Hội thảo khoa học: “Khu kinh tế mở Chu Lai - Thực tiễn xây dựng, phát triển và những vấn đề đặt ra”

TCCSĐT - Ngày 18-12-2009, tại thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam đã diễn ra Hội thảo khoa học về chủ đề “Khu kinh tế mở Chu Lai - Thực tiễn xây dựng, phát triển và những vấn đề đặt ra”, dưới sự đồng chủ trì của Tạp chí Cộng sản, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tỉnh ủy Quảng Nam.

Các đồng chí GS,TS Tạ Ngọc Tấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Nguyễn Đức Hải, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam; Lê Minh Ánh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam; Đặng Huy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư; TS Phạm Tất Thắng, Phó Tổng Biên tập Thường trực Tạp chí Cộng sản cùng tham gia chủ trì Hội thảo. Tham dự và phát biểu ý kiến tại Hội thảo còn có TS Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương; PGS, TS Lê Danh Vĩnh, Thứ trưởng Bộ Công Thương; ông Nguyễn Hoàng Anh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội... cùng với sự có mặt của nhiều nhà khoa học, các cán bộ thuộc nhiều ban, ngành trong tỉnh và các địa phương trong cả nước.

Các tham luận và đại biểu tham dự Hội thảo tập trung đánh giá việc thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và Chính phủ về Khu kinh tế mở Chu Lai (KKTMCL); phân tích những nguyên nhân chủ quan và khách quan trong quá trình xây dựng và phát triển KKTMCL; nghiên cứu mô hình và kinh nghiệm của các nước trên thế giới về khu kinh tế mở; trên cơ sở đó đề xuất những cơ chế, chính sách và mô hình phù hợp nhằm phát triển KKTMCL theo đúng những mục tiêu ban đầu đã đặt ra.

Các đại biểu tham dự Hội thảo đã đưa ra và thảo luận nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến sự phát triển bền vững của KKTMCL nói riêng và các khu kinh tế trong cả nước nói chung. GS, TS Võ Đại Lược kiến nghị: Chính phủ nên cho phép thuê một tập đoàn tư vấn quốc tế để quy hoạch toàn bộ vùng ven biển Quảng Nam, trong đó có Chu Lai. Tập đoàn sẽ giúp Quảng Nam tìm kiếm, kêu gọi các nhà đầu tư chiến lược, đề xuất thể chế phù hợp để Chính phủ xem xét và phê duyệt. Cần sớm chuyển đổi mô hình KKTMCL theo hướng xây dựng đô thị quốc tế, bằng cách tìm kiếm tìm kiếm nhà đầu tư nước ngoài có đẳng cấp quốc tế tham gia liên doanh xây dựng đô thị quốc tế này.

Một số ý kiến của các nhà khoa học khác cho rằng, nên sớm chọn ngành hàng mũi nhọn cho Chu Lai, đón cơ hội cảng trung chuyển Vân Phong và các cảng nước sâu gần kề đi vào vận hành. Không nên nóng vội cấp phép cho những nhà đầu tư, những dự án không đủ tầm chiến lược. Khu vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn cần được chú ý hơn trong các quyết định phát triển. Cần lưu ý, chuyển dịch cơ cấu kinh tế là bài toán không đơn giản, nếu giảm được tỷ trọng nông nghiệp tại khu kinh tế nhưng một bộ phận lớn nông dân sẽ thất nghiệp, phải di cư ra thành thị một cách tự phát để tìm kiếm việc làm, chịu cuộc sống bấp bênh và nguy cơ lớn sa vào các tệ nạn xã hội, thì sự giảm tỷ trọng đó không nói lên được điều gì tích cực. Các đại biểu cũng nhất trí cần sớm hình thành khung chính sách chung cho các khu kinh tế mở theo hướng “được làm những gì mà pháp luật không cấm”, đặc biệt, khi có những vấn đề mới phát sinh theo hướng có lợi cho quốc kế, dân sinh thì cần có quyết sách nhanh chóng, kịp thời của Trung ương để không bỏ lỡ những thời cơ quý báu. Trao quyền tự chủ lớn hơn cho các khu kinh tế mở, tiến tới hình thành bộ máy hành chính riêng cho một số khu kinh tế mở đủ điều kiện với quyền và trách nhiệm lớn hơn và tương đối độc lập với chính quyền địa phương.

Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Lê Phước Thanh, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam, Trưởng Ban quản lý KKTMCL đã nêu rõ một số kiến nghị với Trung ương là: Đề nghị Chính phủ cho thực hiện đúng tinh thần Thông báo số 155-TB/TW, ngày 9-9-2004, của Ban Chấp hành Trung ương về cơ chế tài chính cho KKTMCL; cho phép áp dụng chính sách ưu đãi đầu tư đặc biệt đối với các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng và các dự án xây dựng, kinh doanh cơ sở hạ tầng các khu công nghiệp. Bên cạnh đó, Nhà nước cần sớm đầu tư cơ sở hạ tầng chung, hạ tầng liên vùng như sân bay Chu Lai, cảng Kỳ Hà, đường ven biển từ Hội An đến Chu Lai để kết nối với Dung Quất, đường cao tốc Đà Nẵng - Chu Lai - Dung Quất, tăng thêm chuyến bay trên đường bay Tân Sơn Nhất - Chu Lai, mở thêm đường bay Nội Bài - Chu Lai… Đề nghị nghiên cứu xây dựng Luật về các khu kinh tế, trong đó có những cơ chế, chính sách ưu đãi riêng phù hợp, có phạm vi điều chỉnh tương thích với hệ thống pháp luật Việt Nam, phù hợp với khung pháp lý của đa số các khu kinh tế trên thế giới, tạo sự yên tâm cho các nhà đầu tư có tầm chiến lược.

Kết luận Hội thảo GS, TS Tạ Ngọc Tấn thay mặt ba cơ quan đồng chủ trì Hội thảo, tạm chốt lại một số nội dung cơ bản mang tính chất gợi mở cho những bước nghiên cứu tiếp theo trong quá trình tổng kết thực tiễn, tổng kết mô hình kinh tế mở, mà cụ thể là KKTMCL, như sau:

Một là, trong bối cảnh đất nước đang cần phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững để tránh tụt hậu xa hơn về kinh tế, thì việc tìm kiếm những mô hình mới, có tác dụng thu hút vốn đầu tư mạnh, kể cả từ trong nước và quốc tế là hết sức cần thiết. Hội thảo một lần nữa khẳng định những tư tưởng chỉ đạo của Bộ Chính trị từ Kết luận năm 1999 đến Kết luận năm 2002 về Đề án xây dựng KKTMCL là hoàn toàn đúng đắn.

Hai là, nhờ sự chỉ đạo sát sao của Chính Phủ, các cấp, các ngành và lãnh đạo địa phương mà đến nay KKTMCL đã thu được những thành công trong sáu năm xây dựng và phát triển, từ quy hoạch, thu hút, lựa chọn các nhà đầu tư đến việc nỗ lực giải phóng mặt bằng, xây dựng cơ sở hạ tầng trong vùng quy hoạch... Những con số thống kê về số dự án, vốn đầu tư cam kết, thực hiện, cũng như những đóng góp về mặt phát triển sản xuất, giải quyết việc làm, nộp ngân sách..., các đại biểu tham dự Hội thảo đều thống nhất cho rằng, đó là một sự cố gắng lớn của Ban quản lý KKTMCL. Đây cũng là một điển hình để nhiều khu kinh tế khác trong cả nước học tập kinh nghiệm.

