Tỉnh Quảng Ninh chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, hướng đến phát triển kinh tế xanh bền vững

Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế biển gắn bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường    

Những năm qua, tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng đầu tư các nguồn lực, từng bước đưa tỉnh trở thành trung tâm kinh tế biển bền vững của cả nước trên cơ sở phát triển du lịch - dịch vụ kết nối khu vực và quốc tế, thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ “nâu” sang “xanh” bền vững. Trong đó, công tác bảo vệ môi trường, nhất là bảo vệ, phục hồi đa dạng sinh học biển, bảo vệ môi trường được xác định là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Trong chiến lược phát triển kinh tế biển, tỉnh đẩy mạnh thể chế hóa bằng việc thành lập Ban Chỉ đạo phát triển bền vững kinh tế biển tỉnh Quảng Ninh. Tỉnh cũng chỉ đạo các cơ quan chuyên môn xây dựng, ban hành các đề án, nghị quyết, chương trình hành động liên quan đến phát triển kinh tế biển, như: Đề án phát triển nhanh, bền vững kinh tế biển tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2030, tầm nhìn 2045; Phát triển du lịch tỉnh Quảng Ninh thành trung tâm du lịch kết nối với khu vực và thế giới đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045; Phát triển kinh tế thủy sản tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021 - 2030; Xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm phát triển khu kinh tế Vân Đồn…

Tỉnh còn tập trung phát triển bền vững kinh tế biển trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học các hệ sinh thái biển; bảo đảm hài hòa giữa lợi ích của địa phương có biển và địa phương không có biển; chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng; tăng cường quản lý tổng hợp, cơ cấu lại các ngành, lĩnh vực kinh tế biển theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, phát huy tiềm năng, lợi thế của biển. Theo đó, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã lãnh đạo, chỉ đạo ban hành nhiều văn bản triển khai các biện pháp bảo vệ môi trường biển, tái tạo nguồn lợi thủy sản, phục hồi đa dạng sinh học trên vùng biển, như: Nghị quyết số 10-NQ/TU, ngày 26-9-2022, của Tỉnh ủy “Về tăng cường sự lãnh đạo đối với quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước giai đoạn 2022 - 2030”; Nghị quyết số 12-NQ/TU, ngày 12-3-2018, của Tỉnh ủy “Về bảo vệ môi trường tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2018-2022”; Chỉ thị số 18-CT/TU, ngày 1-9-2017, của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, “Về tăng cường công tác quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”; Nghị quyết số 90/2017/NQ-HĐND, ngày 13-12-2017, của Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Ninh, “Về việc thông qua quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” nhằm bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, các loài và nguồn gen nguy cấp, quý hiếm…

Từ nay đến năm 2030, tỉnh đặt mục tiêu từng bước ngăn chặn, đẩy lùi gia tăng ô nhiễm, suy thoái môi trường; giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách; từng bước cải thiện, phục hồi chất lượng môi trường và ngăn chặn sự suy giảm bảo tồn, phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng gắn với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đặc biệt, triển khai các nhiệm vụ, giải pháp tại Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh giai đoạn 2020, định hướng đến năm 2030 đạt kết quả tốt, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thực hiện thành công chiến lược tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.

Thực trạng công tác bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, hướng đến phát triển kinh tế xanh bền vững của tỉnh Quảng Ninh

Xác định bảo vệ tài nguyên đa dạng sinh học là nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược nhằm bảo đảm các mục tiêu phát triển lâu dài, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động, tích cực thực hiện các giải pháp nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và phát huy bền vững giá trị các hệ sinh thái tiêu biểu. Qua đó, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế, đặc biệt là phát triển du lịch và bảo vệ môi trường.

Gìn giữ, bảo tồn và phát huy đa dạng sinh học hướng đến phát triển xanh bền vững

Vùng biển tỉnh Quảng Ninh là nơi sinh sống của nhiều loài có giá trị, tạo cơ hội cho phát triển nuôi trồng và đánh bắt thủy sản. Tỉnh hiện có Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long và 3 khu bảo tồn thiên nhiên (Vườn quốc gia Bái Tử Long, Khu bảo tồn thiên nhiên rừng quốc gia Yên Tử và Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng). Tỉnh Quảng Ninh có đa dạng sinh học với hơn 7.300 loài, chi, họ thuộc 19 ngành, 3 giới động vật, nấm, thực vật và 19 hệ sinh thái chính, trong số đó có nhiều loài đặc hữu, loài nguy cấp thuộc Sách đỏ Việt Nam⁽¹⁾. Các khu bảo tồn đều có nhiều nguồn gen động, thực vật quý hiếm. Trong đó, rừng quốc gia Yên Tử có các mẫu chuẩn hệ sinh thái của vùng rừng Đông Bắc Việt Nam, sở hữu 206 loại động vật có xương sống với trên 20 loài quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam, có gần 1.000 loài thực vật bậc cao có mạch với 144 cây được công nhận là Cây di sản Việt Nam⁽²⁾.

Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng là một trong những khu dự trữ thiên nhiên của Việt Nam được đánh giá là khu điển hình của hệ sinh thái rừng kín thường xanh núi thấp ở vùng Đông Bắc Việt Nam, sở hữu 485 loài thực vật bậc cao có mạch và 249 loài động vật, với trên 30 loài quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Khu Bảo tồn thiên nhiên vườn quốc gia Bái Tử Long là một trong bảy vườn quốc gia ở Việt Nam vừa có diện tích trên cạn vừa có diện tích biển, sở hữu 1.195 loài động, thực vật trên cạn và 1.220 loài sinh vật biển.

Tại vườn quốc gia Bái Tử Long, đặc biệt là khu vực đảo Minh Châu đang bảo tồn quần thể rừng cây trâm mốc cổ thụ, gồm 272 cây tuổi thọ từ 150 năm trở lên, trên 2.000 cây dưới 150 năm. Trong đó, 150 cây cổ thụ đáp ứng đủ các tiêu chí đã được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Vườn còn có 3 cây trâm vỏ đỏ niên đại hơn 300 năm sống trên đảo núi đất, 3 cây trai lý cổ niên đại khoảng 500 năm tuổi sống trên đảo núi đá cũng đã được công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị đa dạng sinh học một cách bền vững, tỉnh đã triển khai các giải pháp cụ thể, nhiều quyết sách, nhiệm vụ về bảo vệ môi trường các giai đoạn; quy hoạch đưa hoạt động nuôi trồng thủy sản ra vùng đệm và vùng phụ khu bảo tồn, khu di sản; triển khai quyết liệt nhiều giải pháp kỹ thuật, pháp lý bảo vệ các hệ sinh thái, loài sinh vật bị cấm đánh bắt trong khu vực bảo vệ tuyệt đối di sản vịnh Hạ Long.

Tỉnh đã phê duyệt Đề án rà soát, xác định hiện trạng tài nguyên Khu rừng đặc dụng bảo vệ cảnh quan vịnh Hạ Long với 2.500ha rừng tự nhiên núi đá để cập nhật vào hồ sơ quản lý rừng phục vụ công tác bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển du lịch sinh thái theo hướng bền vững đối với kỳ quan thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long. Đồng thời, tỉnh chỉ đạo duy trì, quản lý hiệu quả Vườn quốc gia Bái Tử Long, Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng, Khu bảo tồn rừng quốc gia Yên Tử và diện tích lớn rừng đặc dụng; nghiên cứu triển khai nhiệm vụ thành lập Khu bảo tồn loài sinh cảnh Quảng Nam Châu, Khu bảo tồn đất ngập nước Đồng Rui (Tiên Yên), bảo vệ chặt chẽ rừng trâm đỏ, rừng chõi nguyên sinh (Cô Tô), rừng trâm (Vân Đồn).

Đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát triển nguồn gen quý

Để hiện thực hóa mục tiêu bảo tồn và phát triển nguồn gen, tỉnh đã chủ động ban hành nhiều văn bản quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động liên quan, như: Quyết định số 2415/QĐ-UBND, ngày 12-9-2013, của Ủy ban nhân dân tỉnh, phê duyệt Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn gen cấp tỉnh, giai đoạn 2015-2020; Quyết định số 4618/QĐ-UBND, ngày 15-12-2020, của Ủy ban nhân dân tỉnh, phê duyệt Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn gen cấp tỉnh, giai đoạn 2021-2025. Nghị quyết số 13-NQ/TU, ngày 28-4-2023, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và Chương trình hành động số 2163/CTr-UBND, ngày 9-8-2023 của Ủy ban nhân dân tỉnh đã thể hiện rõ nhiệm vụ “xây dựng Khu trình diễn, giới thiệu, chuyển giao mô hình thực nghiệm ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ, lưu trữ nguồn gen Tiên Yên” và “Ban hành chính sách duy trì, lưu giữ nguồn gen trên địa bàn tỉnh”.  

Giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Quảng Ninh tiếp tục tập trung vào 19 nhiệm vụ bảo tồn các nguồn gen quý, hiếm, có giá trị, bao gồm 7 nguồn gen lâm nghiệp, 7 nguồn gen dược liệu, 2 nguồn gen thủy sản và 3 nguồn gen vật nuôi quan trọng cho nông nghiệp là gà Tiên Yên, lợn Móng Cái, lợn Hương. Hiện nay, 12 nhiệm vụ đang được triển khai, tập trung vào điều tra, đánh giá, nghiên cứu cơ chế hỗ trợ lưu giữ và bảo tồn các nguồn gen cụ thể, như: Nấm chẹo, lợn Móng Cái, cây Gù hương, cây Re hương, cây Thông tre lá ngắn, cây Đẳng sâm, cây Tùng La Hán, và Rươi nước lợ Đông Triều. Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh cũng chú trọng triển khai các nhiệm vụ bảo tồn gen cấp Nhà nước, với 3 nhiệm vụ được Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt trong giai đoạn 2015 - 2023 là: nghiên cứu và phát triển nguồn gen cây Thanh mai, phục tráng giống cam Thanh Lân và bảo tồn một số loài địa lan bản địa.

Tỉnh đã tổ chức lập và triển khai quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030... Các ngành chức năng của tỉnh đã thực hiện kiểm kê, bảo vệ khoảng 122.656ha rừng tự nhiên, 19.686ha rừng ngập mặn, 850ha cỏ biển, 140 rạn san hô. Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đã nâng từ 38% năm 2000 lên 55,06% hiện nay, đứng thứ 14 cả nước.

Thường xuyên kiểm tra, giám sát các hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường

Hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đã quy hoạch hơn 45.000ha khu vực biển dành cho nuôi biển, tổng diện tích đã đưa vào khai thác nuôi thủy sản hiện đạt trên 42.300ha, theo hướng công nghệ cao, thân thiện với môi trường, gắn với phát triển du lịch dịch vụ, công nghiệp và bảo vệ chủ quyền an ninh biển đảo. Bên cạnh đó, tỉnh khoanh vùng bảo vệ nghiêm ngặt 5 khu vực có đa dạng sinh học cao, tập trung các loài quý hiếm, đặc hữu trên vịnh Hạ Long, bảo tồn các loại thực vật quý; cấm đánh bắt thủy sản trong vùng bảo vệ tuyệt đối; triển khai 14 dự án thuộc đề án cải thiện môi trường tỉnh; chấm dứt hoạt động bốc xếp, chuyển tải hàng hóa rời clinke, xi măng, dăm gỗ; di dời toàn bộ nhà bè trên vịnh…

Tại khu vực vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long và một số vùng khác, các ngành chức năng của tỉnh thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; duy trì công tác giám sát chất lượng môi trường vịnh cũng như giám sát việc chấp hành những quy định bảo vệ môi trường của các tổ chức, cá nhân hoạt động tại khu vực vịnh; giám sát chặt chẽ nguồn thải xuống vịnh. Các tàu chở khách du lịch trên địa bàn tỉnh cũng chủ động đầu tư hệ thống xử lý nước thải; lắp đặt các thiết bị phân ly dầu - nước trên 100% tàu du lịch; thu gom rác thải tập kết về đất liền sau mỗi chuyến hành trình. Các lực lượng chức năng thường xuyên kiểm tra những hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; ra quân thu gom rác thải rắn sinh hoạt tại các luồng, tuyến, khu vực dịch vụ, chân đảo, bãi cát... 

Chủ động, tích cực thực hiện các giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xanh bền vững

Đa dạng sinh học là cơ sở của sự sống, mang lại những lợi ích trực tiếp cho con người và đóng góp to lớn cho nền kinh tế. Chính vì thế, đ­­­a dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong phát triển bền vững kinh tế - xã hội của quốc gia, địa phương.  

Quảng Ninh có đa dạng sinh học với nhiều hệ sinh thái, như rừng, biển, đất ngập mặn. Xác định bảo vệ tài nguyên đa dạng sinh học là nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược nhằm đảm bảo các mục tiêu phát triển lâu dài, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động, tích cực thực hiện các giải pháp nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và phát huy bền vững giá trị các hệ sinh thái tiêu biểu, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế, đặc biệt là phát triển du lịch và bảo vệ môi trường. Thời gian tới, để tiếp tục bảo vệ nguồn tài nguyên, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, hướng đến phát triển kinh tế xanh bền vững, tỉnh Quảng Ninh cần thực hiện những giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân tỉnh Quảng Ninh về các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về biển, đảo, về đa dạng sinh học và các giá trị của đa dạng sinh học trong Chiến lược phát triển bền vững của quốc gia; tiếp tục triển khai hiệu quả Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đóng góp vào thực hiện các mục tiêu của Khung đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh - Montreal được thông qua tại Hội nghị COP15 năm 2022.   

Thứ hai, nâng cao hiệu quả, đa dạng hóa các hình thức, nội dung tuyên truyền trong cán bộ, đảng viên và nhân dân tỉnh Quảng Ninh về các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về biển, đảo, về đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường hướng đến phát triển kinh tế xanh bền vững, trong đó tập trung phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp trong công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân trong giám sát và phản biện xã hội.

