Phát triển kinh tế tư nhân ở Hà Nội thời gian qua

Phát triển kinh tế tư nhân là một trong những nhiệm vụ quan trọng, vì vậy, thành phố đã thành lập ban chỉ đạo nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân. Từ đó, nhiều chương trình nghiên cứu về kinh tế tư nhân được tiến hành để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ có mặt bằng sản xuất. 

Ngày 1-9-2017, Thành ủy Hà Nội ban hành Chương trình hành động số 18-CTr/TU, thực hiện các nghị quyết của Hội nghị Trung ương 5 khóa XII “Về phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Ngày 2-3-2018, Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố tiếp tục ban hành Kế hoạch số 53/KH-UBND triển khai thực hiện Chương trình 18-CTr/TU nhằm tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi cho kinh tế tư nhân và hỗ trợ kinh tế tư nhân đổi mới, sáng tạo với định hướng phát triển bền vững cả về số lượng và chất lượng; đặc biệt chú trọng đến hiệu quả, sức cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Trên cơ sở đó, thành phố và các cấp, các ngành đã chú trọng đến công tác hỗ trợ, phát triển doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khu vực tư nhân phát triển, coi “Doanh nghiệp là động lực và chìa khóa phát triển bền vững kinh tế của Thủ đô”. Hiện nay, thành phố đã triển khai xây dựng một số cụm công nghiệp vừa và nhỏ, thành lập các hiệp hội, như Hiệp hội công thương thành phố; Hiệp hội các doanh nghiệp vừa và nhỏ; Câu lạc bộ Doanh nhân trẻ và một số các hiệp hội ngành, nghề khác. 

Thành phố đã xây dựng nhiều giải pháp đột phá nhằm cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn. Đồng thời, thành phố đã đầu tư, củng cố năng lực làm việc cho phòng đăng ký kinh doanh; thiết lập mạng thông tin doanh nghiệp, nối mạng với trung tâm thông tin Bộ Kế hoạch và Đầu tư; ban hành nhiều đề án, kế hoạch và triển khai nhiều chính sách hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, như hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp thành lập mới; hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn tín dụng, ngân hàng; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, mặt bằng sản xuất; tổ chức nhiều sự kiện kết nối cung cầu, các chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại trong nước và quốc tế... 

Bên cạnh đó, chính sách đầu tư, hỗ trợ khởi nghiệp của Hà Nội, như các trung tâm sáng tạo, chương trình vườn ươm đã đáp ứng nhu cầu khởi nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo của cộng đồng doanh nghiệp. Qua các chương trình đó, nhiều doanh nghiệp của Hà Nội đạt được những thành công nhất định, đặc biệt đã có một số doanh nghiệp đạt giải cao trong các cuộc thi khởi nghiệp toàn quốc. Thêm vào đó, thành phố còn thực hiện nhiều chính sách nhằm thúc đẩy kinh tế tư nhân, như tôn vinh, khen thưởng doanh nghiệp của thành phố đạt thành tích tốt trong sản xuất, kinh doanh, xây dựng thương hiệu, tạo được các sản phẩm và thương hiệu tiêu biểu…

Các cơ chế, chính sách hỗ trợ thúc đẩy phát triển doanh nghiệp tư nhân được tập trung hoàn thiện, cải cách hành chính gắn với xây dựng chính quyền điện tử, nền hành chính công hiện đại được tăng cường, góp phần tạo môi trường thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp phát triển.

Nhờ đó, kinh tế tư nhân ở thành phố Hà Nội đã có bước chuyển mình mạnh mẽ. Về số doanh nghiệp thành lập mới, từ năm 2018 đến hết năm 2020, thành phố có 79.434 doanh nghiệp thành lập mới, trong đó năm 2018 có 25.742 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới (tăng 5% so với năm 2017), năm 2019 là 27.114 doanh nghiệp (tăng 8%). Riêng năm 2020, do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, tốc độ doanh nghiệp đăng ký mới giảm so với cùng kỳ, thành phố đã cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp cho 26.578 doanh nghiệp thành lập mới với số vốn đăng ký là 409.291 tỷ đồng (giảm 2% về số lượng doanh nghiệp và tăng 6% vốn đăng ký so với cùng kỳ năm trước).

