Thực trạng công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội hiện nay  

Gần 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Hà Nội đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong mọi lĩnh vực, kể cả lĩnh vực đối ngoại. Hoạt động đối ngoại trở thành một trong những yếu tố tạo nên sức mạnh tổng hợp nhằm đạt mục tiêu xây dựng và phát triển thành phố Hà Nội. Trên cơ sở vận dụng sáng tạo đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; đồng thời, quán triệt sâu sắc các Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 15-12-2000, của Bộ Chính trị, về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội trong thời kỳ 2001 - 2010, Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 6-1-2012, của Bộ Chính trị, về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020, các chỉ thị và các dịp lãnh đạo Đảng và Nhà nước làm việc trực tiếp với lãnh đạo thành phố, thành phố Hà Nội đã đề ra phương châm đối ngoại: Thủ đô Hà Nội là bạn, là đối tác tin cậy của các thủ đô, thành phố của các nước trên thế giới, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực. Để đạt được mục tiêu thực hiện tốt nhiệm vụ trên, công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại của thành phố ngày càng được chú trọng và quan tâm hơn nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu của tình hình mới.

Với vai trò là cơ quan chuyên môn trực tiếp quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại, Sở Ngoại vụ thành phố Hà Nội luôn chủ động tham mưu cho lãnh đạo thành phố Hà Nội ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản theo thẩm quyền để thi hành các thể chế do Trung ương ban hành và cụ thể hóa việc thực hiện vào điều kiện cụ thể của thành phố, nhằm không ngừng hoàn thiện hành lang pháp lý cho công tác đối ngoại của thành phố. Đơn cử như, Sở Ngoại vụ thành phố đã xây dựng Quy chế xét cho phép sử dụng thẻ đi lại của doanh nhân APEC thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, được ban hành theo Quyết định số 30/2012/QĐ-UBND, ngày 30-10-2012; phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông xây dựng Quy chế quản lý nhà nước về thông tin đối ngoại trên địa bàn thành phố Hà Nội, được ban hành theo Quyết định số 04/2013/QĐ-UBND, ngày 21-1-2013; phối hợp với Thành ủy Hà Nội xây dựng Quy chế quản lý thống nhất các hoạt động đối ngoại, được ban hành theo Quyết định số 1402-QĐ/TU, ngày 23-1-2013, của Thành ủy Hà Nội; tham mưu cho Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội xây dựng Chiến lược phát triển công tác đối ngoại của Thủ đô đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan nhằm xây dựng và triển khai kế hoạch công tác ngành có liên quan đến hoạt động đối ngoại, nhất là trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa, du lịch;…

Các cơ quan thuộc hệ thống chính trị của thành phố, như: Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các tổ chức chính trị và đoàn thể,… cũng đã tập trung chỉ đạo, tổ chức triển khai các hoạt động đối ngoại trong các lĩnh vực khác nhau, bước đầu đạt nhiều thành tựu trên cả ba trụ cột: đối ngoại chính trị, đối ngoại kinh tế và đối ngoại văn hóa.

Về đối ngoại chính trị, hiện nay, thành phố Hà Nội đã thiết lập quan hệ hữu nghị, hợp tác song phương với khoảng 110 thủ đô, thành phố, địa phương của các nước trên thế giới, bao gồm các nước Hiệp quốc các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN); các nước thuộc khu vực Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), châu Á - Thái Bình Dương (Ô-xtrây-li-a, Niu Di-lân…), Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) và Đông Âu (Nga, Séc, Ba Lan…).; các nước Tây Âu (Anh, Pháp, Đức, Bỉ…). Trong đó, đã ký thỏa thuận hợp tác với 61 thủ đô, thành phố của các nước. Các cơ quan Chính phủ Việt Nam, các phái đoàn ngoại giao, các đại sứ quán và các tổ chức quốc tế đều đặt trụ sở tại thành phố Hà Nội.

