Thành phố Hà Nội tăng cường công tác quản lý đất đai, quản lý đô thị, trật tự xây dựng

Thời gian qua, công tác quản lý đất đai, quản lý đô thị, trật tự xây dựng được thành phố Hà Nội luôn chú trọng. Trước yêu cầu bảo đảm kỷ cương, trật tự trong giai đoạn Hà Nội đang triển khai sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp huyện và xã theo chủ trương chung, ngày 9-6-2025, Hà Nội ban hành Văn bản số 3375/UBND-NNMT, yêu cầu các cấp, ngành tăng cường trách nhiệm quản lý đất đai, môi trường, trật tự xây dựng và đô thị trên toàn thành phố.

Từ ngày 1-7-2025, Hà Nội triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đây là sự kiện hành chính quan trọng mà còn đánh dấu một bước chuyển mạnh mẽ trong công tác quản lý đất đai và trật tự xây dựng trên toàn địa bàn. Để bảo đảm tính thống nhất trong quá trình quản lý sau sắp xếp, thành phố Hà Nội giao các sở, ngành chủ động rà soát và đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý đất đai, môi trường và xây dựng. Các chính sách cần được thiết kế theo hướng vừa bảo đảm tính thống nhất trong toàn thành phố, vừa linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với tình hình đặc thù ở từng địa phương sau sáp nhập. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Công văn số 3966/UBND yêu cầu các đơn vị, địa phương nghiêm túc thực hiện việc rà soát, xử lý các công trình vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng, đồng thời gắn trách nhiệm cá nhân người đứng đầu nếu để xảy ra buông lỏng quản lý. Các cơ quan chuyên môn như Sở Xây dựng, Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng nhanh chóng triển khai các hướng dẫn theo tinh thần Nghị định số 151/2025/NĐ-CP và Thông tư số 23/2025/TT-BTNMT để cụ thể hóa việc thực hiện. Việc phân cấp, phân quyền đi đôi với cải cách thủ tục hành chính giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ đất đai, đồng thời tạo điều kiện để cấp xã, phường chủ động hơn trong kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm. Việc phân cấp, phân quyền theo mô hình chính quyền hai cấp đã trao thêm thẩm quyền, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực của cán bộ cấp xã, phường. Cơ chế phối hợp giữa các lực lượng chức năng hiện nay đã rõ ràng hơn, quy trình xử lý nhanh gọn hơn, nhờ đó mà hiệu quả quản lý trật tự xây dựng đã có bước chuyển biến rõ rệt.

Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, Hà Nội cũng yêu cầu xã, phường mới sáp nhập khẩn trương kiện toàn bộ máy tổ chức, chủ động ra quân xử lý ngay những điểm nóng, vi phạm tồn đọng kéo dài. Tinh thần "không có vùng cấm, không có ngoại lệ" trong xử lý vi phạm đã được quán triệt sâu rộng từ thành phố tới cơ sở. Trong thời gian ngắn sau khi triển khai mô hình mới, hàng loạt địa phương đã thể hiện sự chuyển biến rõ rệt, cả về tốc độ xử lý lẫn tính minh bạch trong quản lý.

Về công tác giám sát, Hà Nội đã và đang thúc đẩy mạnh mẽ vai trò của người dân, tổ dân phố và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc phát hiện và phản ánh kịp thời các hành vi vi phạm. Tại nhiều địa phương như phường Định Công, xã Hồng Vân, Quốc Oai…, mô hình “giám sát cộng đồng” bước đầu phát huy hiệu quả. Người dân không còn thờ ơ mà chủ động gửi ảnh, video phản ánh về vi phạm lên các nhóm zalo của tổ dân phố hoặc báo trực tiếp cho ủy ban nhân dân xã, phường. Cơ chế tiếp nhận và phản hồi thông tin được rút gọn tối đa, nhờ đó chính quyền cơ sở xử lý nhanh, kịp thời ngay từ khi công trình có dấu hiệu vi phạm. Song song với đó, việc công khai danh sách các trường hợp vi phạm và tiến độ xử lý được yêu cầu thực hiện thường xuyên trên các cổng thông tin điện tử cấp xã, cấp quận. Một số địa phương thí điểm tích hợp bản đồ số, mã QR vào công trình xây dựng để người dân dễ dàng tra cứu thông tin pháp lý, từ đó góp phần hạn chế tình trạng làm sai, làm ẩu.

Về phối hợp liên ngành, các tổ công tác xử lý vi phạm tại địa phương đều có sự tham gia của công an xã, cán bộ địa chính, xây dựng, môi trường và các đoàn thể. Nhờ cơ chế phân cấp rõ ràng trong mô hình chính quyền hai cấp, từng khâu trong quy trình kiểm tra - lập biên bản - ban hành quyết định cưỡng chế - giám sát tháo dỡ được phối hợp nhịp nhàng, không còn tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm. Không dừng lại ở đó, Hà Nội còn lên kế hoạch triển khai hệ thống giám sát bằng công nghệ số, bao gồm việc áp dụng camera giám sát tại khu vực đất nông nghiệp dễ bị lấn chiếm, tích hợp bản đồ địa chính số theo thời gian thực, tạo nền tảng cho việc giám sát không gian xây dựng toàn thành phố một cách trực tuyến và tức thời.

