Cuộc đời binh nghiệp vẻ vang

Đồng chí Hoàng Văn Thái, tên thật là Hoàng Văn Xiêm, sinh năm 1915 trong một gia đình nông dân yêu nước, tại xã Tân An, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình - một vùng quê giàu truyền thống cách mạng. Năm 18 tuổi, đồng chí Hoàng Văn Thái rời quê hương đi làm công nhân ở mỏ than Hòn Gai, sau đó là mỏ thiếc Tĩnh Túc (Cao Bằng). Sớm giác ngộ cách mạng, năm 1936, đồng chí trở về Tiền Hải hoạt động trong phong trào mặt trận bình dân, tổ chức hội Tương tế, Ái hữu, tham gia chống thuế, chống bắt phu, bắt lính, tuyên truyền và tổ chức xây dựng cơ sở cách mạng trong nhân dân. Tháng 5-1938, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 10-1940, đồng chí hoạt động bí mật ở căn cứ Lạng Giang, Hiệp Hòa (Bắc Giang), tham gia xây dựng và làm Đội trưởng Đội Cứu quốc quân Bắc Sơn. Sau khi được cử đi học quân sự ở nước ngoài, tháng 10-1944, đồng chí về nước và được giao nhiệm vụ quan trọng là tham gia tổ chức Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân, phụ trách công tác tình báo và tác chiến.

Sau cách mạng Tháng Tám năm 1945, đồng chí đảm trách chức vụ Tổng Tham mưu trưởng khi mới 30 tuổi. Trong điều kiện đất nước, quân đội còn nhiều khó khăn, đồng chí Hoàng Văn Thái không chỉ tập trung xây dựng Bộ Tổng Tham mưu ổn định về mọi mặt, mà ngay từ rất sớm, đồng chí đã dành nhiều tâm lực cho nhiệm vụ phát triển lý luận quân sự cách mạng và xây dựng nền khoa học quân sự Việt Nam. Theo đó, sau chiến thắng Việt Bắc - Thu Đông năm 1947, thực hiện chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Quân đội ta đã trải qua nhiều trận chiến đấu và đã có kinh nghiệm, các chú làm sao cho ra một tờ báo thu thập lại những kinh nghiệm đó và phổ biến cho các nơi”(1), tháng 4-1948, Tạp chí “Quân sự Tập san” ra đời.

Trên cương vị là Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng chí Hoàng Văn Thái đã dành nhiều tâm huyết và trí tuệ trực tiếp chỉ đạo Tạp chí. Số 1 của Tạp chí “Quân sự Tập san” ra mắt bạn đọc, sau bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Võ Nguyên Giáp gửi “Quân sự Tập san” là Lời giới thiệu “Quân sự Tập san” của Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái, trong đó nêu rõ tôn chỉ, mục đích của Tạp chí và chỉ ra những nội dung mà Tạp chí cần đề cập. Không chỉ viết Lời giới thiệu, số 1 của Tạp chí “Quân sự Tập san” còn có bài “Du kích vận động chiến trong chiến tranh Việt - Pháp” của đồng chí Hoàng Văn Thái. Đây là những đóng góp đầu tiên của đồng chí Hoàng Văn Thái đối với nền khoa học quân sự Việt Nam.

Với tầm hiểu biết sâu rộng cùng những kinh nghiệm phong phú trong hoạt động cách mạng và chỉ huy quân sự, qua nhận định, đánh giá sắc sảo của mình, đồng chí Hoàng Văn Thái đã góp phần giáo dục quân đội ta quán triệt sâu sắc nhiệm vụ quân sự của Đảng trong các giai đoạn của cuộc kháng chiến chống Pháp; trau dồi những kinh nghiệm và bước đầu tổng kết lý luận của chiến tranh nhân dân, chiến tranh giải phóng dân tộc ở một nước nhỏ, nông nghiệp lạc hậu chống chiến tranh xâm lược của đế quốc thực dân. Đánh giá công lao của đồng chí Hoàng Văn Thái đối với Tạp chí “Quân sự Tập san”, Đại tướng Văn Tiến Dũng nhận định: “Theo Chỉ thị của Bác Hồ, từ rất sớm, đồng chí đã tổ chức “Quân sự Tập san” (tiền thân của Tạp chí Quốc phòng toàn dân ngày nay), đồng chí vừa đi sâu giúp Tạp chí, vừa tự mình viết rất nhiều bài nghiên cứu và kinh nghiệm quân sự, đồng thời quan tâm nhiều đến việc tham khảo kinh nghiệm của các nước anh em, góp phần quan trọng vào việc xây dựng lý luận và nền khoa học quân sự Việt Nam”(2).