Về hợp tác đa phương, thành phố Hà Nội là thành viên của nhiều tổ chức liên đô thị quốc tế, tham gia nhiều dự án chung, dự án hỗ trợ, hoạt động giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch, trao đổi chuyên gia… Hà Nội hiện là thành viên chính thức và tham gia tích cực các hoạt động của Hiệp hội Thị trưởng các thành phố sử dụng tiếng Pháp trên thế giới (AIMF), Hiệp hội các thành phố lớn trên thế giới (Metropolis), Mạng lưới các chính quyền địa phương về quản lý dân cư (CityNet), Hiệp hội các thành phố có lịch sử lâu đời (LHC), Mạng lưới các thành phố lớn châu Âu thế kỷ XXI (ANMC21)…

Thành phố cũng đã tổ chức thành công nhiều sự kiện xúc tiến đầu tư, như Tọa đàm “Gặp gỡ Ca-na-đa”; Tọa đàm “về phát triển thành phố thông minh” với Bộ Thương mại Mỹ và 18 tập đoàn, doanh nghiệp hàng đầu của Mỹ trong lĩnh vực công nghệ thông tin, thành phố thông minh và chính phủ điện tử… Năm 2019, tròn 20 năm Thủ đô Hà Nội được Tổ chức Giáo dục, Khoa học, Văn hóa của Liên Hợp quốc (UNESCO) vinh danh là “Thành phố vì hòa bình”. Hà Nội đã phát huy được những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời trở thành một trung tâm kết nối các giá trị toàn cầu, là nơi trao đổi các sáng kiến khu vực và quốc tế, vì nền hòa bình, ổn định và phát triển. Quan hệ giữa thành phố Hà Nội với đối tác các nước láng giềng, các nước lớn, đối tác quan trọng tiếp tục được cải thiện. Thành phố đã ký hơn 10 thỏa thuận quốc tế, tiếp hơn 204 đoàn ngoại giao, lãnh đạo các tập đoàn và doanh nghiệp quốc tế đến thăm và làm việc. Đặc biệt, thành phố Hà Nội đã phối hợp chặt chẽ các bộ, ban, ngành Trung ương chuẩn bị tốt các công tác hậu cần, an ninh, hoàn thành xuất sắc vai trò thành phố chủ nhà của Hội nghị cấp cao Mỹ - Triều Tiên lần thứ hai, diễn ra trong hai ngày 27 và 28-2-2019). Sự kiện đó để lại ấn tượng tốt đẹp, sâu sắc trong mắt bạn bè quốc tế về một Thủ đô, đất nước Việt Nam hòa bình, mến khách, năng động, đổi mới mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng. Trước đó, Hà Nội cũng đã phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức thành công các sự kiện chính trị đối ngoại khác, như Đại hội đồng lần thứ XVI Hội đồng quốc tế các Đài Phát thanh và Truyền hình sử dụng tiếng Pháp, Đại hội Luật gia dân chủ quốc tế lần thứ XVII và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM), Đại hội thể thao châu Á trong nhà lần thứ III (AI Games III), Hội nghị thường niên Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Đại Hội đồng Interpol lần thứ 80…

Về đối ngoại kinh tế, hiện Hà Nội có quan hệ kinh tế - thương mại với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ... Thực hiện chủ trương đẩy mạnh đối ngoại kinh tế, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, Hà Nội đã tích cực và chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài; các cơ quan ngoại giao, các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy và khai thác các dự án hợp tác kinh tế song phương và đa phương, thuộc các lĩnh vực đào tạo, xử lý môi trường, giao thông, cung cấp thiết bị và phân loại rác, cấp thoát nước, xây dựng, quy hoạch... Hà Nội từng bước trở thành điểm đến hấp dẫn và tin cậy cho các nhà đầu tư quốc tế; là một trong ba địa phương đứng đầu cả nước về năng lực hội nhập kinh tế quốc tế. Trong giai đoạn 2016 - 2020, GDP của thành phố Hà Nội đạt tốc độ tăng trưởng 7,31%; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp. Thị trường xuất - nhập khẩu được duy trì, mở rộng; kim nghạch xuất khẩu bình quân trong giai đoạn 2016 - 2020 đạt 11,52%, riêng năm 2019 đạt 17,5 tỷ (tăng 20,3%). Kim ngạch nhập khẩu trong năm 2019 của Hà Nội ước đạt 31,5 tỷ USD, tăng 1,77% so với cùng kỳ năm 2018 (cùng kỳ tăng 7,47%). Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) liên tục tăng qua các năm.