Đến năm 2022, trong sự phục hồi kinh tế chung của cả nước, Hà Nội có 29,6 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng 23% so với năm 2021; tổng số vốn đăng ký mới đạt 328,4 nghìn tỷ đồng, giảm 5%. Bên cạnh 3.600 doanh nghiệp giải thể, 16.400 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động thì cũng có 9.800 doanh nghiệp đã hoạt động trở lại.

Về quy mô doanh nghiệp trên địa bàn, phần lớn doanh nghiệp của Hà Nội có quy mô nhỏ và vừa, chiếm 97% trong tổng số doanh nghiệp trên địa bàn thành phố và tập trung chủ yếu ở các ngành thương mại dịch vụ cần ít vốn đầu tư, chuyển đổi nhanh. Đây cũng là điểm đặc thù của doanh nghiệp Hà Nội.

Theo thống kê hiện nay, lao động khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước tại Hà Nội chiếm khoảng gần 80% tổng số lao động, trong đó các doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò dẫn đầu trong việc thu hút lực lượng lớn lao động và cải thiện thu nhập cho người lao động, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Năm 2018, thu nhập bình quân 1 lao động trong doanh nghiệp đạt 9,8 triệu đồng/tháng, tăng 11,4% so với năm 2017 và gấp 2,85 lần so với giai đoạn trước năm 2015, bình quân giai đoạn 2016 - 2020 tăng 11,5%/năm. Khu vực kinh tế tư nhân đang có những đóng góp hiệu quả về tạo việc làm cho lao động tại Hà Nội.

Bên cạnh đó, khu vực tư nhân cũng có nhiều đóng góp vào GRDP và vốn đầu tư phát triển của thành phố. Doanh nghiệp khu vực tư nhân đóng góp trên 39% trong GRDP của thành phố. Mức tăng bình quân của giai đoạn 2016 - 2020 là 28,6%, vốn đăng ký bình quân của doanh nghiệp mới khoảng 13 tỷ đồng/doanh nghiệp. doanh nghiệp tư nhân cũng đóng góp ngày càng quan trọng vào ngân sách nhà nước. Đây là nguồn thu ngân sách chủ yếu và lâu bền, thể hiện vai trò của doanh nghiệp trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Có thể khẳng định, doanh nghiệp tư nhân thành phố Hà Nội đã và đang ngày càng khẳng định vai trò nòng cốt, tiên phong trong công cuộc xây dựng và phát triển Thủ đô và đất nước. Kết quả đó là nhờ những cơ chế, chính sách tạo điều kiện của UBND thành phố Hà Nội cũng như các cấp, ngành và sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp tư nhân. Đặc biệt, trong những năm gần đây, thành phố luôn theo sát diễn biến hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp, lắng nghe, tìm hiểu tình hình và sẵn sàng đối thoại, tìm biện pháp tháo gỡ khó khăn, đáp ứng nhu cầu phát triển của doanh nghiệp. Điều này thể hiện rõ nhất trong giai đoạn 2020 - 2022 là thời điểm giãn cách xã hội kéo dài, đại dịch COVID-19 đã khiến nhiều doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp tư nhân gặp không ít khó khăn. Đến nay, kinh tế tư nhân Hà Nội có nhiều chuyển biến tích cực, các doanh nghiệp không chỉ tăng nhanh về số lượng mà ngày càng phát triển về chất, đóng góp một phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Một số khó khăn và giải pháp khắc phục 

Mặc dù việc phát triển kinh tế tư nhân ở Hà Nội thời gian qua đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên, vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức.

Một là, các doanh nghiệp tư nhân còn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn tài chính. Đây được coi là một hạn chế lớn. Theo thống kê, khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp qua hệ thống các ngân hàng thương mại còn hạn chế, có đến 70% doanh nghiệp chưa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Trong đó, hơn 30% doanh nghiệp không thể tiếp cận nguồn vốn ngân hàng và 30% doanh nghiệp khác cho biết, rất khó tiếp cận nguồn vốn này. Gần 70% doanh nghiệp còn lại phải tiếp tục sử dụng nguồn vốn tự có hoặc vay từ nguồn vốn khác với chi phí rất cao, nhiều rủi ro. Nguyên nhân là do khả năng đáp ứng đủ điều kiện hồ sơ vay vốn ngân hàng còn hạn chế, năng lực tài chính yếu kém, không xây dựng được phương án, dự án sản xuất, kinh doanh khả thi và có hiệu quả; nợ phải trả tồn đọng lớn chưa có biện pháp xử lý, thiếu công khai và minh bạch thông tin…

