Việt Nam trong chính sách đẩy mạnh hướng sang châu Á của Tổng thống Emmanuel Macron

Nền tảng của mối quan hệ Pháp-Việt là sự liên hệ sâu sắc giữa hai nước tích lũy trong suốt chiều dài lịch sử hàng trăm năm nay. Ở nước này hay nước kia, sự hiện diện văn hóa và giao lưu nhân dân không mạnh mẽ, ào ạt, mà nó phảng phất nhưng vẫn rất dễ thấy, bổ sung cho mối quan hệ Nhà nước - Nhà nước. Quan hệ giữa hai nước liên quan đến các hoạt động xã hội rất phong phú, có rất nhiều trao đổi giữa các hội đoàn, trường đại học, trung tâm nghiên cứu và rất nhiều lĩnh vực khác. Đây cũng là một phần của hợp tác phi tập trung, bên cạnh mối quan hệ giữa các địa phương, thành phố của hai nước, tất cả sự trao đổi, liên hệ này hình thành nên một tấm nệm rất vững chắc hỗ trợ cho quan hệ song phương.

Từ khi lên nắm quyền cách đây gần một năm và nhất là từ đầu năm 2018, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã có nhiều bước đi thể hiện chính sách hướng sang châu Á. Dù châu Âu và cụ thể là Liên minh châu Âu vẫn là ưu tiên cao nhất của ngành ngoại giao Pháp, sức hấp dẫn và những vấn đề nổi lên tại của châu Á đã thu hút sự quan tâm lớn hơn của ông chủ điện Elysée. Bắt đầu bằng việc tiếp đón Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi thăm Paris ngay sau khi nhà lãnh đạo mới của Pháp được chuyển giao quyền lực, Tổng thống Macron đã có hàng loạt chuyến đi đáng chú ý, trong đó nổi bật là chuyến thăm Trung Quốc tháng Giêng và thăm Ấn Độ tháng Ba. Việc đón tiếp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thể hiện tính logic liên tục của chính sách của Pháp hướng sang châu Á, đã được khởi đầu một cách rất thiết thực và đẩy mạnh từ nhiệm kỳ của Tổng thống François Hollande.

Giám đốc nghiên cứu và Chủ nhiệm Chương trình châu Á-Thái Bình Dương của Viện Quan hệ quốc tế và chiến lược Pháp, ông Barthélémy Courmont, cho biết chính sách của chính quyền Tổng thống Macron đối với không gian Ấn Độ-Thái Bình Dương, thể hiện qua hoạt động ngoại giao rất tích cực hướng sang châu Á sau chuyến thăm Trung Quốc, Ấn Độ, đón tiếp Thủ tướng Nhật Bản và lãnh đạo Việt Nam gần đây, có nền tảng là xây dựng các mối quan hệ đối tác với nhiều nước trong khu vực. Đây chính là sự tiếp nối của chiến lược “xoay trục” của Pháp sang châu Á đã được bắt đầu trước đó. Theo ông, Pháp muốn khẳng định là cường quốc gắn bó chặt chẽ với các vấn đề của Ấn Độ-Thái Bình Dương, còn Việt Nam là một đối tác tự nhiên.

Trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Emmanuel Macron đẩy mạnh chính sách hướng sang châu Á, Việt Nam đã trở thành đối tác tự nhiên của Pháp. Quan hệ giữa hai nước có những bước tiến thực chất trên nền tảng mối liên hệ chặt chẽ trong rất nhiều lĩnh vực, từ chiến lược cho tới văn hóa, giáo dục và đào tạo. “Quan hệ Pháp-Việt đã tiến triển hết sức đa dạng trong những năm gần đây, xét cả trên bình diện giữa Nhà nước với Nhà nước hay giao lưu nhân dân”, ông Pierre Journoud, Giáo sư lịch sử Trường Đại học Montpellier nhận xét. “Hai nước đã trao đổi rất nhiều chuyến thăm cấp cao, trong đó Tổng thống François Hollande đã thăm Việt Nam năm 2017 và mới đây là chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng”.

Theo các nhà phân tích, sự kiện này đánh dấu một bước chuyển mình mới cho cả hai nước trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục chính sách củng cố quan hệ với các đối tác quốc tế, nhất là các cường quốc, còn Pháp thì đẩy mạnh can dự vào châu Á, khu vực được đánh giá là đầu tàu kinh tế năng động của thế giới nhưng cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố có thể làm xáo trộn tình hình thế giới trong những năm tới. Đại sứ Việt Nam tại Pháp Nguyễn Thiệp đánh giá: “Pháp đã trở thành một đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam tại châu Âu. Ngược lại, Việt Nam cũng trở thành một đối tác rất quan trọng của Pháp ở châu Á, do vai trò ngày càng lớn và những đóng góp của Việt Nam đối với hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực và trên thế giới”.

