Khoa học, công nghệ: “Chìa khóa vàng” khi vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở thành phố Hà Nội

Chuyển đổi số - Cầu nối “sống còn” giữa hai cấp chính quyền địa phương

Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22-12-2024, của Bộ Chính trị “Về đột phá  phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” là cơ sở quan trọng để thành phố Hà Nội “thiết kế” lại mô hình quản trị đô thị. Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã sớm ban hành các chương trình hành động thông suốt từ cấp thành phố đến cấp phường, xã. Thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cả hệ thống chính trị từ thành phố đến cơ sở của Thủ đô Hà Nội đã thể hiện quyết tâm chính trị cao, đồng lòng, chủ động, quyết liệt với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bài bản, khoa học. Công tác chuẩn bị không chỉ tập trung vào việc kiện toàn bộ máy, bảo đảm nguồn lực mà còn gắn liền với đẩy mạnh chuyển đổi số, phân cấp, phân quyền nhằm mục tiêu cao nhất là nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Ngay khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, Thành ủy, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân thành phố xác định, đây là “chiếc chìa khóa vàng” để giúp vận hành tốt chính quyền địa phương hai cấp⁽¹⁾.

Kinh nghiệm của Hà Nội được gói gọn trong 3 yếu tố: đồng bộ, dữ liệu và chủ động. Trong đó, đồng bộ trong tổ chức thực hiện, từ nhận thức của cấp ủy đến hành động của chính quyền cũng như đến từng cán bộ cơ sở khi xử lý các nội dung liên quan đến thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Trong đó, dữ liệu chính là nền tảng bởi xử lý vấn đề nào cũng cần dữ liệu. Liên thông dữ liệu là “chìa khóa vàng” để thực hiện cải cách hành chính hướng tới mục tiêu 100% hồ sơ trực tuyến và trực tuyến toàn trình. Về tinh thần chủ động, nếu thành phố Hà Nội trông chờ, ỷ lại, đợi cấp trên “cầm tay chỉ việc” thì sẽ không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Do vậy, quán triệt tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”, thành phố Hà Nội cũng vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, tiếp tục hoàn thiện các quy trình, nội dung…, để thực hiện tốt hơn.  

Chủ động, bài bản, hiệu quả trong vận hành

Thực hiện chuyển đổi số và cải cách hành chính, thành phố Hà Nội có nhiều cách làm sáng tạo. Sau hơn hai tháng vận hành mô hình chính quyền hai cấp với sự áp dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, Hà Nội đã ghi nhận những kết quả đáng khích lệ, khẳng định Thủ đô đang đi đúng hướng, mô hình địa phương hai cấp là động lực cho cải cách hành chính.

Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành Quyết định chỉ định 2.552/4.076 đồng chí tham gia ban chấp hành; 1.047/1.356 đồng chí tham gia ban thường vụ; 125/126 bí thư; 251/252 phó bí thư; 125/126 phó chủ tịch Hội đồng nhân dân; 240/252 phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường. Đồng thời, ban hành Hướng dẫn số 11-HD/TU, ngày 14-7-2025, của Thành ủy về thực hiện công tác cán bộ tại các xã, phường trực thuộc thành phố sau sắp xếp đơn vị hành chính, làm cơ sở để các xã, phường tiếp tục rà soát, đề xuất kiện toàn đối với các chức danh còn thiếu, bảo đảm hoàn thiện tổ chức bộ máy, cán bộ trước khi tổ chức các đại hội đảng bộ xã, phường lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 theo đúng tinh thần Chỉ thị số 45-CT/TW, ngày 14-4-2025, của Bộ Chính trị, “Về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng”. Bên cạnh đó, 126/126 xã, phường của thành phố Hà Nội đã tổ chức họp ban chấp hành đảng bộ, thành lập cơ quan tham mưu, giúp việc đảng ủy. Đồng thời, 30 xã, phường nơi đặt trụ sở trung tâm chính trị (quận, huyện, thị xã cũ) đã thành lập trung tâm chính trị khu vực để phục vụ chung cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên. Hội đồng nhân dân của 126 xã, phường đã ban hành 600 nghị quyết, tập trung vào các nội dung, như: thành lập cơ quan chuyên môn, chương trình kỳ họp và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. 100% số đảng ủy xã, phường đã thành lập chi bộ, đảng bộ cơ sở tại các đơn vị hành chính, đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp có đủ điều kiện. Một số địa phương đã thí điểm thành lập đảng bộ doanh nghiệp với trên 200 đảng viên. 126 xã, phường đã ban hành quy chế làm việc, bố trí đủ cán bộ, công chức, bảo đảm hoạt động hành chính và phục vụ người dân diễn ra bình thường⁽²⁾.

