Xây dựng đạo đức công vụ trong đội ngũ cán bộ, công chức của thành phố Hà Nội hiện nay

Đạo đức công vụ là một bộ phận cấu thành trong hệ giá trị đạo đức xã hội, là nền tảng tinh thần bảo đảm cho hoạt động công quyền được thực hiện đúng đắn, hiệu quả và hướng tới lợi ích của nhân dân, của cộng đồng. Việc xây dựng đạo đức công vụ không thể tách rời khỏi mục tiêu xây dựng một nền hành chính công khai, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm. Đối với Thủ đô Hà Nội - trung tâm chính trị, hành chính quốc gia, yêu cầu về đạo đức công vụ đối với đội ngũ cán bộ, công chức càng cao và đặt ra nhiều đòi hỏi cấp thiết.

Thời gian qua, cùng với việc chú trọng triển khai các mô hình chính quyền phục vụ nhân dân, việc nâng cao đạo đức công vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức luôn được thành phố xác định là một nhiệm vụ trọng tâm, có ý nghĩa chiến lược trong tiến trình xây dựng và phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại. Thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14, ngày 27-11-2019, của Quốc hội, về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội và từ ngày 1-7-2025 thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, thành phố đã triển khai đồng bộ các giải pháp nâng cao văn hóa công vụ, gắn chặt với việc bồi dưỡng, nâng cao nhận thức của tập thể và từng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn hệ thống chính trị về vị trí, vai trò, trách nhiệm trong việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật công vụ. Trong đó, trọng tâm là thực hiện nghiêm Chỉ thị số 24-CT/TU, ngày 8-7-2024, của Thành ủy Hà Nội, về “Tăng cường kỷ cương, kỷ luật và trách nhiệm giải quyết công việc trong hệ thống chính trị thành phố Hà Nội”, kết hợp với việc áp dụng Bộ Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội và Bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội. Những giải pháp quyết liệt này không chỉ nhằm bảo đảm mỗi cán bộ, công chức, viên chức thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nhiệm vụ được giao, mà còn kiên quyết khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm giữa các cấp, các ngành trong bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp.

Qua đó, thành phố Hà Nội từng bước hình thành phong cách ứng xử và lề lối làm việc chuẩn mực, thống nhất, bảo đảm tính chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch và hiệu quả; phù hợp với yêu cầu quản lý, điều hành trong điều kiện mô hình chính quyền địa phương hiện nay, đáp ứng yêu cầu giải quyết công việc nhanh chóng, chính xác, vì lợi ích của nhân dân và sự phát triển chung của Thủ đô. Đây cũng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, chính quyền và hệ thống chính trị, tạo nền tảng vững chắc cho việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Năm 2024, Chỉ số cải cách hành chính (PAR Index) của thành phố đạt 86,5%, tăng 2,93% so với năm 2023 và tiếp tục giữ vị trí thứ 3/63 tỉnh, thành phố trong cả nước. Chỉ số đo lường sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp (SIPAS) đạt 8,65/10 điểm, tăng 0,28% so với năm trước, vượt 4,38% so với mức trung bình cả nước⁽¹⁾. Những chỉ số này là minh chứng rõ ràng cho thấy các giải pháp cải cách hành chính, nâng cao đạo đức công vụ đã thực sự góp phần thúc đẩy nâng cao hiệu quả công việc và sự gần gũi, tính phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức đối với người dân.

Bên cạnh những kết quả tích cực, thực tiễn cho thấy, việc xây dựng văn hóa công vụ, nâng cao đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức ở thành phố Hà Nội thời gian qua còn có nhiều hạn chế, bất cập. Tỷ lệ cán bộ trẻ dưới 35 tuổi còn thấp, chưa đủ để tạo ra đội ngũ kế thừa và tạo được sự đổi mới trong bộ máy hành chính cấp cơ sở⁽²⁾. Về mặt nhận thức, không ít công chức còn xem nhẹ vai trò của đạo đức công vụ, coi đó là phạm trù đạo lý chung, thiếu tính ràng buộc nghề nghiệp. Điều này bắt nguồn từ sự chồng chéo giữa chuẩn mực đạo đức cá nhân và yêu cầu đạo đức nghề nghiệp, dẫn đến việc đạo đức công vụ chưa thực sự trở thành một hệ quy chiếu bắt buộc trong hành vi công vụ hằng ngày. Ngoài ra, trong một số trường hợp, sự thiếu gắn kết giữa bồi dưỡng lý luận chính trị và rèn luyện đạo đức nghề nghiệp cũng khiến cán bộ, công chức chưa có đủ “miễn dịch đạo đức” trước những cám dỗ vật chất và quyền lực.

