Tham dự Hội nghị có các đồng chí: Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương; Chu Ngọc Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Hầu A Lềnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tham dự hội nghị còn có đại diện lãnh đạo của các cơ quan: Ban Tuyên giáo Trung ương, Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Dân tộc, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đại diện lãnh đạo 14 tỉnh thuộc vùng Tây Bắc...

Phát biểu khai mạc hội nghị, đồng chí Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, Chủ nhiệm Chương trình Tây Bắc nêu rõ, Chương trình “Khoa học - công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc” (gọi tắt là Chương trình Tây Bắc) được Thủ tướng Chính phủ chuẩn y và Bộ Khoa học và Công nghệ giao Đại học Quốc gia Hà Nội là cơ quan chủ trì thực hiện trong giai đoạn 2013 - 2018 (theo Quyết định số 1746/QĐ-BKHCN, ngày 28-6-2013 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ). Chương trình được tiếp tục kéo dài thời gian thực hiện đến 30-6-2020 (theo Quyết định số 1044/QĐ- BKHCN, ngày 26-4-2018 của Bộ Khoa học và Công nghệ) nhằm tập trung đánh giá hiệu quả, tác động từ kết quả nghiên cứu của các đề tài, dự án thuộc chương trình đã triển khai giai đoạn 2013 - 2018; đánh giá tác động, sự phối hợp và liên kết giữa Chương trình Tây Bắc với các chương trình khoa học và công nghệ, các chương trình mục tiêu khác của Nhà nước cùng đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc; đánh giá và lựa chọn một số kết quả, sản phẩm của Chương trình Tây Bắc để kiến nghị, đề xuất chuyển giao cho các đơn vị sử dụng hoặc kết nối cung - cầu; đề xuất luận cứ khoa học, thực tiễn, định hướng nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và chuyển giao tri thức phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc giai đoạn 2021 - 2025.

Chương trình Tây Bắc có bốn mục tiêu cơ bản là: 1- Cung cấp các luận cứ khoa học phục vụ xây dựng, điều chỉnh các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Bắc; 2- Xác định luận cứ khoa học cho các mô hình phát triển kinh tế - xã hội phù hợp đặc thù các tiểu vùng, liên vùng, góp phần cải thiện và từng bước nâng cao mức sống của đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc; 3- Đề xuất, chuyển giao các giải pháp khoa học và công nghệ phù hợp nhằm sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai; phát triển hạ tầng giao thông và thông tin; phát huy, bảo tồn các giá trị văn hóa, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Bắc; 4- Xác định nhu cầu đào tạo nhân lực và đề xuất giải pháp đào tạo phù hợp cho phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững vùng Tây Bắc.

Sau 7 năm thực hiện, Chương trình “Khoa học - công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc” đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu đề ra, có một số chỉ tiêu vượt kế hoạch. Nhiều kết quả từ các nhiệm vụ nghiên cứu đã và đang được chuyển giao/bàn giao cho các ban, bộ, ngành, địa phương, tiêu biểu là các kết quả về bộ cơ sở dữ liệu liên ngành, các luận cứ khoa học, các khuyến nghị,… phục vụ xây dựng, điều chỉnh các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh; các mô hình, tiêu chí và bản đồ quy hoạch phát triển bền vững vùng; các mô hình về sinh kế, nuôi trồng, chế biến, sản xuất, kinh doanh, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực,…

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, đồng chí Nguyễn Văn Bình khẳng định, việc tổng kết Chương trình Tây Bắc là cơ hội để đánh giá toàn diện những mặt đã đạt được cũng như những khó khăn, hạn chế trong giai đoạn vừa qua. Mặc dù có sự đầu tư khá tốt cho nghiên cứu ở giai đoạn 2013 - 2020 nhưng một số nghiên cứu vẫn còn mang tính hàn lâm, hiểu biết về vùng Tây Bắc chưa hoàn toàn sâu sắc, các mô hình được xây dựng và triển khai tại vùng chưa có đủ thời gian để phát huy hết các giá trị; chưa đủ thời gian và nguồn lực tài chính để triển khai xây dựng các dự án chuyển giao có sự tham gia của các địa phương, doanh nghiệp theo hướng vùng và liên kết vùng. Những nhiệm vụ trong lĩnh vực nông - lâm nghiệp đã và đang triển khai cần có thêm thời gian để tiếp tục phát triển và mở rộng, phát huy giá trị của các đóng góp khoa học - công nghệ.

Kết quả đạt được của Chương trình Tây Bắc trong giai đoạn vừa qua cũng cho thấy đây là một trong những vùng mà thực tiễn phát triển đang đặt ra nhiều vấn đề phức tạp. Đó là hiện tượng suy thoái và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường do khai thác, sử dụng không hiệu quả tài nguyên, nhất là khoáng sản; tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao nhất cả nước; chất lượng nguồn nhân lực còn ở mức thấp; các tệ nạn xã hội và tội phạm buôn lậu ma túy, buôn bán phụ nữ, trẻ em, buôn lậu qua biên giới,… còn gia tăng nhanh. Địa bàn cũng luôn ẩn chứa những nguy cơ dẫn đến sự kỳ thị, chia rẽ, xung đột để các thế lực thù địch lợi dụng chống phá chế độ và an ninh quốc gia… Điều này hàm ý việc tiếp tục tổ chức, triển khai nghiên cứu là xuất phát từ chính nhu cầu thực tiễn của vùng và sự phát triển bền vững của Tây Bắc cũng chính là sự phát triển bền vững của cả nước.