Trong dài hạn, việc công khai quy hoạch, kết nối dữ liệu giữa Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Xây dựng Hà Nội, các phường, xã sẽ trở thành điều kiện bắt buộc, không chỉ để phục vụ giám sát mà còn góp phần minh bạch hóa thông tin thị trường bất động sản, hạn chế khiếu kiện và tiêu cực phát sinh từ sự thiếu rõ ràng. Tổng thể, nhờ kết hợp đồng bộ giữa giám sát cộng đồng, công khai minh bạch và cơ chế phối hợp liên ngành rõ ràng, công tác quản lý đất đai và trật tự xây dựng tại Hà Nội sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp không chỉ dừng lại ở việc "dập lửa" các điểm nóng, mà đang chuyển dần sang thế chủ động, phòng ngừa từ gốc và thiết lập một nền tảng quản trị đô thị bền vững hơn.

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, vẫn còn không ít thách thức phía trước: Trong công tác quản lý đất đai, còn tồn tại tình trạng chậm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sai phạm trong chuyển mục đích sử dụng, và lấn chiếm đất công. Công tác số hóa, bản đồ địa chính chưa đồng bộ giữa các cấp. Trong công tác quản lý đô thị, quy hoạch đô thị chưa thống nhất, thiếu đồng bộ giữa quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết. Nhiều khu vực quá tải hạ tầng, thiếu không gian công cộng, giao thông quá tải. Công tác duy tu, chỉnh trang, quản lý lòng đường, vỉa hè còn lúng túng. Trong quản lý trật tự xây dựng, một số nơi còn tình trạng xây dựng không phép, sai phép, vượt tầng. Công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa quyết liệt...

Để tiếp tục phát huy hiệu quả của mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Hà Nội cần chú trọng hơn đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở, bảo đảm họ không chỉ nắm vững pháp luật mà còn có đủ bản lĩnh và kỹ năng ứng xử với các tình huống phức tạp về đất đai, xây dựng. Bên cạnh đó, hoàn thiện thể chế, cập nhật hướng dẫn cụ thể hóa các quy định mới phù hợp với thực tiễn quản lý tại địa phương.

Tăng cường phân cấp, ủy quyền, trong đó cần cụ thể hóa thẩm quyền giữa các cấp xã, phường và thành phố, tránh chồng chéo trong xử lý các vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng. Xây dựng quy chế phối hợp giữa các sở, ngành với chính quyền xã, phường. Đẩy mạnh chuyển đổi số và minh bạch thông tin, trong đó cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai, quy hoạch, xây dựng dùng chung toàn thành phố. Áp dụng GIS (Hệ thống thông tin địa lý) trong theo dõi biến động đất đai, quản lý hạ tầng đô thị. Cung cấp cổng thông tin công khai quy hoạch và giấy phép xây dựng để người dân dễ tra cứu, giám sát.

Đặc biệt, cần nâng cao năng lực và trách nhiệm đội ngũ cơ sở. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ xã, phường về nghiệp vụ quản lý đất đai,  xây dựng. Xây dựng cơ chế đánh giá công vụ gắn với hiệu quả giải quyết hồ sơ, xử lý vi phạm. Quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu trong từng vụ vi phạm đất đai, xây dựng.

Tăng cường giám sát và sự tham gia của người dân. Phát huy vai trò giám sát cộng đồng, tổ dân phố, Mặt trận Tổ quốc, giúp phát hiện sớm sai phạm xây dựng. Cải tiến kênh phản ánh hiện trường qua ứng dụng di động, giúp người dân báo vi phạm trật tự xây dựng kịp thời. Đổi mới phương thức chỉ đạo, điều hành, trong đó cần đẩy mạnh vận hành chính quyền điện tử, chính quyền số, tích hợp dữ liệu quản lý đất đai - xây dựng - dân cư. Tích cực đẩy mạnh việc thực hiện “một cửa, một cửa liên thông” điện tử giữa các cấp.  Mở rộng ứng dụng công nghệ hiện đại, đặc biệt là bản đồ số, camera giám sát và dữ liệu liên thông về đất đai, quy hoạch để tăng tính minh bạch và hiệu quả giám sát. Duy trì kỷ cương trong xử lý vi phạm, xử lý nghiêm trách nhiệm cá nhân, tổ chức cố tình bao che trước sai phạm, bảo đảm nguyên tắc “không có vùng cấm”…

Có thể khẳng định, việc triển khai vận hành mô hình chính quyền hai cấp mới chỉ bắt đầu, song nếu được triển khai bài bản, đồng bộ và quyết liệt, Hà Nội hoàn toàn có thể hướng tới một hệ thống quản trị đất đai, trật tự xây dựng hiện đại, minh bạch, hiệu quả, góp phần xây dựng một đô thị phát triển bền vững, văn minh, đáng sống./.