Trong thời gian qua, Hà Nội cũng đẩy mạnh thực hiện các biện pháp cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt, những thủ tục hành chính về cấp Giấy Chứng nhận đầu tư, phê duyệt các dự án ngày càng được đơn giản, thông thoáng, minh bạch hơn. Việc áp dụng cơ chế “một cửa” liên thông đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đăng ký đầu tư vào Hà Nội. Qua đó góp phần cải thiện các chỉ số cạnh tranh như chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Hà Nội đã tăng 18 bậc, đứng thứ 33/63; Chỉ số cải cách hành chính tăng 2 bậc, đứng thứ 5/63; Chỉ số ứng dụng công nghệ thông tin xếp thứ hai… Hà Nội cũng đang là thành viên Hội đồng Xúc tiến Du lịch châu Á (CPTA), Tổ chức Xúc tiến Du lịch các thành phố châu Á - Thái Bình Dương (TPO)…

Về đối ngoại văn hóa, hiểu rõ tầm quan trọng của công tác ngoại giao văn hóa, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, thành phố Hà Nội đã tăng cường mở rộng quan hệ quốc tế, thúc đẩy các hoạt động ngoại giao văn hóa với các địa phương, trọng tâm là các tỉnh, thành phố, thủ đô của các nước trên thế giới, như tăng cường hợp tác với Băng Cốc (Thái Lan), Xê-un (Hàn Quốc), Ma Cao, Hồng Công (Trung Quốc), Xô-phi-a (Hung-ga-ri), Mát-xcơ-va và Xanh Pê-téc-bua (Nga), Li-ông (Pháp)…; đẩy mạnh và củng cố quan hệ hợp tác với các Đại sứ quán các nước tại Việt Nam…, nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, quảng bá hình ảnh Thủ đô Hà Nội đến với bạn bè quốc tế, góp phần duy trì, giữ vững và thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị hợp tác giữa Hà Nội với các địa phương nước ngoài; tăng cường hơn nữa công tác đối ngoại nói chung.

Thành phố Hà Nội cũng chỉ đạo sát sao các thiết chế văn hóa, di tích lịch sử, như Ban Quản lý di tích văn hóa, Trung tâm Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Ban Quản lý di tích nhà tù Hỏa Lò, Đền Ngọc Sơn...; tổ chức tiếp đón, giới thiệu về di tích cho nhiều đoàn khách cấp cao ngoại giao và quốc tế, như: đoàn đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, Đại sứ quán Ô-trây-li-a, Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Cộng hòa A-déc-bai-gian, Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Cộng hòa Hung-ga-ry, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Ca-na-đa, Bí thư thành phố Thượng Hải (Trung Quốc)... Qua đó, góp phần quảng bá rộng rãi các giá trị văn hóa phi vật thể tới bạn bè quốc tế, nâng cao sức hấp dẫn của ngành du lịch Thủ đô Hà Nội.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhà nước về các hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội vẫn tồn tại một số hạn chế. Đơn cử như, việc hoàn thiện thể chế quản lý nhà nước về các hoạt động đối ngoại chưa kịp thời với tình hình thực tế, tác động không nhỏ tới việc cụ thể hóa và thi hành thể chế do Trung ương ban hành; việc triển khai công tác thanh tra đối ngoại còn chậm; có sự chồng chéo về thẩm quyền và nhiệm vụ quản lý nhà nước ở các hoạt động xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch trên địa bàn thành phố giữa Sở Ngoại vụ Hà Nội với Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, Sở Công thương…; trình độ chuyên môn của đội ngũ nhân sự làm công tác đối ngoại chưa đồng đều, chưa thực sự chủ động trong công tác nghiên cứu và tham mưu các vấn đề quốc tế để phục vụ công tác đối ngoại, số lượng nhân sự làm công tác đối ngoại còn ít so với khối lượng công việc phải đảm nhiệm cũng như yêu cầu ngày càng tăng của thành phố đối với công tác đối ngoại…

Để góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội

Với vị thế là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế, Thủ đô Hà Nội luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát và kịp thời từ Trung ương. Năm 2020 - năm “về đích” của Đại hội XII của Đảng, năm Việt Nam thực hiện “vai trò kép” - Chủ tịch ASEAN, Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Bối cảnh đó tạo cơ hội thuận lợi, đồng thời đặt ra những yêu cầu mới đối với đối ngoại Việt Nam nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng, đòi hỏi công tác đối ngoại của thành phố cần được triển khai hiệu quả, chủ động, tích cực, có trọng tâm, trọng điểm. Trên cơ sở đó, xin đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Thành ủy Hà Nội, sự chỉ đạo của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đối với công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại.