Hai là, các doanh nghiệp tư nhân có năng lực công nghệ còn thấp. Số lượng doanh nghiệp áp dụng thành tựu khoa học - công nghệ vào sản xuất, kinh doanh không nhiều. Phần lớn sản xuất công nghiệp của các doanh nghiệp tư nhân là gia công lắp ráp, sử dụng máy móc, thiết bị và nguyên liệu nhập khẩu. Các công đoạn sản xuất đưa lại giá trị gia tăng cao, như thiết kế, tạo kiểu dáng, marketing… đa phần được thực hiện bởi đối tác nước ngoài. Sự phân tầng trình độ công nghệ đang diễn ra trong từng ngành và trong nhiều doanh nghiệp; công nghệ lạc hậu, trung bình và tiên tiến cùng đan xen tồn tại; công nghệ tiên tiến, hiện đại chỉ tập trung ở một số ít doanh nghiệp tư nhân, ở một số ít lĩnh vực. Do trình độ và công nghệ thấp, các doanh nghiệp tư nhân không có khả năng kết nối cũng như tham gia ngành công nghiệp hỗ trợ cho các doanh nghiệp lớn, nhất là không thể tận dụng được hiệu ứng lan tỏa từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Ba là, doanh nghiệp tư nhân ở Hà Nội còn có hạn chế trình độ và năng lực tổ chức quản lý. Hiện tại, phần lớn nhân sự cao cấp tại các doanh nghiệp tư nhân chưa được đào tạo về quản trị kinh doanh một cách bài bản, chưa gắn với thực tế sản xuất, kinh doanh, nhất là trình độ kinh doanh trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế ở mức cao. Điều này dẫn đến thiếu chiến lược kinh doanh mang tính quốc tế, sản phẩm không đa dạng, khả năng cung cấp sản phẩm, dịch vụ chưa cao, chưa đáp ứng tốt thị hiếu người tiêu dùng, giá cả chưa hợp lý. Các yếu tố khác, như quảng cáo, tiếp thị, xây dựng thương hiệu, tổ chức, quản lý mạng lưới phân phối... chưa được quan tâm.

Bốn là, thành phố Hà Nội có ít doanh nghiệp thương hiệu mạnh, chưa đủ sức cạnh tranh trên thương trường, tính tự phát của kinh tế tư nhân còn hiện hữu và thiếu mục tiêu phát triển bền vững, công tác cải cách thủ tục hành chính dù đã có nhiều nỗ lực nhưng chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đề ra, hoạt động của các tổ chức hiệp hội chưa phát huy hiệu quả về nghề nghiệp, cơ chế chính sách hỗ trợ của Nhà nước cho doanh nghiệp thông qua các trung tâm chuyên trách còn yếu.

Nhằm khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỷ trọng đóng góp vào tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), tạo thêm nhiều việc làm, cải thiện đời sống, thu nhập cho nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội của thành phố, ngày 15-4-2024, UBND thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 3-6-2017, Hội nghị Trung ương 5 khóa XII, “Về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2023 - 2025 và những năm tiếp theo” (Kế hoạch số 118/KH-UBND).

Theo đó, thành phố phấn đấu đến hết năm 2025, trên địa bàn thành phố có hơn 439.000 doanh nghiệp, trong đó giai đoạn 2021 - 2025, số doanh nghiệp thành lập mới khoảng gần 152.700 doanh nghiệp (số doanh nghiệp thành lập mới bình quân mỗi năm khoảng 30.535 doanh nghiệp); đến hết năm 2030 có khoảng 600.000 doanh nghiệp.

Cùng với đó, thành phố hình thành và phát triển nhiều mô hình kinh tế tư nhân, nâng cao chất lượng, hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển sản xuất, kinh doanh, đóng góp ngày càng cao vào phát triển kinh tế - xã hội của thành phố; phấn đấu tốc độ tăng trưởng của kinh tế tư nhân cao hơn tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Để hoàn thành các chỉ tiêu này, UBND thành phố triển khai 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp. Trong đó, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách đồng bộ, nhất quán, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi cho phát triển kinh tế tư nhân; mở rộng khả năng tham gia thị trường của kinh tế tư nhân và thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng; phát triển kết cấu hạ tầng và tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn lực của kinh tế tư nhân; tập trung hỗ trợ kinh tế tư nhân đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, thống nhất nhận thức, tư tưởng về phát triển kinh tế tư nhân…/.