Một trong những điểm nổi bật của mô hình chính quyền địa phương hai cấp là sự đột phá trong tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính (TTHC). Số TTHC chính cấp xã tăng từ 112 lên 559 thủ tục, giúp người dân tiếp cận dịch vụ nhanh chóng và thuận tiện hơn. Các ứng dụng chuyển đổi số, như quản lý văn bản điện tử, ký số, họp trực tuyến…, được đồng bộ, triển khai tới 126 xã, phường. Thành phố Hà Nội là địa phương đầu tiên của cả nước thực hiện mô hình trung tâm hành chính công một cấp, triển khai tại 126 điểm với 12 chi nhánh và 476 ki-ốt thực hiện hỗ trợ TTHC. Hằng ngày, mỗi trung tâm hành chính công mời 2 luật sư tư vấn pháp lý và hỗ trợ người dân pháp lý miễn phí.

Trong hơn 2.000 quy trình, thành phố đã thiết kế lại đồng bộ và tập trung vào khoảng 100 thủ tục phát sinh hồ sơ nhiều, như lý lịch tư pháp, giao dịch bảo đảm hay là thủ tục khai sinh, đăng ký thường trú, bảo hiểm xã hội dưới 6 tuổi... Người dân và doanh nghiệp có thể đến các đại lý dịch vụ công trực tuyến để được hỗ trợ, tư vấn giải quyết TTHC trực tuyến. Thành phố Hà Nội đã hoàn thành việc chuyển chủ đầu tư các dự án đầu tư công, điều chỉnh chỉ tiêu kinh tế - xã hội và giao dự toán ngân sách mới cho các đơn vị theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Sở Tài chính đã thành lập 4 tổ công tác đôn đốc việc bàn giao hồ sơ dự án.

Với quan điểm “không ai bị bỏ lại phía sau”, trong quá trình giải quyết TTHC và phục vụ người dân, thành phố đặc biệt quan tâm đến các đối tượng nộp thuế, người già cũng như người yếu thế, không để xảy ra tình trạng chậm chễ, đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, trong đó việc giải quyết các TTHC được gắn với vai trò, trách nhiệm của đồng chí cấp trưởng.

Bên cạnh đó, thành phố Hà Nội cũng ghi nhận một số khó khăn, vướng mắc và nhanh chóng khắc phục để cung cấp dịch vụ công, đáp ứng nhu cầu quản trị đô thị, hướng tới một nền hành chính tinh gọn, hiện đại, lấy người dân làm trung tâm. Thành ủy Hà Nội đã yêu cầu đẩy mạnh số hóa tài liệu, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong điều hành để tạo cơ sở dữ liệu của thành phố và giao Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo Trung tâm phục vụ hành chính công thành phố triển khai thực hiện. Đối với phân cấp, phân quyền, Thành ủy và Ủy ban nhân dân thành phố sớm hoàn thiện các cơ chế phù hợp, tạo điều kiện để cơ sở phát huy vai trò chủ động trong quản lý kinh tế - xã hội.

Thành phố Hà Nội xác định chuyển đổi số và cải cách hành chính không chỉ là công cụ kỹ thuật mà là bài toán về tư duy và cách thức tổ chức lại bộ máy. Bài học lớn nhất mà Thủ đô Hà Nội rút ra là nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới, sức mạnh bắt đầu từ nhân dân; công nghệ chỉ là công cụ; con người là trung tâm; đồng bộ trong chỉ đạo; dữ liệu trong vận hành và chủ động trong triển khai…, đây chính là bài học lớn nhất giúp thành phố vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp đồng bộ và xuyên suốt.

