thực hiện thắng lợi đường lối chiến lược của Đảng về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mô hình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Dương là phù hợp và thống nhất với cả nước, với mục tiêu phấn đấu là: đến năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao, còn tỉnh Bình Dương sẽ là đô thị thông minh của vùng và cả nước./.