Sau khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng, trên cương vị là Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng chí Hoàng Văn Thái trực tiếp chỉ đạo Cục Quân huấn, Cục Nghiên cứu khoa học quân sự và Cục Nhà trường. Từ năm 1963 - 1965, thực hiện chủ trương của Quân ủy Trung ương, đồng chí tham gia chỉ đạo công tác tổng kết của quân đội trên ba mặt công tác lớn là: quân sự, chính trị và hậu cần. Đợt tổng kết đã phục vụ tốt cho công cuộc xây dựng quân đội tiến lên chính quy và từng bước hiện đại. Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định, đồng chí Hoàng Văn Thái “đã hết sức coi trọng vấn đề tổng kết kinh nghiệm và ngày nay, ta có những bộ sách, thường gọi là “sách đỏ” với nội dung là những mệnh lệnh, chỉ thị, những kinh nghiệm lớn của các chiến dịch, chính là nhờ ở sự chỉ đạo đúng đắn của anh”(3).

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tháng 12-1966, đồng chí Hoàng Văn Thái nhận nhiệm vụ vào truyền đạt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 12, khóa III về tình hình và nhiệm vụ mới cho các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy ở miền Nam. Khi vào miền Nam, đồng chí được chỉ định làm Quyền Bí thư Khu ủy V, Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân khu V. Tháng 10-1967, để chuẩn bị cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân, đồng chí được cử giữ chức Phó Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Phó Bí thư Quân ủy Miền, Tư lệnh Bộ chỉ huy Miền. Trên cương vị mới, phát huy những kinh nghiệm đúc kết được, đồng thời với trí tuệ và tài năng của một vị tướng đã trải qua nhiều chiến trận, đồng chí Hoàng Văn Thái đã cùng với các đồng chí trong Trung ương Cục, Quân ủy Miền và Bộ chỉ huy Miền lãnh đạo, chỉ đạo các đợt tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, các chiến dịch đánh bại cuộc hành quân Toàn Thắng (tháng 01-1971), Chen La 1, Chen La 2 của địch, giành thắng lợi trong chiến dịch Nguyễn Huệ, chiến dịch tiến công tổng hợp năm 1972. Những chiến công này không chỉ góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước chuyển sang một giai đoạn mới, mà còn giúp đồng chí Hoàng Văn Thái có thêm nhiều thực tiễn quý báu, để sau này, trên những cương vị lãnh đạo, chỉ đạo khác nhau, đồng chí tiếp tục có những đóng góp mới trong xây dựng, phát triển nền khoa học quân sự Việt Nam hiện đại.

Sau Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam (năm 1973), từ chiến trường miền Nam, đồng chí Hoàng Văn Thái trở lại Bộ Tổng Tham mưu với cương vị Phó Tổng Tham mưu trưởng thứ nhất, phụ trách tác chiến và chi viện chiến trường. Dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, đồng chí Hoàng Văn Thái cùng các đồng chí phụ trách Bộ Tổng Tham mưu đã chỉ đạo cơ quan chuẩn bị các kế hoạch tác chiến chiến lược, góp phần thực hiện các ý định và chủ trương của Bộ Chính trị, tạo thế và lực cho toàn quân, toàn dân ta nắm lấy thời cơ giành thắng lợi trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Đóng góp to lớn cho nền khoa học quân sự Việt Nam