Về mặt hành vi, vẫn tồn tại một số biểu hiện lệch chuẩn trong thực thi công vụ của một số cán bộ, công chức, như hành xử quan liêu, xa dân; thiếu trách nhiệm, thiếu minh bạch trong xử lý công việc; ngại va chạm, đùn đẩy trách nhiệm; thậm chí vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp, nhũng nhiễu, tiêu cực… Những biểu hiện này tuy không phổ biến nhưng lại gây tác động, ảnh hưởng không nhỏ đến trải nghiệm của người dân, gây bức xúc trong dư luận xã hội, nếu không được xử lý kịp thời sẽ làm giảm sút niềm tin của nhân dân vào bộ máy công quyền, cản trở mục tiêu xây dựng nền hành chính liêm chính, hiệu lực và hiệu quả.

Trong thời gian tới, để đáp ứng yêu cầu phát triển Thủ đô trong kỷ nguyên mới của dân tộc và vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, việc nâng cao đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức của thành phố Hà Nội không chỉ là một nội dung cải cách hành chính, mà còn là một đòi hỏi mang tính chiến lược. Theo đó, cần tập trung làm tốt một số giải pháp như sau:

Một là, tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng, nội dung của đạo đức công vụ và tinh thần phục vụ nhân dân cho đội ngũ cán bộ, công chức thành phố. Nhận thức đúng là nền tảng của hành động đúng, vì vậy, công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, giáo dục đạo đức công vụ và tinh thần phụng sự nhân dân phải được xác định là nhiệm vụ quan trọng, lâu dài, được triển khai thường xuyên, thông qua nhiều phương pháp, hình thức. Gắn việc nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng, nội dung của đạo đức công vụ với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị, về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng của Người về “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, “nói đi đôi với làm”, đồng thời phải được cụ thể hóa thành chuẩn mực hành vi trong thi hành công vụ. Đẩy mạnh các đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong đội ngũ cán bộ, công chức, khuyến khích “tự soi, tự sửa”, góp phần xây dựng nền công vụ liêm chính, tận tụy, trách nhiệm.

Cùng với đó, cần lồng ghép hài hòa các giá trị đạo đức truyền thống như trung thực, tận tụy, tiết kiệm với các chuẩn mực đạo đức hiện đại như minh bạch, giải trình, đổi mới trong xây dựng đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, gắn với đặc thù hoạt động của cơ quan, đơn vị. Phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị các cấp trong xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, tạo động lực rèn luyện đạo đức và tinh thần phục vụ trong đội ngũ cán bộ, công chức.

Hai là, đẩy mạnh việc tuyên truyền và triển khai thực hiện có hiệu quả 2 bộ quy tắc ứng xử (Bộ Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội và Bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội) nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, thái độ, hành vi ứng xử trong đội ngũ cán bộ, công chức, góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Đồng thời, xây dựng nền hành chính Thủ đô chuyên nghiệp, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan trực thuộc thành phố thật sự “Kỷ cương - Trách nhiệm - Tận tình - Thân thiện”.

Thành phố sớm nghiên cứu xây dựng và ban hành Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp và văn hóa công vụ mang tính pháp lý, tích hợp vào hệ thống đánh giá, bổ nhiệm, khen thưởng và kỷ luật cán bộ, công chức. Trong đó, các hành vi vi phạm đạo đức, dù chưa đến mức vi phạm pháp luật hình sự, cũng cần được xử lý phù hợp, góp phần giữ gìn kỷ cương và bảo vệ uy tín nền công vụ. Đồng thời, cần làm rõ ranh giới giữa “sai sót nghề nghiệp” do hạn chế năng lực và “suy thoái đạo đức” mang tính cố ý, bảo đảm công bằng trong xử lý các vi phạm, vừa mang tính cảnh tỉnh, răn đe, vừa mang tính nhân văn, tạo cơ hội cho cán bộ, công chức nhận ra và khắc phục khuyết điểm, sai lầm. Việc thể chế hóa đạo đức công vụ chính là bước chuyển từ khuyến khích tự giác sang kiểm soát bằng pháp luật, tạo nền tảng cho một nền công vụ chuyên nghiệp, liêm chính, phụng sự nhân dân và đáp ứng yêu cầu của thời kỳ phát triển mới.

