Thừa Thiên Huế là một trong 5 tỉnh, thành phố thuộc Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, có diện tích hơn 5.000km², dân số gần 1,2 triệu người. Tỉnh có thành phố Huế - Cố đô của Việt Nam, là đô thị loại I, thành phố di sản văn hóa thế giới, thành phố Festival và theo quy hoạch là 1 trong 5 đô thị cấp quốc gia, khu vực và quốc tế; là trung tâm văn hóa, du lịch; trung tâm y tế chuyên sâu; trung tâm đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực của miền Trung và cả nước. Thừa Thiên Huế còn là nơi hội tụ đầy đủ các tiềm năng, thế mạnh để phát triển nhanh hơn trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa; là một cực tăng trưởng của Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung và cả nước, là trọng điểm về quốc phòng, an ninh của quốc gia.

Nhận thức được những tiềm năng, lợi thế riêng có, Đảng bộ Thừa Thiên Huế xác định, địa phương cần tập trung phát triển kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững, trong đó chú trọng khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế về văn hóa, di sản. Đây là mục tiêu không chỉ có ý nghĩa trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài.

Quán triệt mục tiêu và định hướng đó, những năm qua, tỉnh đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo các chủ trương của Trung ương, nhất là Kết luận số 48-KL/TW và Thông báo 175-TB/TW của Bộ Chính trị⁽¹⁾, đề ra nhiều chủ trương, chính sách phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương nhằm phát triển kinh tế, xã hội nhanh và bền vững.

Điểm nổi bật trong những năm qua, là tỉnh đã tập trung thực hiện nhiều giải pháp xây dựng địa phương xứng tầm là trung tâm văn hóa, du lịch đặc sắc của cả nước, từng bước hình thành và khẳng định các thương hiệu Huế điểm đến di sản, “Thành phố Festival đặc trưng của Việt Nam”, “Thành phố văn hóa, du lịch ASEAN”, “Thành phố bền vững môi trường ASEAN”, “Thành phố Xanh quốc gia”, hướng tới thành phố vườn, đô thị “di sản, văn hóa, sinh thái, cảnh quan và thân thiện với môi trường”.

Là địa phương gìn giữ kho tàng văn hóa phong phú, đa dạng, đặc sắc trong dòng chảy văn hóa Việt Nam, tỉnh chú trọng nghiên cứu khai thác, phát triển yếu tố “kinh tế” trong “văn hóa” trong nhiều lĩnh vực. Các loại hình nghệ thuật cung đình, dân gian, truyền thống được nghiên cứu, sưu tầm, khôi phục và phát huy giá trị; các hoạt động biểu diễn, giao lưu và phục vụ nhu cầu thưởng ngoạn nghệ thuật cung đình đối với du khách được tổ chức. Một số lễ hội mang nét văn hóa cung đình độc đáo và đặc sắc dưới triều Nguyễn, chứa đựng giá trị lịch sử, văn hóa cùng giá trị nhân văn độc đáo được dàn dựng, tái hiện, như Lễ tế Nam Giao, Xã Tắc... Đặc biệt, địa phương tổ chức thành công mười kỳ Festival Huế - một trong những lễ hội lớn, mang tầm quốc tế về quy mô, tính chuyên nghiệp. Festival Huế đã trở thành một sinh hoạt văn hóa, lễ hội ấn tượng, đặc sắc, tạo nên nét độc đáo cho vùng đất Huế.

Thừa Thiên Huế còn có nhiều làng nghề truyền thống với những sản phẩm kết tinh giá trị văn hóa. Nhiều làng nghề truyền thống đã phát triển, hình thành nên những điểm tham quan hấp dẫn phục vụ du khách trong nước và quốc tế. Phát triển du lịch làng nghề được xem là một hướng đi hiệu quả nhằm gìn giữ, bảo tồn và tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Thời gian qua, cùng với Festival Huế, Festival nghề truyền thống Huế trở thành nét sinh hoạt văn hóa độc đáo, góp phần khẳng định và nâng cao vị thế văn hóa Huế, Việt Nam. Bên cạnh đó, các tua du lịch làng nghề lồng ghép, kết hợp với phát triển du lịch cộng đồng tại các làng nghề như thôn Thanh Toàn (chằm nón), làng Thanh Tiên (hoa giấy), làng Sình (tranh dân gian)... tạo ấn tượng tốt với du khách.