Sau khi đất nước thống nhất, đồng chí Hoàng Văn Thái trên cương vị là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, được Đảng, Nhà nước, Quân đội giao phó nhiều trọng trách quan trọng, trong đó có công tác cán bộ, công tác nghiên cứu khoa học - nghệ thuật quân sự và tổng kết chiến tranh. Do có kinh nghiệm chỉ đạo tổng kết những năm trước đó, đồng chí Hoàng Văn Thái nhanh chóng có những chỉ đạo sắc bén để tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đồng chí thường nhắc nhở cán bộ làm công tác nghiên cứu khoa học: “Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta thật vĩ đại, mang tính chất thời đại sâu sắc. Trong tổng kết, chúng ta cần nói lên được nguyên nhân thắng lợi, sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng ta, cách đánh mưu trí và sáng tạo của trí tuệ Việt Nam, đồng thời chúng ta không che giấu những khuyết điểm cụ thể trong chỉ đạo chiến lược, chiến dịch và chiến đấu, không thể tránh khỏi trong cuộc chống Mỹ lâu dài, gian khổ và ác liệt. Có như thế ta mới rút ra được những bài học kinh nghiệm bổ ích cho thế hệ mai sau”(4). Hơn nữa, về phương pháp nghiên cứu khoa học, đồng chí thường chỉ rõ: “Đã làm công tác khoa học phải có cách làm khoa học”(5).

Trong chỉ đạo công tác khoa học, đồng chí Hoàng Văn Thái hết sức coi trọng việc học hỏi, hợp tác với các cơ quan, với các cán bộ khoa học trong và ngoài quân đội. Đồng chí thường giải thích: “Công việc nghiên cứu khoa học rất mênh mông và đòi hỏi sự kế thừa và hợp tác của nhiều thế hệ…, việc học tập, tranh thủ sự giúp đỡ của các nhà khoa học và các cơ quan khoa học liên quan đến ta là việc làm vô cùng cần thiết”(6). Nhờ quan điểm chỉ đạo này, các cơ quan khoa học trong quân đội ngay từ rất sớm đã có sự phối hợp với các cơ quan khoa học ngoài quân đội, qua đó tranh thủ được những nội dung, ý kiến cần thiết để bổ sung, phát triển nghệ thuật quân sự và khoa học quân sự Việt Nam.

Điểm nổi bật về sự cống hiến của đồng chí Hoàng Văn Thái đối với lĩnh vực khoa học quân sự là việc đồng chí đã để lại nhiều luận văn quân sự có giá trị. Trước khi nhận nhiệm vụ vào chiến trường miền Nam, dù bận nhiều công việc, nhưng đồng chí Hoàng Văn Thái đã công bố trên Tạp chí “Quân đội nhân dân” hai luận văn quân sự với những luận điểm khoa học sâu sắc.

Đặc biệt, để xác lập khái niệm và phương pháp nghiên cứu khoa học quân sự trong tình hình mới, trong bài “Nghiên cứu khoa học quân sự” đăng trên Tạp chí “Quân đội nhân dân” (tháng 12-1963), đồng chí Hoàng Văn Thái khẳng định: “Khoa học quân sự là hệ thống tri thức về tính quy luật của chiến tranh, về phương pháp chuẩn bị và tiến hành chiến tranh trong một hoàn cảnh lịch sử nhất định. Những nội dung của khoa học quân sự hiện đại cần nghiên cứu có thể khái quát trong mấy vấn đề chính là: lý luận chung của khoa học quân sự; lý luận về xây dựng, huấn luyện các lực lượng vũ trang; lý luận học thuật quân sự, lịch sử chiến tranh, kinh tế và địa lý quân sự, công trình quân sự, trắc địa quân sự và kỹ thuật quân sự nói chung”(7).

Theo đồng chí Hoàng Văn Thái, công tác nghiên cứu khoa học quân sự nói chung, học thuật quân sự nói riêng phải lấy tư tưởng, đường lối quân sự của Đảng làm kim chỉ nam; nghiên cứu khoa học phải xuất phát từ tình hình và khả năng kinh tế đất nước, từ đặc điểm địa hình của Việt Nam; phải chú trọng nghiên cứu địch cho kỹ; phải tiếp thu kinh nghiệm của quân đội anh em một cách có phân tích, chọn lọc… Cuối cùng, đồng chí chỉ rõ: Việc nghiên cứu khoa học quân sự tuy hiện nay là vấn đề cấp bách, nhưng nó mang tính chất lâu dài. Không thể nóng vội, muốn một lúc xong xuôi mọi việc. Nhưng cũng không thể trù trừ chậm trễ được. Từng bước chúng ta nắm các căn cứ trên đây, cứ mạnh dạn, khẩn trương đi vào nghiên cứu từng vấn đề, qua thực tiễn mới dần dần được bổ sung hoàn chỉnh và đi đến kết luận. Công tác nghiên cứu khoa học quân sự cần phải được trở thành phong trào của quần chúng rộng rãi thì mới giải quyết được những khó khăn, lúng túng trước mắt, mở đường cho chúng ta xây dựng nên những nguyên tắc lý luận quân sự mới. Sức sáng tạo của quần chúng vô bờ bến. Chúng ta phải khai thác cho được những sáng tạo đó trong công tác nghiên cứu. Các cấp ủy và thủ trưởng phải biết tích cực tạo điều kiện, giúp đỡ, động viên, khuyến khích cán bộ của mình học tập và nghiên cứu về khoa học quân sự(8).