Giải pháp phát triển trong thời gian tới

Trong một thời gian ngắn, dù phải thực hiện khối lượng công việc rất lớn nhưng 126 xã/phường đã hoàn thành việc sắp xếp tổ chức bộ máy, bố trí cơ sở vật chất, bảo đảm hoạt động thông suốt, phục vụ công dân giải quyết TTHC. Để duy trì và phát huy hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp, thành phố Hà Nội đã triển khai các giải pháp chiến lược, đó là tiếp tục quán triệt các chủ trương mới của Đảng, làm tốt công tác tư tưởng, dựa vào dân để tạo đồng thuận; nâng cao chất lượng, tăng cường tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhất là trong lĩnh vực chuyển đổi số, tài chính, đất đai… Trước mắt, thành phố tận dụng tối đa nguồn cán bộ trong hệ thống và tăng tốc đào tạo, bồi dưỡng, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cơ sở.  

Thành phố Hà Nội khẩn trương xây dựng chiến lược đào tạo, bồi dưỡng cán bộ toàn diện, bài bản và cụ thể hóa tới từng cấp, từng địa phương, sát với thực tiễn con người và công việc. Thành phố đã kịp thời ban hành các kế hoạch về đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ cán bộ. Đến tháng 10-2025 là giai đoạn cao điểm về đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, nhất là cấp xã về những lĩnh vực đòi hỏi chuyên môn sâu, cần thiết, như: công nghệ thông tin, chuyển đổi số, quản lý đất đai, kế toán… Muốn vậy, thành phố Hà Nội phải nhanh chóng xây dựng cơ sở dữ liệu toàn thành phố từ cấp xã trở lên của từng ngành, từng lĩnh vực, vị trí công tác để có một cơ sở dữ liệu dùng chung toàn thành phố, từ đó xác định ngành nào cần đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng.  

Chiến lược đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cần tập trung vào ba trụ cột chính: đổi mới tư duy, nâng cao năng lực chuyên môn và rèn luyện kỹ năng mềm. Trong đó, đổi mới tư duy lấy trọng tâm là chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”. Điều này đòi hỏi cán bộ phải có thái độ thân thiện, cởi mở, lắng nghe và giải quyết thấu đáo những bức xúc, kiến nghị của người dân.

Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cần được thiết kế dựa trên khảo sát thực tế, lồng ghép các buổi thảo luận, tọa đàm về đạo đức công vụ, văn hóa giao tiếp, lấy người dân làm trung tâm, cán bộ, đảng viên tự nhận rõ hạn chế, thiếu sót của bản thân để tự học, tự trau dồi, hoàn thiện.  

Ngoài các nội dung nghiệp vụ chuyên môn, cần xây dựng các khóa học chuyên đề, ngắn hạn, tập trung vào cập nhật kiến thức, kỹ năng, đặc biệt là những lĩnh vực thiết yếu, “nóng” mà cán bộ cấp xã của thành phố Hà Nội thường xuyên phải đối mặt, như sử dụng phần mềm chuyên ngành, dịch vụ công trực tuyến, quản lý dữ liệu số...  

Đối với việc rèn luyện kỹ năng mềm trong vận hành mô hình mới, để cán bộ thích nghi và hoàn thành nhiệm vụ, chủ yếu là kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, quản lý thời gian..., các khóa đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cần chú trọng thực hành, tổ chức các buổi đóng vai, xử lý tình huống giả định để cán bộ có thể áp dụng vào thực tiễn.

