Cải cách hành chính là chủ trương lớn, được Đảng và Nhà nước xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược để sớm đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước là một trong sáu nội dung quan trọng của Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020, với mục tiêu: Xây dựng hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước từ Trung ương tới cơ sở thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, tăng tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động điều hành của Chính phủ và của các cơ quan hành chính nhà nước.

Nhận thức sâu sắc việc đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta là một đòi hỏi khách quan và là một chủ trương đúng của Đảng, Nhà nước, những năm qua, Thành ủy, Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội luôn quán triệt và thực hiện tốt các nghị quyết, kết luận của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX, ngày 18-3-2002, “Về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa X, ngày 9-02-2007, “Về đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, định hướng đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa X, ngày 02-02-2008, “Về nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên”; Kết luận số 64-KL/TW, ngày 28-5-2013, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XI, “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở”; Nghị quyết số 39-NQ/TW, ngày 17-4-2015, của Bộ Chính trị, “Về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”,...

Thành phố Hà Nội đã tổ chức triển khai nghiêm túc các chủ trương, nghị quyết của Đảng, các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước về đổi mới, kiện toàn hệ thống chính trị; bảo đảm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân; giữ vững ổn định chính trị, xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển của Thủ đô; phù hợp với đặc điểm tình hình, điều kiện cụ thể, quy mô phát triển của thành phố và từng địa phương, đơn vị, đồng thời bảo đảm tính toàn diện, thống nhất, hài hòa chung toàn thành phố và trong cả nước, trên cơ sở nghiên cứu kỹ lưỡng, thực hiện cẩn trọng, có bước đi thích hợp, không nóng vội, chủ quan, duy ý chí. Kịp thời điều chỉnh, bổ sung những chủ trương cho phù hợp với thực tiễn. Việc đổi mới, hoàn thiện đồng bộ các tổ chức trong hệ thống chính trị phù hợp với đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng; đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy gắn với hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức. Xác định rõ mối quan hệ giữa tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách; quyền hạn đi đôi với trách nhiệm; đề cao trách nhiệm của người đứng đầu.

Thành phố đặc biệt coi trọng công tác nghiên cứu khoa học, xây dựng các đề án, chuyên đề về hoàn thiện, đổi mới tổ chức và hoạt động của các mô hình tổ chức đảng, chính quyền phù hợp với điều kiện đặc thù của từng địa bàn, từng loại hình, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ và năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở đảng. Căn cứ các nghị quyết, kết luận của Trung ương và thực tiễn của thành phố, Thành ủy đã ban hành các chương trình về xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị thành phố, như nhiệm kỳ XIV ban hành Chương trình số 02-CTr/TU, ngày 27-4-2006, về “Tạo bước chuyển biến mạnh về xây dựng, chỉnh đốn Đảng giai đoạn 2006 - 2010”; nhiệm kỳ XV ban hành Chương trình số 01-CTr/TU, ngày 18-8-2011, về “Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy đảng và chất lượng đội ngũ đảng viên; năng lực quản lý, điều hành của bộ máy chính quyền, chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân các cấp giai đoạn 2011 - 2015”; nhiệm kỳ XVI ban hành Chương trình số 01-CTr/TU, ngày 26-4-2016, về “Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng bộ; tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) tạo chuyển biến mạnh về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; xây dựng hệ thống chính trị các cấp thực sự trong sạch, vững mạnh giai đoạn 2016 - 2020”. Ban Cán sự Đảng UBND thành phố cũng kịp thời ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai thực hiện theo chỉ đạo của Thành ủy.

Những năm qua, thành phố Hà Nội có nhiều lần chia tách, sáp nhập, thành lập mới các đơn vị hành chính cấp quận, huyện. Thành ủy qua các thời kỳ đã thành lập mới các đảng bộ trực thuộc; chỉ đạo thực hiện chuyển giao, tiếp nhận tổ chức đảng trong và ngoài Đảng bộ thành phố phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Công tác tổ chức bộ máy, sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức luôn được chủ động thực hiện trước một bước, được chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu, toàn diện, bài bản, với phương châm: Cẩn trọng, chắc chắn, giữ vững đoàn kết, nhanh chóng ổn định, không làm xáo trộn cuộc sống của cán bộ, công chức và nhân dân các địa phương, nhất là trong việc sắp xếp bộ máy, cán bộ theo tinh thần Nghị quyết số 15/2008/QH12, ngày 29-5-2008, của Quốc hội, “Về việc điều chỉnh, mở rộng địa giới hành chính thành phố Hà Nội và một số tỉnh có liên quan”, và gần đây nhất là việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW, ngày 14-4-2015, của Bộ Chính trị, “Về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”, được Trung ương và dư luận xã hội đánh giá rất cao.

