Đứng trước áp lực cạnh tranh quốc tế ngày càng tăng, và để trở thành một cường quốc, trong quá trình cải cách mở cửa hiện nay, Trung Quốc đặc biệt chú trọng đến công nghệ cao, coi đó là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Gần đây, một loạt bộ và chính quyền địa phương của nước này đã công bố các chính sách, kế hoạch và dự án liên quan đến việc phát triển công nghệ mới và công nghệ cao. Đây là một làn sóng mang nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư quan tâm đến lĩnh vực nghiên cứu phát triển và phát triển thị trường công nghệ, quy trình và các sản phẩm mới. Các công ty Hồng Kông cũng có thể tích lũy vốn theo hướng phát triển này và tăng cường sự hợp tác với các bộ, ngành liên quan, các viện nghiên cứu và các chính quyền địa phương trong đất liền để thành lập các dự án khả thi và tìm kiếm cơ hội đầu tư.

Chính phủ Trung Quốc đã sớm chỉ đạo việc xuất bản tập tài liệu hướng dẫn đầu tiên của nước này về các lĩnh vực then chốt được ưu tiên phát triển công nghệ cao. Theo tập tài liệu hướng dẫn này, 138 lĩnh vực đã được chỉ định để chú trọng phát triển công nghệ cao. Trong đó có 10 lĩnh vực chủ yếu, gồm: nông nghiệp, thông tin, bảo vệ môi trường và tài nguyên, dược phẩm, năng lượng, giao thông vận tải, vật liệu, chế tạo máy, xây dựng và ngành dệt.

Tất cả các dự án đáp ứng được các yêu cầu ghi trong bản hướng dẫn được đệ trình thông qua các chính quyền địa phương và các bộ ngành có liên quan lên chính quyền trung ương để được miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị. Các dự án cần sự hỗ trợ của Chính phủ được đem ra đấu thầu để chọn các nhà thầu cho dự án, trong khi vẫn được hưởng sự hỗ trợ của Chính phủ dưới dạng cho vay vốn với lãi suất ưu đãi, trợ cấp rủi ro hay đầu tư mạo hiểm.

Hiện nay, nhìn chung lĩnh vực công nghệ cao có giá trị gia tăng mới chỉ chiếm khoảng 2 - 4% sản lượng công nghiệp của Trung Quốc và vẫn đang còn ở trong giai đoạn ban đầu nếu xét về quy mô, trình độ công nghệ hay khả năng cạnh tranh quốc tế. Trong năm 2001, tổng kinh phí đầu tư cho nghiên cứu của Trung Quốc đạt 11 tỉ USD (so với của Mỹ là 233 tỉ USD), sản xuất bán dẫn của Trung Quốc đạt 2,9 tỉ USD, tỷ lệ dân số sở hữu máy tính và nối mạng Internet là 2%. Nhưng bằng cách khuyến khích đầu tư vào công nghệ cao, Trung Quốc đã đẩy nhanh được tiến trình cải tổ các ngành công nghiệp truyền thống và điều chỉnh lại cơ cấu của nền kinh tế, và trong vòng 10 năm tới Trung Quốc có thể sẽ trở thành một đối thủ đáng gờm trong lĩnh vực công nghệ cao.

Theo dự đoán của Công ty Nghiên cứu thị trường Salomon (Hồng Kông), đến năm 2010, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm thông tin của Trung Quốc có thể đạt 400 tỉ USD, cao hơn Nhật Bản khoảng 30%, vượt tổng kim ngạch xuất khẩu của Ma-lai-xi-a, Xinh-ga-po và Đài Loan cộng lại, trở thành nước xuất khẩu sản phẩm công nghệ thông tin lớn nhất thế giới. Cùng với các ưu thế giá thành rẻ và thị trường trong nước rộng mở, Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất chủ yếu các sản phẩm công nghệ thông tin của khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Dự báo đến năm 2010, Trung Quốc sẽ đứng thứ hai thế giới về doanh số sản phẩm công nghệ thông tin và đến năm 2015, Trung Quốc sẽ đứng ngang với Mỹ về chỉ tiêu này.