Về hình thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, ưu tiên số 1 là phải tự học hỏi, nâng cao năng lực nghiệp vụ chuyên môn; tiếp đến, tăng cường tập huấn, hướng dẫn với hình thức phù hợp, “cầm tay chỉ việc” cụ thể. Mục tiêu 5 năm tới của Thủ đô là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của thành phố chuyên nghiệp, đúng vị trí việc làm, nhất là các lĩnh vực đòi hỏi cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Bởi nếu cán bộ, công chức, viên chức, người lao động không có tinh thần tự học, không có khát khao thích ứng thì dù có tham gia đầy đủ các khóa đào tạo, bồi dưỡng cũng không thể hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Để khuyến khích tinh thần chủ động thích ứng, tự giác học tập, cấp ủy, chính quyền hai cấp của thành phố Hà Nội cần cụ thể hóa yêu cầu tự học vào trong quy chế hoạt động, tạo điều kiện về thời gian, kinh phí cho cán bộ tự học tập. Ngoài ra, việc khuyến khích tự giác học tập phải gắn với cơ chế kiểm tra, giám sát, đánh giá, sát hạch; lấy hiệu quả công việc và sự hài lòng của người dân là “thước đo” cán bộ.

Thành phố Hà Nội cũng cần đầu tư hạ tầng số, như nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, chủ yếu ở các xã ngoại thành, bảo đảm kết nối ổn định với Cổng Dịch vụ công quốc gia; đẩy mạnh hướng dẫn người dân “làm quen” với chuyển đổi số qua các kênh báo chí, truyền thông, fanpage và các buổi tập huấn cộng đồng. Thành phố Hà Nội có thể mở rộng hợp tác với các trường đại học, như Đại học Bách khoa Hà Nội, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông,… để đào tạo công nghệ - thông tin cho cán bộ. Cùng với đó, Hà Nội cũng cần tiếp tục tích cực học hỏi kinh nghiệm, tham khảo mô hình trợ lý ảo tại một số tỉnh, thành, như Thành phố Hồ Chí Minh đã xử lý 1.800 dịch vụ công sau 3 tháng thử nghiệm, góp phần nâng cao hiệu quả TTHC trực tuyến…

Nền tảng số là một yếu tố quan trọng để bảo đảm việc giải quyết TTHC cho người dân cũng như điều hành của chính quyền địa phương hai cấp. Do vậy,  ngày 7-4-2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã hướng dẫn các tỉnh, thành phố về các quy trình thủ tục, các bước để nâng cấp các hệ thống thông tin, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như các hệ thống thông tin chỉ đạo điều hành trên tinh thần chỉ đạo sắp xếp tinh gọn bộ máy của Chính phủ. Trên cơ sở đó, các bộ, ngành đã khẩn trương tập trung triển khai thủ tục hành chính và công khai trên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ còn chỉ đạo các doanh nghiệp công nghệ số phối hợp cùng các địa phương thực triển khai quy trình nội bộ và cấu hình các thủ tục hành chính trên các hệ thống thông tin của các ban, tỉnh, địa phương. Bộ cũng yêu cầu hai doanh nghiệp bưu chính là VNPost và Viettel Post, mỗi đơn vị cử một người trực tại các xã, phường để hỗ trợ việc tiếp nhận hồ sơ khi người dân đến làm hồ sơ trực tuyến tại các xã mới. Hiện cả nước có hơn 12.000 cán bộ của các doanh nghiệp công nghệ số tham gia đồng hành với 3.219 xã để triển khai chuyển đổi trong quá trình sáp nhập.

Cùng sự vào cuộc của Bộ Khoa học và Công nghệ, lực lượng công an, quân đội và sinh viên tình nguyện, triển khai đồng bộ các giải pháp trên, chắc chắn thành phố Hà Nội sẽ từng bước khắc phục khó khăn, đưa mô hình chính quyền địa phương hai cấp vận hành thực sự hiệu quả./.

-----------------------------

(1) Xem: “Hà Nội xin nhận các mô hình thí điểm, tiên phong đi đầu phục vụ người dân”, chuyên trang Chuyển đổi số Thủ đô, ngày 24-7-2025; https://chuyendoiso.hanoi.gov.vn/tin-tuc-su-kien/ha-noi-xin-nhan-cac-mo-hinh-thi-diem-tien-phong-di-dau-phuc-vu-nguoi-dan-2852250724141302003.htm
(2) Xem: Nguyên Bảo: “Hà Nội: vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp ngay từ những ngày đầu”, Báo Kinh tế và đô thị điện tử, ngày 17-7-2025, https://kinhtedothi.vn/ha-noi-van-hanh-hieu-qua-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-hai-cap-ngay-tu-nhung-ngay-dau.773375.html