Công tác kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, chính quyền, đoàn thể thuộc Đảng bộ thành phố được quan tâm chỉ đạo thực hiện, qua đó đã khắc phục cơ bản tình trạng bộ máy cồng kềnh, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, hoạt động kém hiệu quả. Thành ủy thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo tổng kết, đánh giá kết quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị để kịp thời điều chỉnh, tổ chức lại theo yêu cầu, nhiệm vụ trong từng thời kỳ. Việc tinh giản tổ chức bộ máy được thực hiện có nguyên tắc, lộ trình cụ thể, trên cơ sở nghiên cứu kỹ chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, dự báo xu hướng phát triển để bảo đảm tính ổn định tương đối của tổ chức. Nhờ vậy, hệ thống các cơ quan đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, đặc biệt là tổ chức bộ máy các cơ quan hành chính nhà nước từ thành phố đến cơ sở được tổ chức, sắp xếp gọn nhẹ hơn, hiệu lực, hiệu quả hoạt động được nâng lên.

Đến hết năm 2017, UBND thành phố hoàn thành việc sắp xếp tổ chức bộ máy 22 sở và tương đương, giảm được 46 phòng (từ 204 phòng xuống 158 phòng), 26 trưởng phòng, 116 phó trưởng phòng; thống nhất tổ chức 12 phòng chuyên môn tại 30 quận, huyện, thị xã. Cùng với việc sắp xếp các cơ quan hành chính, UBND thành phố còn sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu quả, theo đó, giảm 121 đơn vị sự nghiệp trực thuộc sở (từ 401 đơn vị xuống 280 đơn vị) và 110 đơn vị sự nghiệp cấp huyện (từ 206 đơn vị còn 96 đơn vị).

Thực hiện Luật Xây dựng năm 2014 và Nghị định số 59/2015/NĐ-CP của Chính phủ, đến nay thành phố sắp xếp 70 ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thành 5 ban quản lý dự án chuyên ngành trực thuộc UBND thành phố, 3 ban quản lý duy tu trực thuộc sở, 3 ban quản lý dự án đặc thù và 30 ban quản lý dự án khu vực trực thuộc quận, huyện, thị xã (giảm 29 đơn vị); sáp nhập Quỹ Đầu tư phát triển thành phố, Quỹ Phát triển đất thành phố, Quỹ Bảo vệ môi trường thành phố thành một đơn vị.

Trong quá trình thực hiện đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính, UBND thành phố thường xuyên rà soát vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, đơn vị theo quy định của Trung ương và yêu cầu thực tiễn quản lý, điều hành. Đặc biệt, thực hiện Nghị định số 24/2014/NĐ-CP, ngày 04-4-2014 và Nghị định số 37/2014/NĐ-CP, ngày 05-5-2014, của Chính phủ, về tổ chức các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, cấp huyện và các thông tư liên tịch hướng dẫn, năm 2016 thành phố đã ban hành 22/22 quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các sở và tương đương; ban hành mẫu quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận, huyện, thị xã; bảo đảm đầy đủ, không chồng chéo, không bỏ sót chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước. UBND thành phố còn ban hành các quy định về phân cấp quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn thành phố; tiếp tục phân cấp quản lý nhà nước cho UBND cấp huyện và cấp xã trong một số lĩnh vực, như quản lý nhà nước về thủy lợi, đê điều, rừng, đường bộ, đường thủy nội địa, chiếu sáng công cộng, vệ sinh môi trường, cấp nước sạch, thoát nước, văn hóa, thể thao, du lịch, thông tin - truyền thông, y tế,...