Thứ ba, đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học về phát triển bền vững kinh tế biển, bảo vệ môi trường. Ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực biển. Tiếp tục đánh giá tiềm năng và lợi thế về điều kiện tự nhiên, tài nguyên, hệ sinh thái và các ngành, lĩnh vực kinh tế biển của tỉnh Quảng Ninh, như hàng hải, khai thác, nuôi trồng, chế biến thủy, hải sản, năng lượng tái tạo, thông tin và công nghệ số, sinh dược học biển…

Thứ tư, đẩy mạnh công tác giáo dục, đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực biển của tỉnh Quảng Ninh. Tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức, kiến thức, hiểu biết về biển, đại dương, kỹ năng sinh tồn, thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, phòng, tránh thiên tai cho học sinh, sinh viên trong tất cả các bậc học, cấp học. Xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực biển chất lượng cao phù hợp với nhu cầu của tỉnh; có cơ chế, chính sách thu hút nhân tài trong các lĩnh vực tỉnh có nhu cầu. Có cơ chế phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu trong và ngoài nước hỗ trợ, nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển mạng lưới cơ sở đào tạo nguồn nhân lực biển đạt trình độ tiên tiến trong khu vực. Thực hiện có hiệu quả công tác đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu lao động của các ngành kinh tế biển và việc chuyển đổi nghề của người dân.

Thứ năm, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về bảo tồn đa dạng sinh học: hoàn thiện pháp luật, thể chế quản lý, tăng cường năng lực thực thi pháp luật về đa dạng sinh học; kiện toàn hệ thống cơ quan quản lý về đa dạng sinh học; xây dựng và thực hiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý về đa dạng sinh học; nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ thực thi pháp luật của đội ngũ cán bộ; đa dạng hóa nguồn lực và phương thức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ những người làm công tác bảo tồn đa dạng sinh học các cấp. Bên cạnh đó, tỉnh cần lồng ghép nội dung bảo tồn đa dạng sinh học trong các quy hoạch, chiến lược, kế hoạch của tỉnh có tác động nhiều đến đa dạng sinh học, như nông, lâm, ngư nghiệp, du lịch, giao thông, năng lượng, sử dụng đất. Đặc biệt, các khu vực bảo tồn của tỉnh cần được ưu tiên trong các quy hoạch của tỉnh.  

Thứ sáu, chủ động, tăng cường mở rộng, nâng cao hiệu quả quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế về biển. Với vị trí chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của cả nước; đồng thời, được ví như “Việt Nam thu nhỏ” với đường cao tốc, cảng biển, sân bay…, đây là những lợi thế để tỉnh Quảng Ninh đẩy mạnh quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế về biển. Trên cơ sở quy hoạch, định hướng phát triển đến năm 2030, tỉnh cần tiếp tục củng cố và mở rộng hơn nữa quan hệ đối ngoại. Trong đó, tập trung nâng cao hiệu quả quan hệ hợp tác với các đối tác truyền thống, góp phần xây dựng đường biên giới hòa bình, hợp tác, cùng phát triển. Đồng thời, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ hợp tác quốc tế nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế của tỉnh về phát triển dịch vụ - du lịch, công nghiệp công nghệ cao và kinh tế biển./.

--------------------------

(1) Xem: “Bảo tồn đa dạng sinh học - Tiền đề phát triển bền vững”, Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng Ninh, ngày 22-5-2024, https://www.quangninh.gov.vn/chuyen-de/nongthonmoi/Trang/ChiTietTinTuc.aspx?nid=137956#:~:text=T%E1%BB%89nh%20hi%E1%BB%87n%20c%C3%B3%20Di%20s%E1%BA%A3n%20thi%C3%AAn%20nhi%C3%AAn,thu%E1%BB%99c%2019%20ng%C3%A0nh%2C%203%20gi%E1%BB%9Bi%20%C4%91%E1%BB%99ng%20v%E1%BA%ADt
(2) Xem: Quảng Ninh: Bảo tồn đa dạng sinh học hướng tới phát triển kinh tế xanh bền vững, Thời báo Kinh tế Việt Nam điện tử, ngày 28-5-2024, https://thoibaotaichinhvietnam.vn/quang-ninh-bao-ton-da-dang-sinh-hoc-huong-den-phat-trien-kinh-te-xanh-ben-vung-151715.html#:~:text=Trong%20%C4%91%C3%B3%2C%20r%E1%BB%ABng%20qu%E1%BB%91c%20gia,C%C3%A2y%20di%20s%E1%BA%A3n%20Vi%E1%BB%87t%20Nam