Ba là, đề cao trách nhiệm nêu gương của đội ngũ cán bộ quản lý, đặc biệt là người đứng đầu về đạo đức công vụ. Đây là yêu cầu khách quan, quan trọng và thường xuyên, đòi hỏi mỗi cán bộ quản lý phải không ngừng rèn luyện đạo đức, năng lực, uy tín trong công việc, từ đó tạo ảnh hưởng trực tiếp, tích cực đến quá trình hình thành nhân cách, tác phong của những cán bộ, công chức dưới quyền trong cơ quan, đơn vị. Người đứng đầu, cán bộ quản lý không chỉ là người điều hành hành chính mà còn là hạt nhân lan tỏa văn hóa công vụ, đạo đức công vụ, góp phần định hướng những giá trị “trách nhiệm - tận tâm - hiệu quả” trong toàn đội ngũ cán bộ, công chức. Theo đó, để xây dựng môi trường công vụ minh bạch, kỷ cương, nhân văn, nâng cao đạo đức công vụ, chất lượng phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và cả nền hành chính, cần tăng cường những quy định về xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu, cán bộ quản lý trong việc thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Đồng thời, chú trọng làm tốt công tác xử lý khiếu nại, tố cáo, kịp thời lắng nghe, tiếp nhận và giải quyết kịp thời những ý kiến phản ánh, bức xúc liên quan đến quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân.

Bốn là, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ trình độ, phẩm chất và năng lực để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; trong đánh giá chất lượng phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, lấy kết quả khảo sát sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo. Theo đó, thành phố cần xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ khoa học, hiệu quả, tăng tính thực tiễn và phù hợp với đặc thù của các cơ quan, đơn vị trên từng lĩnh vực quản lý nhà nước. Quan tâm chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ, công chức, đặc biệt là cán bộ ở cơ sở. Nghiên cứu, xây dựng các chương trình đào tạo về kỹ năng quan hệ công chúng để hỗ trợ các cán bộ, công chức xây dựng hình ảnh người cán bộ, công chức mẫu mực, biết cách ứng xử với từng đối tượng cũng như cách xử lý những tình huống bất ngờ xảy ra. Qua đó, nâng cao đạo đức nghề nghiệp, nhân cách, phẩm chất của người cán bộ, công chức, góp phần xây dựng chính quyền Thủ đô thật sự liêm chính, hoạt động hiệu lực và hiệu quả.

Năm là, không ngừng đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát; làm tốt công tác thi đua, khen thưởng, nhân rộng những tấm gương điển hình tiên tiến, góp phần lan tỏa giá trị đạo đức công vụ. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, chức, thành phố cần có những biện pháp mang tính cảnh tỉnh, răn đe kịp thời và xử lý nghiêm minh mọi vi phạm về đạo đức công vụ. Đồng thời, cần kịp thời khen thưởng, tôn vinh những cán bộ, công chức tận tụy, liêm chính, sáng tạo, phục vụ nhân dân hiệu quả, góp phần củng cố niềm tin xã hội và nuôi dưỡng chuẩn mực đạo đức trong công vụ. Việc tôn vinh cần gắn với các phong trào thi đua thiết thực, như “Cán bộ, công chức tận tụy, trách nhiệm, sáng tạo vì nhân dân phục vụ”, với những tiêu chí cụ thể, liên kết chặt chẽ với đánh giá công tác, đào tạo và quy hoạch cán bộ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Thủ đô ngày càng vững mạnh, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ trong kỷ nguyên phát triển mới./.

-----------------------------

(1) “Hà Nội tiếp tục xếp thứ 3/63 tỉnh, thành về chỉ số cải cách hành chính năm 2024”, Báo Đầu tư online, https://baodautu.vn/ha-noi-tiep-tuc-xep-thu-363-tinh-thanh-ve-chi-so-cai-cach-hanh-chinh-nam-2024-d273308.html
(2) Xem: Đề án số 34-ĐA/TU, ngày 6-11-2023, về tạo nguồn, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã thuộc thành phố Hà Nội đến năm 2025 và những năm tiếp theo.