Nhận diện tiềm năng, lợi thế và khó khăn, thách thức

Nằm ở vị trí cực Nam của Tổ quốc, với diện tích tự nhiên hơn 5.200km², chiếm 13,15% diện tích vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), Cà Mau là tỉnh duy nhất của nước ta có ba mặt giáp biển. Với chiều dài bờ biển 254km, ngư trường khoảng 80.000km², nguồn lợi thủy sản phong phú, có khu vực nuôi trồng thủy sản diện tích hơn 300.000ha, Cà Mau có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển thành trung tâm chế biến thủy sản, thực phẩm của vùng và cả nước. Nằm trên địa hình thấp, bằng phẳng, vùng biển rộng, nhiều nắng và gió, nên tỉnh Cà Mau còn có tiềm năng, lợi thế phát triển năng lượng tái tạo. Với nhiều hệ sinh thái đặc trưng điển hình, như rừng ngập mặn, rừng tràm trên đất ngập nước than bùn, sinh thái biển,... Cà Mau được xem như là lá phổi xanh của vùng ĐBSCL. Bên cạnh đó, truyền thống lịch sử cách mạng và những lễ hội truyền thống dân gian đặc sắc giúp tỉnh hội tụ nhiều giá trị, tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái, du lịch biển, đảo, du lịch nông nghiệp và du lịch cộng đồng.

Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, lợi thế, tỉnh Cà Mau cũng đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Do địa hình của tỉnh ở vùng đất thấp, nền địa chất yếu, chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu và nước biển dâng, nên nguồn lực thực hiện các công trình, dự án để thích ứng với với tình trạng này chiếm tỷ lệ rất lớn trong nguồn chi ngân sách của tỉnh. Tỉnh có vị trí địa lý cách xa các trung tâm kinh tế, chính trị của vùng và cả nước; hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là hạ tầng giao thông, chưa được đầu tư đồng bộ; Trung ương chưa có cơ chế, chính sách phù hợp trong phân bổ vốn đầu tư cho tỉnh;... nên nhiều năm qua, tỉnh gặp khó khăn trong thu hút đầu tư; nguồn lực đầu tư phát triển chưa đáp ứng yêu cầu.

Nhận thức rõ những tiềm năng, lợi thế cùng những khó khăn, thách thức, thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã tập trung quản lý, khai thác, huy động tối đa mọi nguồn lực với quyết tâm phát huy tối đa những tiềm năng, lợi thế; khắc phục và biến những khó khăn, thách thức thành cơ hội để đưa tỉnh phát triển nhanh và bền vững. Trong đó, tỉnh chú trọng huy động, khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn lực con người, tài nguyên,  kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và tài chính.

Chú trọng huy động, khai thác, sử dụng các nguồn lực

Xác định nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong ba khâu đột phá chiến lược của tỉnh, ngày 27-6-2011, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Cà Mau khóa XIV đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU, “Về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tỉnh Cà Mau, giai đoạn 2011 - 2015 và định hướng đến năm 2020”. Qua hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 03-NQ/TU, công tác phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đã đạt nhiều kết quả khả quan. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đều tăng hằng năm (từ 40% năm 2017 lên 53% năm 2022). Công tác giải quyết việc làm được thực hiện tích cực với nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo việc làm cho người lao động, như tổ chức tư vấn, giới thiệu việc làm; liên hệ, hợp tác với các doanh nghiệp để cung ứng nguồn lao động; hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, bình quân giải quyết việc làm khoảng 40.000 lao động/năm. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngày càng được nâng cao. Đến cuối năm 2022, trong số hơn 23.500 cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh có khoảng 80% có trình độ từ đại học trở lên.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng nguồn lực con người, ngày 20-7-2022, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Cà Mau khóa XVI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, đã ban hành Chương trình số 26-CTr/TU, “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030”. Chương trình hướng đến mục tiêu xây dựng và phát triển nguồn nhân lực của tỉnh có năng lực, trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, thể lực, phẩm chất đạo đức tốt, tác phong chuyên nghiệp, hiện đại, nhằm hình thành nguồn nhân lực đủ về số lượng, bảo đảm chất lượng, hợp lý về cơ cấu, phù hợp với nhu cầu sử dụng lao động, theo kịp yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Trong đó, tỉnh chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ những ngành, lĩnh vực có thế mạnh, có vai trò quyết định, tạo bước đột phá để phát triển kinh tế nhanh và bền vững.

