Bởi sự tôn kính Giời! Vị đứng đầu khai sáng trong lối nghĩ, quan niệm về “tam tài giả” có tự cổ xưa, tức ba lực lượng: siêu nhiên, tự nhiên và con người!

Bởi sự mong muốn tương hợp, hài hòa thiên - địa - nhân! Triết lý “tam tài nhất thể” - Giời - Đất - Người ấy thấm đẫm, hòa quyện, dẫn dắt nhân sinh, thế cuộc, lịch sử không thể chia cắt, không thể cô lập hay trọng, khinh một phía nào!

Bởi khát vọng hành động hợp nhẽ thiên thời - địa lợi - nhân hòa trong cuộc sống mỗi cuộc đời người, xa và cao hơn là trong sự thuận lý, hợp “đạo” trong sự vận hành của lịch sử, mà coi đó là nguồn gốc, là sức đẩy để quốc gia, dân tộc tồn tại và phát triển: Thời - Thế - Người!

Ấy là nhẽ thường thấy, thường trải đã suốt mấy ngàn đời nay.

Nhưng, thái quá thì thường bất cập!

Cái nhẽ tưởng như thường ấy, như tự nhiên nhi nhiên ấy lại lắm khi, dù ông cha ta nối đời tận thấu, tận cảm, tận hành, vẫn thảng hoặc vô tình lại buông tay “phó mặc mệnh Giời”, hay vô ý thúc thủ nệ vào “tiên thiên”, phó theo “nghiệp chướng”, do chưa tin vào mình và chưa thể vượt qua... chính mình.

Rồi bất động. Rồi xuôi theo định mệnh, cái số Giời do mình tưởng tượng ra! V.v... Mà đáng nhẽ ra, phải làm ngược lại.

Thế rồi thất bại, rồi chìm đắm, dù... nằm ngoài mong đợi! Và, thế rồi nuối tiếc muôn trùng:“Nhất thất túc thành thiên cổ hận. Tái hồi đầu thị bách niên thân” (Một bước sa chân hận thành muôn thuở. Ngoái đầu nhìn lại thân đã trăm năm). Thì đã muộn lắm rồi! Vì, “Giời không chiều lòng người”, “Giời nỡ phụ người”! Thế là, dù rằng ngửa cổ, nắm tay, hướng lên chín tầng cao mà than vãn với Giời, giậm chân lún ba tấc Đất ôm hận, song vẫn chỉ là vẹn nguyên... những khúc bi tráng mà thôi! Bởi chưng, tất cả hình như chưa tin vào chính... mình, thậm chí quên mất cả... chính nhân quần!

Và, ở đâu, thời nào cũng thảng hoặc thấy như thế, làm như thế và lịch sử đã nhuốm những khúc bi hùng như thế! Thăng trầm, thành bại dù gửi, dù tin “tại thiên”, lại hóa ra sự thất thường, bất thường là vậy và do vậy!

Nhớ năm 938. Sau cả nghìn năm Bắc thuộc, thiên thời, địa lợi, thậm chí không hơn trước đó, vì giặc dữ lại cả gan xâm lấn, nhưng bởi nhân hòa, với những đứa con sinh từ một bọc trứng Mẹ Âu Cơ, đã làm nên một trận Bạch Đằng giang đỏ ngầu máu giặc, mở ra thời kỳ độc lập nước Nam ta! Năm 1076, cũng thế, một trận huyết chiến bên sông Như Nguyệt, bằng thế trận lòng dân của đồng bào, cha con nước Việt, đã bất khuất bố cáo khắp trong gầm Giời: “Nam quốc sơn hà Nam đế cư”! Mỗi Con Người, cả cộng đồng thức dậy, toàn Dân tộc vùng lên! Người định thiên hạ chứ đâu có nệ “Mưu sự tại nhân” mà ngóng trông “Thành sự tại thiên”! Sức Dân đấy chứ!

Lại nhớ năm 1945. Chỉ với 20 triệu đồng bào, “Đem sức ta mà giải phóng cho ta”, “Dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập”, chỉ 16 ngày, Dân tộc đã làm một cuộc bẻ gãy xích xiềng nghìn năm phong kiến, cắt phăng vòng nô lệ thực dân quàng cổ Dân ta ngót 80 năm. Mưu người tính, sức người bình định giang san xã tắc, xây lại nền độc lập, chứ đâu trông đợi “Thành sự tại thiên”! Lòng Dân như Sóng cuộn đấy chứ!