Thành phố đã hoàn thành việc phê duyệt toàn bộ đề án vị trí việc làm trong các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp thuộc thành phố, làm cơ sở sắp xếp, tuyển dụng, đào tạo, đánh giá cán bộ, công chức, viên chức. Qua đó, tinh giản được 1.408 biên chế, gồm 423 biên chế công chức, 668 biên chế viên chức do sắp xếp tổ chức bộ máy, 317 biên chế theo phương án chuyển đơn vị sự nghiệp sang công ty cổ phần. Đồng thời, giải quyết 551 trường hợp thực hiện tinh giản theo Nghị định số 108/2014/NĐ-CP, ngày 20-11-2014, của Chính phủ, “Về chính sách tinh giản biên chế”. Ngoài ra, để đẩy mạnh tinh giản biên chế, làm cơ sở cơ cấu lại đội ngũ công chức, viên chức, UBND thành phố đã hoàn thành xây dựng cơ chế đặc thù khuyến khích đối tượng tự nguyện thực hiện tinh giản biên chế, báo cáo Thủ tướng Chính phủ và Bộ Nội vụ nghiên cứu, xem xét.

Xác định giải pháp căn bản, trọng tâm để giảm biên chế, giảm chi từ ngân sách nhà nước cho dịch vụ công là chuyển mạnh các đơn vị sự nghiệp công lập sang tự chủ toàn phần (theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, ngày 14-02-2015, của Chính phủ, “Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập”) và công ty cổ phần (theo Quyết định số 22/2015/QĐ-TTg, ngày 22-6-2015, của Thủ tướng Chính phủ, “Về việc chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần”), thành phố đã chuyển 95 đơn vị sang tự chủ kinh phí thường xuyên, giảm 6.635 biên chế viên chức hưởng lương ngân sách nhà nước; bước đầu lựa chọn 5 đơn vị sự nghiệp công lập chuyển sang công ty cổ phần để nâng cao hiệu quả hoạt động. Hiện nay, thành phố đang xây dựng Kế hoạch tự chủ giai đoạn 2018 - 2021, phù hợp với lộ trình tinh giản biên chế.

Có thể nói, Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong cả nước về thực hiện quyết liệt, sáng tạo việc sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị. Có được thành công trên là do:

Thứ nhất, quá trình tổ chức, triển khai việc sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính được thành phố chuẩn bị rất kỹ càng, cụ thể, đồng bộ. UBND thành phố ban hành Kế hoạch số 166/KH-UBND, ngày 12-8-2015, và Kế hoạch số 16/KH-UBND, ngày 20-01-2016, về rà soát, sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp. Sau Hội nghị triển khai thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị do Thành ủy tổ chức, cả hệ thống chính trị đều vào cuộc; trước đây chỉ có các cơ quan hành chính, nay có cả các ban Đảng, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, các đơn vị sự nghiệp khác,... Ban Cán sự Đảng UBND thành phố chỉ đạo thực hiện việc sắp xếp tổ chức bộ máy và tinh giản tới tất cả các sở, ban, ngành, quận, huyện, thị xã, với tinh thần “5 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ quy trình, rõ trách nhiệm, rõ hiệu quả công việc) và “một việc - một đầu mối xuyên suốt”, cùng với cách làm quyết liệt, bài bản, dân chủ.

Thứ hai, công tác tuyên truyền về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính được triển khai rộng rãi, không chỉ trong khối chính quyền, mà cả trong hệ thống chính trị thành phố; qua đó nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức, viên chức về sự cấp thiết phải kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế để phát triển kinh tế - xã hội, giảm chi ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Thứ ba, việc sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính nhà nước được tiến hành một cách công khai, dân chủ, minh bạch và được cụ thể hóa thành 5 bước, 4 giai đoạn (giai đoạn 1- sắp xếp Văn phòng UBND thành phố; giai đoạn 2- sắp xếp các sở, ban, ngành; giai đoạn 3- sắp xếp UBND quận, huyện, thị xã; giai đoạn 4- sắp xếp các ban quản lý dự án đầu tư xây dựng). Trong quá trình sắp xếp, thành phố tiến hành đối thoại, gặp gỡ từng cán bộ, công chức, viên chức; quan tâm đến chính sách cán bộ, theo đó, số cán bộ lãnh đạo dôi dư do sắp xếp được bảo lưu phụ cấp chức vụ và được kết hợp luân chuyển, điều động, bổ nhiệm ở những vị trí thích hợp, nên tạo được sự đồng thuận, không có đơn, thư khiếu nại, các cơ quan sớm ổn định hoạt động.