Tỉnh có diện tích rừng khoảng 100.000 ha, lớn nhất vùng ĐBSCL. Đặc biệt, rừng ngập mặn ven biển và rừng tràm U Minh Hạ (là nơi có 2 Vườn quốc gia) đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới và Khu Ramsar thứ 2088 của thế giới. Vùng biển Cà Mau với trữ lượng dầu khí khá lớn, có triển vọng khai thác và phát triển công nghiệp dầu khí. Vùng than bùn U Minh Hạ là một trong những vùng chứa than bùn lớn nhất Việt Nam, với trữ lượng khoảng 14,1 triệu tấn. Thời gian qua, tỉnh đã chỉ đạo quản lý chặt chẽ và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài nguyên này, nhất là đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản.

Cùng với tài nguyên thiên nhiên, tỉnh cũng chú trọng khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên là vị trí địa - chính trị. Nằm ở hành lang phát triển phía Nam (Băng-Cốc (Thái Lan) - Phnom-pênh (Cam-pu-chia) - Hà Tiên - Cà Mau) và nằm ở vị trí trung tâm vùng biển các nước Đông Nam Á (từ Cà Mau đến các thành phố lớn của các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á không quá 3 giờ bay), tỉnh Cà Mau ngày càng quan tâm đến việc tăng cường giao lưu, mở rộng các mối quan hệ hợp tác để thu hút các nguồn lực đầu tư từ các quốc gia lân cận trong khu vực ASEAN.

Thời gian qua, tỉnh đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là kết cấu hạ tầng giao thông. Ngoài tuyến quốc lộ 1 và quốc lộ 63 đã đầu tư, trên địa bàn tỉnh có thêm 3 tuyến quốc lộ mới là đường Quản lộ - Phụng Hiệp, đường Hồ Chí Minh đoạn Năm Căn - Đất Mũi và đường Hành lang ven biển phía Nam. Tỉnh đang đầu tư cầu Sông Đốc, tuyến trục Đông - Tây, cầu Gành Hào, đường Cà Mau - Đầm Dơi, các tuyến đường kết nối đến các cửa biển lớn trên địa bàn tỉnh. Đến nay, 100% xã đã có đường ô tô đến trung tâm xã; các công trình thủy lợi được đầu tư cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất. Cùng với việc phát triển hạ tầng lưới điện, tỉnh đã tạo điều kiện thuận lợi, thu hút nhiều doanh nghiệp đến tìm kiếm cơ hội đầu tư, khai thác các dự án năng lượng tái tạo. Đến cuối năm 2022, tỉnh đã đưa vào vận hành thương mại 3 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất 100MW; 1 dự án có công suất 45MW đã hoàn thành việc thi công.

Song song với việc đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng các khu kinh tế, khu công nghiệp, như Khu kinh tế Năm Căn, Khu công nghiệp Khánh An, Khu công nghiệp Hòa Trung, Khu công nghiệp Sông Đốc phía Nam, tỉnh cũng tạo điều kiện để thu hút đầu tư hệ thống hạ tầng thương mại - dịch vụ. Đến nay, toàn tỉnh có 3 trung tâm thương mại, 4 siêu thị chuyên doanh tổng hợp, 71 chợ, trên 120 cửa hàng tiện lợi và nhiều cơ sở kinh doanh tổng hợp khác, bảo đảm phục vụ tốt nhu cầu mua sắm của người dân. Nhiều công trình hạ tầng kinh tế - xã hội khác thuộc các lĩnh vực y tế, giáo dục - đào tạo, văn hóa, thể thao, tài nguyên - môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, hạ tầng đô thị, hạ tầng nông thôn,... được quan tâm đầu tư, nâng cấp gắn với việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia và đã đạt nhiều kết quả quan trọng.