Ba là, bên cạnh những thành công bước đầu ấy, các đại biểu tham gia Hội thảo đều thống nhất nhận định rằng, KKTMCL vẫn còn nhiều tiềm năng, những thành tích đạt được vẫn chưa đáp ứng những mục tiêu đề ra, những kỳ vọng ban đầu như Kết luận của Bộ Chính trị năm 1999 và 2002, cũng như các quyết định của Chính phủ, nhất là trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài, xác định những ngành hàng chủ lực. Điều cần nhấn mạnh về những việc còn chưa làm được đối với quá trình xây dựng, phát triển KKTMCL là còn yếu kém về kết cấu hạ tầng. Vấn đề dường như phổ biến đối với nhiều khu kinh tế, không riêng gì Chu Lai, đó là: thiếu cơ chế tài chính để huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật - xã hội, nguồn vốn này có thể được huy động từ nhiều kênh khác nhau, nhưng nguồn vốn ngân sách nhà nuớc và các khoản vay nước ngoài của Chính phủ vẫn giữ vai trò quan trọng và là “vốn mồi” để thu hút các nguồn vốn đầu tư khác. Hội thảo cũng nhất trí khẳng định, yếu kém về cơ sở hạ tầng là một trong những nguyên nhân cơ bản nhất làm giảm sức hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước, không chỉ đối với riêng KKTMCL.

Vì vậy, một cơ chế tài chính đủ mạnh để huy động vốn cho đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội là giải pháp cấp bách mang tính chiến lược để tiếp tục đầu tư phát triển KKTMCL. Cơ chế tài chính mà KKTM CL đề nghị trong báo cáo tham luận phù hợp với quan điểm của nhiều báo cáo tại Hội thảo, cần được nghiên cứu ủng hộ.

Bốn là, những ưu đãi về chính sách thuế đối với KKTMCL tuy thời gian vừa qua đã có nhiều văn bản, quy định, nhưng rõ ràng là chưa đáp ứng được mục tiêu, chí ít là về mặt lý thuyết, đối với mô hình khu kinh tế mở. Đây cũng là một rào cản đáng kể trong việc thu hút vốn đầu tư, nhất là đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng vào khu kinh tế mở theo mô hình Chu Lai. Nhưng trao đi đổi lại tại Hội thảo mới thấy rõ rằng, lộ trình thực hiện những cam kết trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), mà Việt Nam là thành viên chính thức đã hơn 3 năm nay, không còn nhiều “cửa” cho việc dành các ưu đãi thuế, nhất là trong các trương hợp rơi vào “hộp đỏ”, theo quy định của WTO. Bởi vậy, vấn đề cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện cơ sở hạ tầng... đang nổi lên là những khâu cần phải tập trung hết sức để tháo gỡ vướng mắc, nhằm tăng cường thu hút vốn đầu rư vào xây dựng kết cấu hạ tầng, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, giảm thiểu các chi phí cho nhà đầu tư về thời gian và tài chính trong các quy trình thủ tục..., từ đó tăng sức hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Năm là, cần xác định rõ chức năng cơ bản của KKTMCL - vừa là “cửa sổ” thu hút vốn, công nghệ - kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý của nước ngoài , vừa là “cầu nối” giữa các vùng kinh tế nội địa với thị trường quốc tế trong hoạt động kinh tế - thương mại, đồng thời còn có nhiệm vụ hỗ trợ, lan tỏa để các vùng kinh tế lân cận cùng phát triển. Do vậy, Chu lai cần có dự án động lực trên cơ sở lợi thế so sánh và cá biệt của mình. Theo đề xuất của KKTMCL và ý kiến tham gia của nhiều đại biểu tại Hội thảo, dự án sản xuất ô-tô quốc gia tại KKTMCL cần được nghiên cứu và xác định là dự án động lực. Đây là yếu tố quan trọng để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài nhằm khắc phục và cải thiện tình trạng thiếu vốn và công nghệ tiên tiến, một khó khăn lớn đối với KKTMCL.

Cuối cùng, Ban tổ chức Hội thảo của ba cơ quan đồng chủ trì cho rằng, Hội thảo của chúng ta đã thành công tốt đẹp, và hy vọng những ý kiến đóng góp thẳng thắn của các đại biểu tham dự Hội thảo, các báo cáo tham luận sẽ là những thông tin tham khảo quan trọng và bổ ích cho các cấp, các ngành, các đơn vị liên quan. Từ đó, tùy theo chức trách của mình mà có những hành động cụ thể nhằm giúp mô hình KKTMCL tiếp tục phát triển hơn nữa, để Chu Lai trở thành đầu tàu phát triển của Quảng Nam, động lực quan trọng cho sự phát triển của miền Trung, góp phần xứng đáng, tích cực vào sự phát triển chung của cả nước./.