Đồng chí Nguyễn Văn Bình cũng nhấn mạnh, trong thời đại của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khoa học - công nghệ và văn hóa đã trở thành những nguồn lực trực tiếp và quan trọng nhất đối với sự phát triển nhanh và bền vững của tất cả các quốc gia, dân tộc, vùng và địa phương. Vì vậy, với nước ta, nhất là đối với vùng Tây Bắc, để tìm ra lời giải tối ưu, hài hòa cho các bài toán phát triển trước mắt và lâu dài, để phát huy tối đa các tiềm năng và lợi thế nhằm nhanh chóng thu hẹp khoảng cách phát triển so với các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới thì lựa chọn duy nhất là phát huy nguồn lực trí tuệ và nguồn lực con người, tức là dựa vào sức mạnh của khoa học, công nghệ và văn hóa. Thời gian triển khai Chương trình giai đoạn vừa qua còn ngắn, trong khi địa bàn triển khai lớn, nhiều khó khăn, phức tạp. Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Bộ Tài chính cần xem xét tiếp tục ưu tiên đầu tư kinh phí cho Chương trình giai đoạn 2021 - 2025, nhất là cho các đề tài, dự án triển khai ứng dụng, nhân rộng mô hình chuyển giao các sản phẩm khoa học và công nghệ vào sản xuất, đời sống của đồng bào các dân tộc và các cơ quan, doanh nghiệp vùng Tây Bắc. Trong quá trình tổ chức thực hiện, cần huy động đa dạng các nguồn lực, cả trong nước và quốc tế, xác định rõ cơ chế phối hợp đề lồng ghép các đề tài, dự án của Chương trình Tây Bắc với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác, đặc biệt từ nguồn hợp tác quốc tế. Thời gian tới, Đại học Quốc gia Hà Nội cần tiếp tục phát huy thế mạnh, cụ thể hóa các chương trình hợp tác một cách chặt chẽ hơn, thiết thực hơn, thu hút nhiều hơn sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín, phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương đề xuất các chủ trương, chính sách mới, đột phá nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc nói riêng và cả nước nói chung trong bối cảnh mới./.

MỘT SỐ KẾT QUẢ NỔI BẬT

• Hơn 600 nhà khoa học từ hơn 40 cơ quan, tổ chức chủ trì thực hiện;
• Hơn 200 đơn vị, tổ chức phối hợp thực hiện;
• Gần 200 hội thảo, hội nghị chuyên ngành được tổ chức;
• Gần 13,000 cán bộ, kỹ thuật viên, người dân địa phương được đào tạo, tập huấn, tham dự hội thảo nâng cao năng lực;
• Chuyển giao cho 14 tỉnh vùng Tây Bắc và các bộ/ban/ngành trung ương:
  • 56 quy trình công nghệ trong lĩnh vực y dược; chế biến thực phẩm; quy trình kỹ thuật trong trồng trọt; chăn nuôi; xử lý ô nhiễm môi trường; phát triển năng lượng mới; hồ sơ thiết kế hệ thống máy móc và dây chuyền sản xuất trong nông nghiệp.
  • 64 báo cáo kiến nghị các chính sách phát triển ở tầm vĩ mô của vùng; kiến nghị giải pháp cho từng địa phương cụ thể trên tất cả các lĩnh vực thể chế, văn hóa, xã hội, kinh tế, tài nguyên môi trường, an ninh, quốc phòng...
  • 22 hệ thống bản đồ trong các lĩnh vực quy hoạch phát triển bền vững; không gian văn hoá lịch sử, dân tộc; định hướng phát triển sinh kế bền vững, du lịch sinh thái gắn với di sản tự nhiên...
  • 39 sổ tay, cẩm nang hướng dẫn các quy trình sản xuất và thực thi giải pháp, kỹ năng hoạt động; các bộ công cụ, bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động trong các lĩnh vực phát triển; bộ cơ sở dữ liệu liên ngành 14 lĩnh vực hoạt động vùng Tây Bắc...
  • 42 mô hình thử nghiệm, mô hình trình diễn phục vụ sinh kế, mô hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
• Đóng góp trí tuệ, khoa học đối với dự thảo báo cáo chính trị đại hội đảng bộ 14 tỉnh vùng Tây Bắc nhiệm kỳ 2015 - 2020. Hiện nay, Đại học Quốc gia Hà Nội và Chương trình Tây Bắc đang phối hợp tiếp tục tư vấn cho các địa phương đánh giá tình hình thực hiện nghị quyết giai đoạn 2015 - 2020 và tiếp tục đóng góp ý kiến khoa học cho dự thảo văn bản đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2020 - 2025 của các tỉnh vùng Tây Bắc