Để bảo đảm nguồn lực tài chính, tiền tệ, công tác xây dựng dự toán thu, quản lý, điều hành ngân sách được thực hiện đúng quy định, chống thất thu và tiết kiệm chi có hiệu quả. Nguồn thu ngân sách nhà nước hằng năm đạt mức bình quân hơn 5.000 tỷ đồng; tổng chi ngân sách hằng năm hơn 10.000 tỷ đồng. Nguồn vốn huy động của các ngân hàng tại địa phương đạt 30.000 - 40.000 tỷ đồng. Nhìn chung, tình hình huy động vốn của các ngân hàng và tổ chức tín dụng trên địa bàn tỉnh thời gian qua luôn ổn định và tăng trưởng.

Những nỗ lực của các cấp, các ngành, cùng với sự vào cuộc, đồng lòng của người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong công tác quản lý, khai thác, huy động các nguồn lực đầu tư đã giúp tỉnh Cà Mau vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, thúc đẩy kinh tế - xã hội tiếp tục phát triển.

Năm 2022, tỉnh đã đạt và vượt kế hoạch 18/19 chỉ tiêu chủ yếu theo Nghị quyết Tỉnh ủy Cà Mau đề ra (trong đó có 8 chỉ tiêu vượt), riêng chỉ tiêu chi ngân sách xấp xỉ đạt (đạt 98,4%). Tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) tăng 6,5% so cùng kỳ năm 2021; GRDP bình quân đầu người đạt gần 61 triệu đồng, tăng gần 17%; thu ngân sách đạt 5.325 tỷ đồng, vượt 21% dự toán; kim ngạch xuất khẩu đạt 1,3 tỷ USD, tăng 16,5% so với năm trước. Lĩnh vực sản xuất ngư, nông, lâm nghiệp tăng trưởng 4,4%. Công nghiệp và xây dựng tăng 5,6%; nhiều dự án thuộc lĩnh vực năng lượng tái tạo đang được mời gọi đầu tư, khai thác theo quy hoạch, từng bước phát huy hiệu quả. Thương mại, dịch vụ phục hồi nhanh, tăng trưởng 10,7% so với cùng kỳ năm 2021; tổng lượt khách tham quan, du lịch đạt 1,5 triệu lượt (vượt 25% kế hoạch), doanh thu du lịch ước đạt 2.000 tỷ đồng (vượt 46,7% kế hoạch). Môi trường đầu tư, kinh doanh tiếp tục được cải thiện, nâng cao; chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2021 tăng 11 bậc, xếp loại khá trong số 63 tỉnh, thành phố của cả nước.

Lĩnh vực văn hóa, xã hội tiếp tục được quan tâm và có nhiều tiến bộ; nhất là tập trung thực hiện các chương trình giải quyết việc làm, an sinh xã hội, tổ chức sản xuất, học tập, sinh hoạt sau đại dịch COVID-19; tỷ lệ hộ nghèo giảm 0,56%. Lĩnh vực khoa học - công nghệ; giáo dục - đào tạo; chăm sóc sức khỏe nhân dân; chăm lo cho các đối tượng chính sách; các hoạt động văn hoá, thông tin, thể dục, thể thao... có chuyển biến rõ nét. Quốc phòng, an ninh được giữ vững; an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được bảo đảm và ổn định. Công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị đạt nhiều kết quả quan trọng;...

Bên cạnh những thành tựu nêu trên, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Cà Mau cũng còn nhiều khó khăn, hạn chế: 1- Tăng trưởng kinh tế tuy đạt chỉ tiêu, nhưng còn thấp so với mặt bằng chung của cả nước và các tỉnh, thành phố trong vùng ĐBSCL; quy mô nền kinh tế còn nhỏ, phát triển chưa bền vững, hiệu quả, sức cạnh tranh thấp; 2- Hệ thống kết cấu hạ tầng còn nhiều hạn chế, thiếu đồng bộ, tính kết nối thấp, dẫn đến hạn chế việc khai thác, phát huy tiềm năng, lợi thế và thu hút đầu tư; 3- Biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khó lường, các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng; tình trạng sạt lở bờ sông, ven biển xảy ra nghiêm trọng ở nhiều khu vực... Nguyên nhân chủ yếu của những khó khăn, hạn chế nêu trên là do nguồn lực đầu tư còn ít; ở một số địa phương, đơn vị, việc tổ chức triển khai, thực hiện chủ trương, chính sách chưa tốt; một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu, cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành còn “sức ỳ”, thiếu quyết tâm chính trị, thiếu tính đổi mới sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện.