Rồi năm 1946. Mở đầu chín năm Dân tộc kháng chiến chống Pháp xâm lược lần thứ hai, thiên cũng chưa thời (đất nước bị bao vây, lại bốn bề giặc dữ lăm le), địa càng chưa lợi (một mảnh đất ATK nhỏ bé làm đất đứng chân), nhưng chung cuộc kháng chiến thành công! Bởi sáu chữ, mà hai chữ đầu tiên không phải là bất cứ điều gì khác mà là: Toàn Dân rồi mới tới Toàn diện, Trường kỳ! Nhiều chữ Người viết hoa hợp lại thành Quần chúng và gọi Nhân Dân! “Chúng chí thành thành” vô địch! Ý Dân, Lòng Dân, Sức Dân như bức tường thành đấy chứ!

Xem thế, đủ thấy, cái nhẽ thường cổ xưa: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên” mà ông cha ta di duệ, Dân tộc vượt lên theo mỗi thời gian, khi tiến khi thoái, biến thời thành thế, nhân lên sức mạnh..., mà vượt qua cái chết, tồn tại và phát triển. Do thế, mà lịch sử đã hun đúc và kết thành chân lý: Mưu sự tại nhân, thành sự tại Dân chăng?

Đúng vậy! Thiên ở trong Lòng Dân! Địa ở nơi Dân đứng! Kính Giời chính là kính Dân! Vì, Ý Dân, Lòng Dân chính là Ý Giời, Lòng Giời vậy!

Quốc bảo Lòng Dân! Đó chính là Bảo vật Quốc gia - cái tôn quý nhất trong Giời Đất!

Đoái xem lịch sử, ai đánh mất Quốc bảo ấy, là chuốc lấy tội sát thân, họa mất nước, thể chế tan tành. Nhà Hồ (1400 - 1407) phạm điều cấm kỵ ấy nên đã tự trói mình nộp giặc trước khi đất nước bị giặc Minh xâm chiếm và vương triều Hồ sụp đổ. Mất Dân thì mất nước. Giời thì ở xa, Dân thì vạn đại! Quốc gia thịnh suy, đất nước còn mất ở khắp mọi thời, há chẳng phải do Dân định đoạt đó sao? Đó cũng là Ý Giời hợp Lòng Dân!

Ngẫm thế, thiển nghĩ và cẩn bút, kính chép ra đây: Mưu sự tại nhân, thành sự tại Dân!

Chẳng thế, sao Cụ Phan Sào Nam từng nâng niu:

“Nghìn muôn ức triệu người trong nước

Xây dựng nên cơ nghiệp nước nhà

Người, Dân ta, của, Dân ta

Dân là Dân nước, nước là Nước Dân...

Sông phía Bắc, bể phương Đông

Nếu không Dân cũng là không có gì”.

Nhìn trong công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ của chúng ta, chân lý đó đang vằng vặc tỏa sáng, ai mà cản nổi, sao chẳng tất thành! Bởi chưng “Dân là gốc”, “Dân làm Chủ”, và nguyện sao cho xứng đáng: “Đảng ta là đứa con nòi của Nhân Dân”, “Đảng ta là đạo đức, là văn minh...” (Hồ Chí Minh).

Nhưng, tôi lại mài mực, kính cẩn biên lại nhời dặn về Quốc bảo ấy, từ gần tám trăm năm trước, của Cụ Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn: “Khoan thư sức Dân để làm kế bền gốc, sâu rễ, đó là thượng sách giữ nước”.

Và như ngỡ mới hôm qua, nhời tụng Dân này từng đau đáu tâm khảm của Cụ Ức Trai, dù cách nay ngót sáu trăm bốn chục năm, từ sự chiêm nghiệm thành bại của lịch sử với sức mạnh Lòng Dân: “Phúc chu thủy tín dân do thủy” (Làm lật thuyền mới biết sức Dân mạnh như nước); “Việc nhân nghĩa cốt ở yên Dân”.

Rằng:

“Đọc sách thời thông đòi nghĩa sách

Chăn Dân mã nỡ mất Lòng Dân”./.