Thừa Thiên Huế cũng là vùng đất lưu giữ những giá trị nghệ thuật ẩm thực với gần 1.700 món ăn cung đình và dân gian độc đáo, hấp dẫn. Tỉnh đã có chủ trương xây dựng “Huế - Kinh đô ẩm thực” để nâng cao hình ảnh của ẩm thực Huế trong khu vực và trên thế giới, góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy tinh hoa ẩm thực Huế.

Cùng với nhiệm vụ giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, thuần phong, mỹ tục mang tính đặc thù của Huế, tỉnh tiếp tục quan tâm xây dựng, bồi đắp, làm giàu thêm những nét văn hóa mới phù hợp với thực tiễn địa phương. Tiêu biểu như: Tập trung đầu tư xây dựng nếp sống văn minh đô thị, bảo đảm cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp, thực hiện tốt phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Các phong trào, như “Ngày Chủ nhật xanh”, “Hãy hành động để Thừa Thiên Huế thêm xanh - sạch - sáng”, “Huế không tiếng còi xe”, “Nói không với túi ni-lon”... được các tầng lớp nhân dân hưởng ứng tích cực. Các hệ thống thiết chế văn hóa từng bước được cải thiện, ưu tiên đầu tư xây dựng theo hướng xã hội hóa. Bước đầu, hình thành hệ thống trục không gian văn hóa đường Lê Lợi, dọc sông Hương. Xây dựng nâng cấp các cơ sở đào tạo văn hóa, nghệ thuật...

Bên cạnh phát huy di sản Cố đô Huế, Thừa Thiên Huế chú trọng công tác phục hồi, tôn tạo, bảo vệ di sản vật thể và cả phi vật thể. Tỉnh đã chủ động phối hợp các bộ, ngành Trung ương xây dựng cơ chế chính sách, hỗ trợ nguồn lực trong công tác bảo tồn, mở rộng quan hệ với các tổ chức trong nước và quốc tế trong lĩnh vực di sản, đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng tham gia công tác gìn giữ và bảo tồn di sản văn hóa. Đến nay, hệ thống di tích lịch sử cách mạng, Quần thể di tích Cố đô Huế được giữ gìn, tôn tạo và cơ bản đã vượt qua giai đoạn cứu nguy khẩn cấp. Hàng chục công trình di tích lịch sử văn hóa khác được tu bổ, tôn tạo, các hiện vật cổ, lịch sử được tổ chức bảo quản, trưng bày, cảnh quan môi trường của các công trình di tích được chỉnh trang... Hiện tại, tỉnh đang quyết liệt thực hiện theo lộ trình đề án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực I của Kinh thành Huế, trả lại cảnh quan, môi trường cho di sản Huế.

Có thể nhận thấy rằng, sự gắn kết giữa du lịch với văn hóa ngày càng chặt chẽ, trở thành nét đặc sắc của du lịch Huế. Bước đầu đã phát triển thêm và nâng cao chất lượng phục vụ một số sản phẩm du lịch như: Chương trình nghệ thuật đêm Hoàng Cung, các tua du lịch thăm nhà vườn Huế, làng nghề Huế, di sản và văn hóa làng cổ Phước Tích, các tuyến phố đi bộ... Du lịch tiếp tục thể hiện vai trò là ngành kinh tế mũi nhọn, khẳng định vị thế là trung tâm du lịch lớn, đặc sắc của quốc gia và quốc tế. Tổng lượt khách đến Huế năm 2019 đạt gần 5 triệu lượt, trong đó, khách quốc tế đạt gần 2,5 triệu lượt, doanh thu du lịch đạt gần 5 nghìn tỷ đồng.

