Phương thức lãnh đạo của Đảng nói chung và đối với công tác cán bộ nói riêng trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền có tác động một cách trực tiếp đến tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị. Đảng ta luôn coi cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng. Đảng đã dành nhiều tâm huyết đề ra những quan điểm, chủ trương và giải pháp quan trọng, trực tiếp lãnh đạo, quản lý cán bộ; đào tạo, bồi dưỡng nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Nội dung, phương pháp, cách làm đã có đổi mới theo hướng dân chủ hóa, công khai hóa trong công tác cán bộ. Nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đồng thời phát huy trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ, luôn được duy trì và giữ vững.

Nhìn chung, đội ngũ cán bộ nước ta có bước trưởng thành và tiến bộ về nhiều mặt, đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong thời kỳ mới, là lực lượng nòng cốt làm nên những thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới; tuyệt đại đa số cán bộ giữ vững bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống lành mạnh, gắn bó mật thiết với nhân dân.

Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ cán bộ còn những mặt yếu; cơ cấu đội ngũ cán bộ vẫn mất cân đối, thiếu đồng bộ, chưa hợp lý; thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, cán bộ đầu ngành, cán bộ có trình độ cao, có khả năng dự báo, xử lý tốt những vấn đề phức tạp nảy sinh. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, quan liêu, tham nhũng, lãng phí, thiếu trách nhiệm, thiếu tự giác rèn luyện, phấn đấu, thiếu tinh thần đồng chí trong một bộ phận không nhỏ cán bộ diễn ra nghiêm trọng, kéo dài nhưng chậm có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn và xử lý kịp thời, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, với chế độ.

Nhiều khuyết điểm, yếu kém trong công tác cán bộ chậm được khắc phục. Việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện của một số cấp uỷ, tổ chức đảng chưa quán triệt đầy đủ và sâu sắc quan điểm coi công tác cán bộ là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng. Chính sách, môi trường làm việc của cán bộ chưa tạo động lực để khuyến khích, thu hút, phát huy năng lực, sự cống hiến của cán bộ.

Ngay từ khi khởi xướng công cuộc đổi mới toàn diện đất nước tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (năm 1986), Đảng đã coi vấn đề cán bộ và việc “Đổi mới cán bộ lãnh đạo các cấp là mắt xích quan trọng nhất mà Đảng ta phải nắm chắc để thúc đẩy những cuộc cải cách có ý nghĩa cách mạng”(1). Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ chín, khoá X của Đảng đánh giá “việc đổi mới công tác cán bộ chưa toàn diện và còn chậm so với đổi mới kinh tế - xã hội”(2)), từ đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải “đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ”(3). Đến Đại hội XI, Đảng lại tiếp tục khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ công tác cán bộ. Thực hiện tốt Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; đổi mới tư duy, cách làm, khắc phục những yếu kém trong từng khâu của công tác cán bộ”(4).

Đổi mới phương thức lãnh đạo công tác cán bộ: Một số giải pháp chủ yếu

Công tác cán bộ là công việc khó, lại là công tác về con người, liên quan trực tiếp đến mỗi cán bộ, nên đổi mới công tác cán bộ càng gặp nhiều khó khăn, phức tạp. Đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ là quyết tâm chính trị rất cao của toàn Đảng. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, cần thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức của cấp ủy đảng, đảng viên và nhân dân về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ.

Đảng trực tiếp lãnh đạo công tác cán bộ của hệ thống chính trị là một nội dung quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng. Lãnh đạo công tác cán bộ trong cả hệ thống chính trị luôn là vấn đề quan trọng, thường xuyên, phức tạp và rất nhạy cảm. Các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách hạ thấp uy tín của Đảng, công kích vai trò lãnh đạo của Đảng nói chung và trong công tác cán bộ nói riêng. Nếu coi nhẹ công tác cán bộ hoặc thực hiện kém hiệu quả trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác cán bộ đều có nguy cơ làm cho Đảng mất vai trò lãnh đạo trong hệ thống chính trị. Vì vậy, lãnh đạo công tác cán bộ là một nội dung quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng ở tất cả các thời kỳ cách mạng, nhất là trong điều kiện đảng cầm quyền.

Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ là việc Đảng đề ra và tổ chức thực hiện đường lối, chính sách cán bộ; thông qua các tổ chức đảng (ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy) và đảng viên trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể nhân dân, thực hiện đúng quy trình, thủ tục, pháp luật của Nhà nước và điều lệ của các đoàn thể và tổ chức xã hội; phân công, phân cấp quản lý cán bộ cho các cấp ủy và các tổ chức đảng; kiểm tra việc thực hiện công tác cán bộ của các ngành, các cấp.

Thứ hai, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, mở rộng và phát huy dân chủ, công khai trong công tác cán bộ.

Về nguyên tắc, cấp ủy có thẩm quyền quyết định theo đa số những vấn đề về chủ trương, chính sách, đánh giá, quy hoạch, bố trí, sử dụng, điều động, luân chuyển, đề bạt, khen thưởng, xử lý kỷ luật cán bộ.

Để bảo đảm và phát huy dân chủ, cần có những nguyên tắc, chuẩn mực, “hành lang pháp lý” cần thiết để hiểu đúng và thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong từng khâu của công tác cán bộ. Tiếp tục cụ thể hóa, thể chế hóa nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ.

Thứ ba, bổ sung, hoàn thiện hệ thống các quy định, quy chế về sự lãnh đạo của Đảng trong công tác cán bộ đối với các tổ chức thành viên của hệ thống chính trị.

Ðổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng bảo đảm vừa nâng cao vai trò lãnh đạo của Ðảng, vừa phát huy tính chủ động, sáng tạo, tinh thần trách nhiệm của cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và người đứng đầu. Kiên quyết khắc phục có hiệu quả hai khuynh hướng là buông lỏng lãnh đạo hoặc bao biện làm thay công việc của các tổ chức chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân trong công tác cán bộ.

Để tránh buông lỏng hoặc lấn sân, bao biện làm thay các cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, cần rà soát lại những quy định hiện hành, những quy trình “truyền thống” về công tác cán bộ có liên quan. Nguyên nhân nhiều cấp ủy bao biện, lấn sân các tổ chức khác trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ trước hết là do không xác định rõ nhiệm vụ, phạm vi thẩm quyền của mình. Ngay cả việc bầu cử hội đồng nhân dân các cấp đã được pháp luật quy định, nhưng do không phân biệt rõ chức năng, thẩm quyền nên có cấp ủy đã lãnh đạo theo kiểu “lập trình hoá” công tác nhân sự trong từng bước lựa chọn, hiệp thương dân chủ, làm cho Mặt trận Tổ quốc thụ động, không phát huy được vai trò và thực quyền của mình.

Trong thực tế, do các cấp ủy đảng thường xuyên quan tâm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện, chuẩn bị tốt vấn đề nhân sự nên việc giới thiệu những cán bộ để bầu vào các cơ quan dân cử đều thành công. Điều đó đã minh chứng sự đúng đắn, khách quan và khẳng định vai trò quyết định của Đảng trong công tác cán bộ của cả hệ thống chính trị. Đây là yếu tố quan trọng để thúc đẩy đổi mới mạnh mẽ quy trình nhân sự cho các cơ quan dân cử theo hướng dân chủ, ngày càng nâng cao vị thế của các cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức quần chúng trong thời gian tới.

Thứ tư, coi trọng tổng kết thực tiễn, bảo đảm tính khoa học.

Công tác cán bộ là một khoa học và là nghệ thuật “dùng người”. Kinh nghiệm công tác cán bộ mà Đảng đã tích luỹ được trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng hơn 80 năm qua đã được tổng kết, khẳng định và cần quán triệt sâu sắc trong toàn Đảng. Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác cán bộ rất toàn diện, chính xác, dễ hiểu, dễ vận dụng, cần được triển khai sâu rộng trong tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh hiện nay. Đặc biệt, trước yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng và những tiêu cực trong công tác cán bộ hiện nay, như tình trạng “chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy bằng cấp, chạy tội, chạy dự án, chạy khen thưởng"... đang là vấn đề nhức nhối, đặt ra yêu cầu vừa cấp bách, vừa kiên quyết của Đảng về đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo đối với công tác cán bộ.

Cùng với quyết tâm chính trị, cần đặc biệt coi trọng tri thức khoa học về công tác cán bộ. Nghiên cứu khoa học sẽ giúp Đảng đề ra được những quyết sách mới, mạnh dạn sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ những nội dung của quy chế, quy định không còn phù hợp, không khả thi.

Trong công tác cán bộ cần sự công khai, dân chủ, tăng cường phản biện, điều tra dư luận xã hội, phát huy vai trò của các nhà lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện và các chuyên gia. Công tác cán bộ là một khoa học, do đó rất cần môi trường dân chủ trong nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn. Nên chăng, đối với những vấn đề quan trọng cần nghiên cứu, cùng với cơ quan tham mưu lĩnh vực đó cho Đảng tiến hành theo chức năng, thì đồng thời giao (hoặc đấu thầu) để có một nhóm nghiên cứu “độc lập” cùng nghiên cứu. Như vậy với kết quả nghiên cứu, điều tra, báo cáo kết quả nhiều chiều sẽ có sự so sánh, trao đổi, phản biện, đi tới những kết luận khách quan, giúp cho Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị ban hành quyết sách đúng đắn.

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ là công việc hệ trọng, phải chủ động, tích cực, có quyết tâm cao, đồng thời phải thận trọng, có bước đi vững chắc, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, vừa phải quán triệt các nguyên tắc chung, vừa phải có cách làm sáng tạo, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, nhiệm vụ chính trị của từng cấp, từng ngành. Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện quy chế giám sát trong Đảng, giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân đối với cán bộ và công tác cán bộ.

Thứ năm, củng cố, kiện toàn các cơ quan tham mưu về công tác cán bộ.

Để tham mưu tốt về công tác cán bộ, rất cần một đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức, cán bộ chuyên nghiệp có “nghề” - nghề thiết kế tổ chức và “dùng người”, vừa có tri thức khoa học, vừa có nghệ thuật, lại đáp ứng yêu cầu cao về nhân cách, đạo đức cách mạng. Cán bộ tổ chức cần có phong cách và phương pháp làm việc khoa học, sâu sát cơ sở, hiểu người, biết việc, có khả năng nghiên cứu, tổng kết thực tiễn. Đồng thời, cần trang bị các phương tiện làm việc, quản lý hiện đại cho công tác tổ chức cán bộ.

Các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ đứng đầu phải chăm lo xây dựng, đổi mới tổ chức và đội ngũ cán bộ làm công tác cán bộ. Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ và mối quan hệ công tác của các cơ quan làm công tác cán bộ. Khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán, không rõ trách nhiệm, không nắm chắc cán bộ.

Để nâng cao phẩm chất, trình độ kiến thức và năng lực của đội ngũ làm công tác cán bộ, cần quan tâm tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng những người làm công tác tổ chức, cán bộ có tài và có tâm, được đào tạo cơ bản, chú ý lấy từ nguồn cán bộ đã có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm công tác ở một số lĩnh vực nhất định và đã tiếp cận với công việc tổ chức, cán bộ./.