Tháng 4-1980, trong bài viết “Đẩy mạnh công tác tổng kết và nghiên cứu khoa học quân sự phục vụ nhiệm vụ quân sự hiện nay” đăng trên Tạp chí “Quân đội nhân dân”, đồng chí Hoàng Văn Thái chỉ rõ cần nắm vững, thực hiện tốt những nội dung chủ yếu về nghiên cứu, tổng kết, viết sử, biên soạn, thông tin khoa học quân sự. Đối với công tác thông tin khoa học quân sự, đồng chí nhấn mạnh: “Tích cực sưu tầm tư liệu, kịp thời giới thiệu những phát triển mới về khoa học, nghệ thuật quân sự nước ngoài và trong nước, đặc biệt là của các nước xã hội chủ nghĩa anh em; tăng cường biên dịch các tài liệu cần thiết của nước ngoài, đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, biên soạn và chỉ đạo hoạt động của các quân chủng, binh chủng. Tiếp tục thu thập, đăng ký, phân loại và thống nhất việc quản lý, sử dụng các tư liệu khoa học quân sự trong toàn quân. Từng bước làm cho công tác thông tin khoa học quân sự ngày càng đạt được những yêu cầu cao và chính xác, kịp thời, thiết thực, phong phú, tiên tiến, sâu rộng, thực sự thành “món ăn” bổ ích, không thể thiếu trong nhu cầu của cán bộ, tương xứng với vị trí quan trọng của nó trong khoa học, nghệ thuật quân sự”(9). Những chỉ dẫn quý báu của đồng chí Hoàng Văn Thái luôn được những người làm công tác thông tin khoa học quân sự vận dụng sáng tạo, phát huy trong tình hình mới.

Có thể nói, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, với uy tín, tài năng và tinh thần hết lòng vì sự nghiệp cách mạng, đồng chí Hoàng Văn Thái đã có nhiều cống hiến xuất sắc cho công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây cũng như công cuộc xây dựng, phát triển đất nước sau này. Đối với nền khoa học quân sự Việt Nam, từ thực tiễn cuộc chiến tranh lâu dài gian khổ và trên tinh thần coi trọng những giá trị đúc kết được, đồng chí Hoàng Văn Thái đã có nhiều cống hiến xuất sắc. Đánh giá công lao của đồng chí Hoàng Văn Thái đối với lĩnh vực khoa học quân sự, Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định: “Anh đã đi sâu… vào khoa học quân sự, góp phần xây dựng đường lối quân sự đúng đắn và sáng tạo của Đảng ta”(10).

Kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Đại tướng Hoàng Văn Thái là dịp để chúng ta ôn lại những cống hiến xuất sắc của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc nói chung cũng như nền khoa học quân sự Việt Nam nói riêng, đồng thời tiếp tục có những đóng góp để xây dựng nền khoa học quân sự Việt Nam ngày càng phát triển, đáp ứng tốt yêu cầu xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng trong tình hình mới, góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

---------------------------------------------

(1) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Đại tướng Hoàng Văn Thái, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1999, tr 232

(2) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 26

(3) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 19

(4) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 150

(5) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 33

(6) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 124

(7) Đại tướng Hoàng Văn Thái, tổng tập, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2007, tr 852 - 853

(8) Đại tướng Hoàng Văn Thái, tổng tập, Sđd, tr 863

(9) Đại tướng Hoàng Văn Thái, tổng tập, Sđd, tr 885

(10) Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sđd, tr 19