Hợp tác kinh tế, thương mại: Còn nhiều tiềm năng

Kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Pháp năm 2017 đạt hơn 6,7 tỷ euro, trong đó xuất khẩu của Việt Nam lên tới hơn 5,1 tỷ euro và nhập khẩu hơn 1,6 tỷ euro. Trong khi Việt Nam xuất khẩu chủ yếu là các mặt hàng điện thoại di động, giày dép và dệt may chiếm gần 50%, thì đa số giá trị xuất khẩu của Pháp phụ thuộc vào các lĩnh vực hàng không, dược phẩm. Mặc dù kim ngạch trao đổi hàng năm có bước tăng trưởng khá mạnh những năm gần đây với tỷ lệ đạt 15% năm 2017 và 9,2% năm 2016, phía Pháp nhập siêu khá lớn. Giống như các nước châu Âu khác, hàng hóa Pháp vấp phải sự cạnh tranh mạnh từ các đối tác châu Á và Mỹ, không cải thiện được thị phần trong suốt nhiều năm.

Trong chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến Pháp, các bộ, ngành của Việt Nam đã ký tổng cộng 21 văn kiện, trong đó có 8 hợp đồng kinh tế. Những thỏa thuận hợp tác cụ thể đó chắc chắn sẽ tạo ra những xung lực mới cho quan hệ của Việt Nam với Pháp thời gian tới; thúc đẩy hợp tác mạnh mẽ về kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Việt Nam với Pháp. Nhiều văn kiện hợp tác, hợp đồng kinh tế đã được ký kết với con số trên 10 tỷ euro giữa các doanh nghiệp của hai nước, nhất là trên lĩnh vực hàng không, công nghệ thông tin, năng lượng, cơ sở hạ tầng.

Trong bối cảnh đầu tư và thương mại giữa hai nước hiện đang ở mức khá khiêm tốn, thì con số này rất có ý nghĩa, cho thấy hai bên có rất nhiều tiềm năng hợp tác, đồng thời tạo hiệu ứng thúc đẩy tìm kiếm các cơ hội hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước. Các cuộc gặp gỡ, trao đổi của Tổng Bí thư với các tập đoàn và doanh nghiệp hàng đầu tại Pháp cũng đã mang đến những nhận thức mới về cơ hội đầu tư của các doanh nghiệp Pháp tại Việt Nam.

Đặc biệt, trong chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, lãnh đạo cấp cao hai bên thể hiện quyết tâm rất cao để sớm hoàn thành ký kết và phê chuẩn Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU trong năm 2018, tạo động lực mới, cơ hội mới về kinh tế, đầu tư giữa hai nước, cũng như giữa Việt Nam với các nước EU.

Tổng Bí thư cũng khuyến khích các doanh nghiệp Pháp tăng mạnh đầu tư vào Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực mà Pháp có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu như công nghệ cao, năng lượng sạch, nông nghiệp hữu cơ... Bên cạnh hợp tác kinh tế, thông qua Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Pháp cũng khẳng định sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, thực hiện các “dự án xanh” tại Việt Nam.

Mức độ quan hệ thương mại giữa hai nước vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng liệu có phải là một trở ngại để quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Pháp phát triển thực chất hơn? Theo đánh giá của một số nhà phân tích Pháp, câu trả lời là Không. Tướng về hưu Daniel Schaeffer, chuyên gia nghiên cứu về Việt Nam của cơ quan tư vấn Asie 21, nhận xét: “Chuyến thăm của Tổng Bí thư với hai hợp đồng lớn ký với các tập đoàn Bouygues và GDF cho thấy quan hệ hai nước không hề trống vắng. Việc cán cân thương mại bị âm về phía Pháp cho thấy Việt Nam vẫn chưa quan tâm mua nhiều hàng hóa hoặc ký các hợp đồng lớn với phía Pháp”. Quan điểm này cũng được ông Barthélémy Courmont chia sẻ. Theo ông: “Mục tiêu không chỉ là tập trung vào quan hệ thương mại, vốn đang có xu hướng phát triển, mà cần phải xem xét các khía cạnh khác của quan hệ đối tác. Quan hệ chính trị và ngoại giao, các vấn đề chiến lược, giao lưu văn hóa và giáo dục đại học cũng là những lĩnh vực được chú ý. Việt Nam là quốc gia trẻ và có sự năng động đặc biệt, còn Pháp hiện nay giống như một quốc gia khởi nghiệp, nên không thể đứng ngoài”.