Hai là, đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện thể chế quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại. Việc hoàn thiện cơ chế chính sách về hoạt động đối ngoại, một mặt, nâng cao hiệu quả của công tác đối ngoại trên các lĩnh vực trụ cột là kinh tế, chính trị và văn hóa; mặt khác, nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại. Hoạt động quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại sẽ càng chặt chẽ hơn nếu dựa trên cơ sở vững chắc của pháp luật, sự chỉ đạo, điều hành sát sao và kịp thời của các cấp lãnh đạo.

Ba là, kiện toàn và củng cố tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại, nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn về quản lý nhà nước trong hoạt động đối ngoại. Thiết lập quan hệ phối hợp và mạng lưới thông tin một cách chặt chẽ với các Sở Ngoại vụ, phòng Ngoại vụ ở các địa phương khác trên cả nước, để tăng cường sự liên kết trong công tác phối hợp giải quyết các vấn đề đối ngoại bởi các hoạt động hợp tác quốc tế được thực hiện trên nhiều lĩnh vực, ở nhiều địa phương khác nhau mà không chỉ dừng lại tại một địa phương cụ thể.

Bốn là, tăng cường công tác thông tin đối ngoại và tuyên truyền trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại. Tiếp tục đổi mới phương thức, nội dung các hoạt động thông tin đối ngoại trong việc giới thiệu, quảng bá hình ảnh văn hóa, con người, tiềm năng phát triển và hợp tác của thành phố ra nước ngoài, nhằm tăng cường sự hiểu biết, ủng hộ của cộng đồng quốc tế với sự nghiệp xây dựng và phát triển của thành phố, thu hút hợp tác quốc tế, đầu tư, xúc tiến thương mại, du lịch trên địa bàn thành phố. Đẩy mạnh các hoạt động đối ngoại văn hóa trên cơ sở phát huy giá trị di sản tự nhiên, nhân văn (vật thể và phi vật thể), xây dựng các sản phẩm văn hóa - nghệ thuật có bản sắc riêng, gắn kết truyền thống với hiện đại, nhằm nâng cao hiệu quả quảng bá hình ảnh Thủ đô Hà Nội với bạn bè quốc tế.

Tăng cường phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong nước và các cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài, các cơ quan đại diện ngoại giao và tổ chức quốc tế ở Hà Nội tổ chức tốt các sự kiện văn hóa quốc tế tại Hà Nội, góp phần làm phong phú không gian văn hóa của Thủ đô và thu hút khách du lịch đến với Hà Nội; đồng thời, lồng ghép tổ chức các hoạt động văn hóa, chương trình “Ngày Hà Nội” tại các nước nhân các năm kỷ niệm quan hệ của Việt Nam với các nước...

Năm là, đầu tư mạnh vào “nguồn vốn” con người thông qua giáo dục - đào tạo để có được những thế hệ đội ngũ công chức Hà Nội làm công tác quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại giàu trí tuệ, bản lĩnh, giỏi ngoại ngữ, có kiến thức về khoa học - công nghệ tiên tiến, thể lực khỏe,… bởi họ chính là nguồn lực lao động chủ yếu góp phần vào công cuộc kiến thiết, phát triển đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Bên cạnh đó, đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng và ban hành chính sách thu hút người tài làm công tác đối ngoại; xây dựng và ban hành chính sách khuyến khích, tạo động lực cho đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại…

Sáu là, tận dụng hiệu quả sức mạnh của công nghệ thông tin và truyền thông nhằm xúc tiến liên tục, bền bỉ các chương trình truyền thông về tiềm năng, truyền thống văn hóa của mảnh đất và con người Hà Nội, qua đó thu hút các đối tác nước ngoài đến thăm và xúc tiến đầu tư trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội…./.