Những nỗ lực trên đã và đang góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Giai đoạn 2015 - 2019, kinh tế có mức tăng trưởng khá, bình quân đạt trên 7%/năm, quy mô nền kinh tế tăng gấp trên 1,5 lần, thu ngân sách nhà nước tăng bình quân trên 12%/năm, riêng năm 2019 đạt gần 8 nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh những kết quả nêu trên, việc phát huy tiềm năng, lợi thế về văn hóa, di sản trên địa bàn vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra.

- Tỉnh tuy có tiềm năng, lợi thế rất lớn nhưng kết quả đem lại trong phát triển kinh tế vẫn chưa tương xứng, bản sắc Huế chưa thể hiện thực sự rõ nét.

- Chưa thấy rõ mối quan hệ gắn bó giữa kinh tế và văn hóa, chưa quan tâm gắn phát triển kinh tế với xây dựng và phát triển văn hóa, chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển.

- Quần thể di tích Huế trải dài trên diện rộng, nhiều công trình đang bị xuống cấp, hư hỏng nhưng nguồn vốn đầu tư tu bổ vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Đặc biệt là việc đền bù, di dời các hộ dân đang sinh sống trong khu vực di sản đòi hỏi cần phải có nguồn lực rất lớn.

Vừa qua, tỉnh đã phối hợp với các cơ quan Trung ương tổng kết 10 năm thực hiện Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị. Qua làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Bộ Chính trị có cách tiếp cận mới và cho rằng, so với nhiều địa phương khác trong cả nước, Thừa Thiên Huế có những nét rất riêng biệt về các giá trị di sản, văn hóa, lịch sử; là nơi gìn giữ khá nguyên vẹn di sản của một Cố đô.

Để tạo điều kiện cho Thừa Thiên Huế phát huy được vai trò, vị thế, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, giải quyết tốt mối quan hệ giữa kế thừa và phát triển; giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa; giữa bảo tồn, giữ gìn truyền thống và phát huy các giá trị di sản, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 54-NQ/TW, ngày 10-12-2019, về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết 54-NQ/TW).

Nghị quyết 54-NQ/TW là tiền đề cơ bản, hết sức quan trọng cho việc định hướng xây dựng và phát triển của tỉnh trong thời gian tới. Nghị quyết đề ra mục tiêu: Đến năm 2025, Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản cố đô và bản sắc văn hóa Huế, với đặc trưng văn hóa, di sản, sinh thái, cảnh quan, thân thiện môi trường và thông minh.

Quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết 54-NQ/TW cũng là thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ khai thác tiềm năng, lợi thế về văn hóa, di sản, đưa kinh tế địa phương tăng trưởng theo hướng xanh, bền vững. Thời gian tới, tỉnh tập trung thực hiện quyết liệt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

Thứ nhất, tập trung mọi nguồn lực xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với đặc trưng văn hóa, di sản, sinh thái, cảnh quan, thân thiện môi trường và thông minh. Tạo sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động về mô hình và phương thức phát triển đặc sắc của Thừa Thiên Huế.