Phát huy những kết quả đạt được, trong thời gian tới, thành phố Hà Nội tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính thành phố tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XII của Đảng, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, quán triệt và tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; xác định đây là việc làm quan trọng, thường xuyên nhằm xây dựng bộ máy chính quyền nhà nước tinh gọn, hiệu quả, từng bước hiện đại hóa, đáp ứng tốt nhất yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Hai là, tiếp tục kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính, sự nghiệp thực sự hiệu quả; kiên quyết tổ chức lại, sáp nhập, hợp nhất, giải thể các đơn vị hoạt động kém hiệu quả hoặc đã hết chức năng, nhiệm vụ; chủ động sắp xếp tổ chức bộ máy theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XII. Tổ chức thực hiện tốt Kế hoạch số 97/KH-UBND, ngày 20-5-2016, của UBND thành phố, về “Triển khai thực hiện Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14-02-2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp thuộc thành phố quản lý”, đồng thời nghiên cứu để chuyển một số đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần theo Quyết định số 22/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Ba là, thường xuyên rà soát, điều chỉnh đề án vị trí việc làm trong các cơ quan, tổ chức hành chính và đơn vị sự nghiệp phù hợp với quy định của pháp luật và thực tiễn quản lý, để đề án này thực sự phát huy tối đa hiệu quả. Yêu cầu các cơ quan, đơn vị xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện đề án vị trí việc làm đã được thành phố phê duyệt; rà soát cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm để sắp xếp, tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá,... nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Bốn là, đẩy mạnh công tác cải cách hành chính, đơn giản hóa đến mức tối đa các thủ tục hành chính liên quan; xây dựng quy trình giải quyết công việc theo tinh thần “5 rõ” và “một việc - một đầu mối xuyên suốt”; nâng cao dịch vụ công trực tuyến lên mức độ 3 và 4 để phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn.

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh triển khai thực hiện Nghị định số 108/2014/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách tinh giản biên chế; đề cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức đảng, người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc thực hiện tinh giản biên chế của ngành mình, cấp mình. Đồng thời, báo cáo Trung ương cho phép thành phố Hà Nội được thực hiện cơ chế đặc thù để khuyến khích các đối tượng tự nguyện thực hiện tinh giản biên chế ngoài chế độ, chính sách được hưởng theo Nghị định số 108/2014/NĐ-CP.

Sáu là, chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, trong đó coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước, kỹ năng xử lý công việc, tác phong công tác; tổ chức các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, phong cách ứng xử, thái độ phục vụ, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của các tổ chức và công dân, phù hợp với tiến trình đổi mới, hội nhập quốc tế trong giai đoạn mới.

Bảy là, đổi mới công tác tuyển dụng công chức, viên chức; ứng dụng công nghệ tin học vào tuyển dụng công chức, viên chức, bảo đảm tối đa nguyên tắc cạnh tranh khách quan, công bằng, minh bạch, thực tài, chống tiêu cực trong thi cử, nâng cao chất lượng đầu vào của công chức, viên chức. Tiếp tục nghiên cứu xây dựng chính sách, cơ chế tạo nguồn, trọng dụng tài năng, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao (gồm cả công chức, viên chức đang làm việc trong các cơ quan, đơn vị của thành phố) và có chế độ đãi ngộ tương xứng.

Tám là, nâng cao chất lượng đánh giá công chức, viên chức; nghiên cứu tiêu chí định lượng trong việc đánh giá trên cơ sở vị trí việc làm, gắn với công tác thi đua - khen thưởng, kỷ luật và bổ nhiệm cán bộ. Thực hiện đánh giá cán bộ, công chức hằng tháng, quý, 6 tháng và cả năm nhằm đánh giá đúng người, đúng việc và khen thưởng, kỷ luật kịp thời.

Chín là, tăng cường kỷ cương, kỷ luật lao động, nâng cao tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ của cán bộ, công chức, viên chức đối với công dân và các tổ chức, trên cơ sở duy trì nghiêm chế độ tự kiểm tra, giám sát và trách nhiệm của người đứng đầu tổ chức, cơ quan, đơn vị. Thực hiện thanh tra, kiểm tra công vụ thường xuyên và đột xuất đối với các cơ quan, đơn vị để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những thiếu sót, sai phạm./.