Tuy vẫn còn là một nước đang phát triển với nguồn lực kinh tế còn hạn chế, nhưng Trung Quốc đã tập trung các nguồn nhân lực, vật lực vào một số dự án nghiên cứu cơ bản để tạo dựng một cơ sở vững chắc cho phát triển các ngành công nghệ cao. Để huy động nguồn vốn đầu tư cho nghiên cứu cơ bản, Trung Quốc đã thành lập Quỹ Khoa học tự nhiên có khả năng đảm bảo tài chính một cách vững chắc cho một đội ngũ nghiên cứu cơ bản với hơn 6000 nhà khoa học. Ngân sách hằng năm của Quỹ từ 80 triệu NDT lúc đầu đến nay đã tăng lên tới 600 triệu NDT, tăng trung bình 29,8% mỗi năm trong những năm 90 thế kỷ vừa qua. Trong thời gian này, Quỹ đã tài trợ cho hơn 30.000 dự án nghiên cứu cơ bản, 3000 dự án chủ chốt và 125 dự án cấp nhà nước quan trọng. Các bộ, các cấp chính quyền địa phương cũng đã thành lập hơn 50 quỹ khoa học khác, với tổng nguồn vốn lên đến 250 triệu NDT. Ngoài các quỹ đó, Trung Quốc đã và đang tập trung vào việc xây dựng các cơ sở nghiên cứu khoa học trong một số lĩnh vực chủ chốt. Hiện nay, 155 phòng thí nghiệm cấp quốc gia và cấp bộ đã được xây dựng xong, tất cả đều được trang bị các thiết bị và dụng cụ khoa học mới.

Ngay từ tháng 3-1986, Trung Quốc đã tổ chức thực hiện Kế hoạch Phát triển và Nghiên cứu Công nghệ cao quốc gia (gọi là Chương trình 863) với 8 ngành trọng tâm là công nghệ thông tin, sinh học, hàng không học, la-de, người máy, năng lượng, vật liệu mới và công nghệ đại dương. Ngành thông tin được xếp hàng đầu trong kế hoạch này với an ninh thông tin là phần chính và sự phát triển ngành vi điện tử đã nhận được sự hỗ trợ chưa từng có của Chính phủ. Các công nghệ cao cũng sẽ được dùng để hiện đại hóa các ngành công nghiệp truyền thống như nông nghiệp, các xí nghiệp hương trấn và chế biến thuốc bắc. Trung Quốc đã xây dựng xong hơn 103 khu công nghệ cao, với giá trị sản lượng tại các khu này tăng hơn 50% hằng năm. Mới đây, Ủy ban Kế hoạch phát triển Trung Quốc đã công bố đợt xét tuyển các dự án phát triển công nghệ cao đầu tiên, bao gồm 9 dự án chuyên môn và một số các dự án thí điểm. 9 dự án chuyên môn thuộc các lĩnh vực sau: sản xuất các hệ thống truyền thông di động trong nước; nghiên cứu phát triển và sản xuất ti vi số hóa có độ phân giải cao; triển khai phần mềm; sản xuất các phương tiện giao thông đô thị trong nước; sản xuất các máy phát điện tiên tiến trong nước; sản xuất các thiết bị bảo vệ môi trường trong nước; nghiên cứu phát triển và khai thác vật liệu đất hiếm; nghiên cứu phát triển các loại phân bón nông nghiệp; nghiên cứu phát triển công nghệ sinh học. Các dự án thí điểm tập trung vào các lĩnh vực nông nghiệp, công nghệ thông tin, vật liệu mới, năng lượng mới và công nghệ chế tạo tiên tiến.

Theo quy hoạch phát triển của Chính phủ Trung Quốc, trong 5 năm (2001-2005) và lâu hơn nữa, Trung Quốc vẫn sẽ tiếp tục thực thi Chiến lược “lấy khoa học chấn hưng đất nước”, tạo ra những bước đột phá trong lĩnh vực then chốt như thông tin, sinh học, vật liệu mới, công nghệ chế tạo tiên tiến, vũ trụ và hàng không..., đẩy nhanh hơn nữa công cuộc xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin, đẩy nhanh việc lấy kỹ thuật thông tin cải tạo những ngành nghề truyền thống, lấy thông tin hóa thúc đẩy công nghiệp hóa và phát huy ưu thế của công nghiệp hóa. Về cơ bản, đến năm 2005 Trung Quốc đã thực hiện thành công mục tiêu: thực lực khoa học và công nghệ của Trung Quốc được xếp vào danh sách 10 nước hàng đầu thế giới. Và để làm được điều đó, chi cho nghiên cứ phát triển toàn xã hội đã tăng lên, chiếm trên 1,5% GDP, trong đó 50% đến từ khu vực doanh nghiệp. Trong giai đoạn 5 năm (2001-2005), Chính phủ Trung Quốc đã đầu tư 15 tỉ NDT cho các lĩnh vực dân sự của Chương trình 863, gấp hơn 2,5 lần tổng đầu tư 5,7 tỉ NDT vào các lĩnh vực này trong 15 năm trước đó. Về hướng nghiên cứu, sắp tới Trung Quốc không chỉ dừng lại ở việc tiếp thu những thành tựu công nghệ của thế giới mà sẽ nhấn mạnh đến những sáng chế độc lập (tức nghiên cứu cơ bản) trong nghiên cứu công nghệ cao và ½ trong tổng số tiền đầu tư của Chính phủ sẽ được dành cho các chương trình chủ chốt thuộc các lĩnh vực quan trọng./.