Tướng Schaeffer, người cũng từng là Tùy viên quân sự đầu tiên của Pháp tại Việt Nam, cho rằng trên lĩnh vực quốc phòng, quan hệ song phương có sự phát triển rất ý nghĩa. Ông khẳng định đã chứng kiến những nỗ lực rất lớn nhằm củng cố quan hệ song phương kể từ khi “ tôi có vinh dự mở phòng tùy viên quân sự Pháp tại Hà Nội năm 1991 dưới thời Đại sứ Claude Blanchemaison”. Ông cũng nhấn mạnh: “Những người kế nhiệm tôi cũng đã làm rất nhiều theo chiều hướng này để củng cố mối quan hệ quân sự”. Cho tới nay, trong lĩnh vực quốc phòng Pháp giúp Việt Nam đào tạo trong lĩnh vực quân y, bản đồ, cấp học bổng cho nhiều sinh viên quân sự theo học tại các học viện quốc phòng và đại học của Pháp, kể cả trường Sỹ quan Saint-Cyr danh tiếng.

Nền tảng của mối quan hệ Pháp-Việt là sự liên hệ sâu sắc giữa hai nước tích lũy trong suốt chiều dài lịch sử hàng trăm năm nay. Ở nước này hay nước kia, sự hiện diện văn hóa và giao lưu nhân dân không mạnh mẽ, ào ạt, mà nó phảng phất nhưng vẫn rất dễ thấy, bổ sung cho mối quan hệ Nhà nước - Nhà nước. Theo Giáo sư Pierre Journoud, quan hệ giữa hai nước liên quan đến các hoạt động xã hội rất phong phú, có rất nhiều trao đổi giữa các hội đoàn, trường đại học, trung tâm nghiên cứu và rất nhiều lĩnh vực khác. Đây cũng là một phần của hợp tác phi tập trung, bên cạnh mối quan hệ giữa các địa phương, thành phố của hai nước, mà Giáo sư Pierre Journoud nhấn mạnh “tất cả sự trao đổi, liên hệ này hình thành nên một tấm nệm rất vững chắc hỗ trợ cho quan hệ song phương”.

Chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đưa quan hệ đối tác chiến lược đi vào thực chất, hiệu quả

Chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là cuộc gặp gỡ cấp cao đầu tiên giữa hai nước từ khi Pháp có Tổng thống mới, diễn ra vào thời điểm có ý nghĩa lịch sử, đúng vào dịp hai nước kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 5 năm quan hệ đối tác chiến lược.

Hai nước có mối quan hệ rất đặc biệt với các mối liên hệ, gắn bó mật thiết về lịch sử, văn hóa, xã hội. Trong 45 năm qua, Pháp luôn là nước phương Tây đi đầu trong thúc đẩy quan hệ với Việt Nam. Chuyến thăm là dấu mốc giữa một nước là nòng cốt của Liên minh châu Âu (EU) với một nước có nền kinh tế đang nổi lên, có vai trò quan trọng trong ASEAN và Đông Nam Á. Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng, với mục đích chính là xác lập khuôn khổ, định hướng và tạo động lực mới làm sâu sắc hơn quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam-Pháp, nhất là về thương mại, đầu tư.

Chuyến thăm tạo dấu mốc mới, động lực mới, đưa quan hệ của Việt Nam với Pháp lên một giai đoạn phát triển mới. Nội dung hội đàm, hội kiến, đặc biệt là nội dung Tuyên bố chung Việt Nam-Pháp thể hiện tầm nhìn, tính chiến lược dài hạn, thể hiện quyết tâm chung và cam kết chính trị ở mức cao trong việc thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ Việt Nam-Pháp. Tuyên bố chung với Pháp đề cập toàn diện các định hướng hợp tác với những biện pháp rất cụ thể trên các lĩnh vực, từ chính trị-an ninh quốc phòng, kinh tế, thương mại, đầu tư, cho đến văn hóa, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, pháp luật, nông nghiệp, ứng phó với biến đổi khí hậu, hợp tác giữa các địa phương, giao lưu nhân dân... Chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thúc đẩy nhận thức chung quan trọng của lãnh đạo cấp cao về sự cần thiết tăng cường phối hợp chặt chẽ nhằm duy trì hòa bình, an ninh trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực diễn biến hết sức nhanh chóng và phức tạp.

Trong chuyến thăm chính thức Cộng hòa Pháp, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định trong suốt 45 năm qua kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, nước Pháp luôn là đối tác hàng đầu của Việt Nam ở châu Âu cũng như trên thế giới. Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh vượt lên trên các yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giữa hai dân tộc Pháp và Việt Nam “là cả một sự chân tình”, bởi vậy “hai nước cần xích lại gần nhau hơn nữa và cần phát huy vị trí thuận lợi của Pháp tại Việt Nam và qua đó tại châu Á, cũng như của Việt Nam tại Pháp và qua đó tại châu Âu”. Rõ ràng, việc tăng cường quan hệ hợp tác, làm sâu sắc hơn quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam và Pháp là yêu cầu khách quan và cần thiết vì lợi ích của cả hai nước. /.