Thứ hai, khẩn trương xây dựng, trình các cơ quan có thẩm quyền ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển nhanh và bền vững Thừa Thiên Huế trên nền tảng bảo tồn và phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế. Cụ thể là ban hành các tiêu chí đặc thù phân loại đô thị, đơn vị hành chính, mô hình đô thị phù hợp với Thừa Thiên Huế trên nền tảng bảo tồn và phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế; thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho Thừa Thiên Huế nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa trên cơ sở kết hợp chặt chẽ và có hiệu quả nguồn lực Trung ương, nguồn lực địa phương và nguồn lực xã hội hóa.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác quy hoạch và quản lý, thực hiện quy hoạch, nhất là quy hoạch đô thị bảo đảm sự hài hòa giữa kiến trúc với tự nhiên và đặc thù của Huế. Bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ, hợp lý giữa bảo tồn và phát triển; giữa giữ gìn, phát huy các giá trị truyền thống với đổi mới, sáng tạo; giữa thành thị và nông thôn, phù hợp với tiềm năng, lợi thế và đặc thù riêng có của Thừa Thiên Huế. Quy hoạch lại không gian đô thị trung tâm theo hướng đặc thù trực thuộc Trung ương. Khôi phục toàn bộ các công trình di tích chính trong khu vực Đại Nội (Hoàng Thành) và các công trình văn hóa, khu phố cổ Gia Hội, Chi Lăng, Bao Vinh; bảo tồn phố cổ, đô thị cổ, nhà rường, nhà vườn, làng cổ Phước Tích. Hoàn thành việc di dời các hộ dân trong khu vực 1 thuộc quần thể Di tích Cố đô Huế nhằm từng bước khôi phục lại cảnh quan, không gian Cố đô.

Thứ tư, gắn phát triển kinh tế với phát triển văn hóa; củng cố vị thế là trung tâm văn hóa lớn và đặc sắc của cả nước. Xây dựng môi trường đậm đà bản sắc văn hóa Huế gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, xem đây là lợi thế so sánh lâu dài thúc đẩy các ngành du lịch, dịch vụ phát triển. Gắn kết chặt chẽ giữa nhiệm vụ phát triển du lịch với phát triển văn hóa. Khai thác, phát huy các lễ hội; các loại hình văn hóa truyền thống phục vụ nhân dân và phát triển du lịch. Phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch, dịch vụ. Xây dựng bộ sản phẩm mang thương hiệu Huế. Nâng cao chất lượng và tính chuyên nghiệp trong tổ chức các hoạt động văn hóa lễ hội, nhất là các kỳ Festival Huế để gắn phát triển văn hóa với du lịch. Đổi mới và phát huy hiệu quả quản lý di tích Cố đô Huế. Đẩy mạnh phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, xây dựng nếp sống văn minh đô thị và nông thôn.

Thứ năm, bồi đắp, phát huy giá trị văn hóa và con người Huế. Thực hiện đột phá chiến lược về bồi đắp, phát triển văn hóa Huế gắn với văn hóa Việt Nam. Có giải pháp mạnh mẽ để khắc phục có hiệu quả sự xuống cấp về đạo đức, lối sống. Kiên trì giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Xây dựng các chế tài, quy định nhằm lành mạnh hóa, trong sạch hóa môi trường sống, môi trường văn hóa, ngăn chặn, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, tiêu cực... Bảo vệ, nuôi dưỡng và phát triển các giá trị, nhân cách con người Huế thời kỳ mới. Triển khai xây dựng hệ giá trị con người Huế và các chuẩn mực văn hóa cho từng đối tượng. Phát triển toàn diện con người về thể chất, đạo đức, phẩm chất, năng lực, thẩm mỹ, đời sống; đồng thời, tiếp tục phát huy truyền thống đặc trưng của con người Huế: về nền nếp, hiếu thuận, lễ nghĩa, nhân hòa, thiện chí... Giữ gìn chuẩn mực văn hóa gia đình trong thời kỳ mới. Gắn chặt và phát huy ưu thế của văn hóa trong phát triển du lịch, đồng thời bảo vệ, giữ gìn tài nguyên văn hóa cho các thế hệ sau./.

------------------------------
(1) Kết luận số 48-KL/TW, ngày 25-5-2009, của Bộ Chính trị, về xây dựng, phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế và đô thị Huế đến năm 2020; Thông báo số 175-TB/TW, ngày 1-8-2014, của Bộ Chính trị, về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị khóa X về xây dựng phát triển tỉnh Thừa Thên Huế và đô thị Huế đến năm 2020