Giải pháp để phát triển nhanh và bền vững

Để bảo đảm phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, Đảng bộ tỉnh Cà Mau xác định phải tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, huy động, phân bổ, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế. Với định hướng đó, thời gian tới, tỉnh tập trung thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Trung ương bằng các nhiệm vụ, giải pháp, chỉ đạo cụ thể đến các cấp, các ngành và địa phương. Triển khai có hiệu quả Quy hoạch tỉnh Cà Mau thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, làm cơ sở để huy động, khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư. Kịp thời triển khai các nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực, vật lực, tài lực đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt, phát huy hiệu quả nguồn lực của tỉnh đáp ứng diễn biến thực tiễn và yêu cầu phát triển.

Thứ hai, cơ cấu lại nền kinh tế của tỉnh theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh; tập trung vào các lĩnh vực, nguồn lực chủ yếu, các ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, như kinh tế biển, kinh tế nông nghiệp (nông nghiệp sạch, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp công nghệ cao,...), công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo, du lịch; chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, hướng đến tăng trưởng xanh.

Thứ ba, đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước có chất lượng, đủ mạnh ở mọi lĩnh vực, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và lao động có kỹ năng gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động. Chú trọng hơn nữa đào tạo các ngành, nghề mới, tiềm năng, đầu tư cho các nhóm nghiên cứu sâu về các lĩnh vực kỹ thuật số, công nghệ thông tin... Tập trung nguồn lực xây dựng, mở rộng các cơ sở đào tạo, dạy nghề chất lượng cao, tăng cường kết nối giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với thị trường lao động và doanh nghiệp.

Thứ tư, tăng cường đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng (nhất là hệ thống đường bộ, sân bay, cảng biển đã được quy hoạch) để khai thác, sử dụng hiệu quả tiềm năng kinh tế, các nguồn lực tài nguyên thiên nhiên; chú trọng bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn ven biển để tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng, chống xói mòn, sạt lở đất; có giải pháp thúc đẩy sự bồi đắp tự nhiên khu vực Mũi Cà Mau.

Thứ năm, tranh thủ sự hỗ trợ của Trung ương; vận động, thu hút các nguồn lực từ các thành phần kinh tế, sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công thông qua xây dựng, thực hiện tốt kế hoạch đầu tư công trung hạn, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm vào các ngành, lĩnh vực then chốt, các dự án tạo động lực lan tỏa, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tăng cường xúc tiến đầu tư trong và ngoài nước, phát triển kinh tế tư nhân, nhằm huy động tối đa nguồn lực của các tổ chức, doanh nghiệp để xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng, phát triển sản xuất, kinh doanh trên địa bàn.

Thứ sáu, đẩy nhanh tốc độ và nâng cao chất lượng đô thị hóa, phát triển đô thị bền vững, có kiến trúc đô thị hiện đại, xanh, thông minh; hình thành chuỗi đô thị động lực, chuỗi đô thị ven biển kết nối với hệ thống đô thị của vùng ĐBSCL và quốc gia. Đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư để tăng sức hút đầu tư quốc tế và từ nguồn ngoài tỉnh; chỉ đạo triển khai quyết liệt để cải thiện và nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), chỉ số cải cách hành chính (PAR INDEX), chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI).

Thứ bảy, đẩy mạnh công tác phân tích, dự báo, rà soát, xác định và đánh giá những nhân tố ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; triển khai thực hiện tốt các chính sách của Chính phủ về những giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô; tăng cường khai thác các nguồn thu, sắc thuế, tập trung khai thác nguồn thu tiền sử dụng đất, thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, thực hiện đồng bộ các giải pháp chống thất thu ngân sách; quản lý, sử dụng chặt chẽ, hiệu quả ngân sách nhà nước và tài sản công; chú trọng thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Thứ tám, khẩn trương nghiên cứu, xây dựng Đề án phát triển vùng Đất Mũi Cà Mau và đề xuất cấp thẩm quyền xem xét ban hành nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù riêng phát triển vùng Đất Mũi Cà Mau trên một số ngành, lĩnh vực, nhằm bảo đảm huy động, khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư, tạo động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh phát triển nhanh, bền vững, theo kịp các tỉnh, thành phố trong vùng và cả nước, vươn lên trở thành một cực tăng trưởng của vùng ĐBSCL./.