Trải qua 87 năm đấu tranh oanh liệt, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đã lãnh đạo nhân dân ta liên tiếp giành được những thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, qua hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, đánh dấu sự trưởng thành về mọi mặt của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trên lĩnh vực xây dựng Nhà nước, Đảng ta đã nhận thức được tính tất yếu khách quan, cấp thiết của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xác định đây là một trong tám đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng, đáp ứng yêu cầu phát triển nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ của nhân dân, thông qua sự ủy quyền và kiểm soát quyền lực của nhân dân. Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội đã được đổi mới vừa bảo đảm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, vừa phát huy trách nhiệm, tính chủ động của các cơ quan nhà nước. Các quan điểm mới về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thể hiện trong “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” (bổ sung, phát triển năm 2011) đã được thể chế hóa trong Hiến pháp năm 2013 và các đạo luật. Hệ thống pháp luật được đổi mới, sửa đổi, bổ sung và xây dựng ngày càng đầy đủ, hoàn thiện và phù hợp hơn, nhất là về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tổ chức và phương thức hoạt động của bộ máy nhà nước từng bước được đổi mới, hiệu quả hoạt động ngày càng được nâng lên. Nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước được quy định rõ hơn và triển khai thực hiện ngày càng có hiệu quả. Thể chế thực thi các quyền dân chủ của nhân dân từng bước được xác lập và cụ thể hóa. Cải cách hành chính, cải cách tư pháp được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đạt nhiều kết quả tích cực; chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp ngày càng được nâng lên, bảo vệ tốt hơn lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân...

Những thành tựu to lớn đạt được trên đây có vai trò rất quan trọng của công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức và cán bộ, xây dựng các cơ quan nhà nước thật sự trong sạch, vững mạnh, trong đó đặc biệt coi trọng chăm lo xây dựng, giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên, nêu cao tinh thần trách nhiệm, tận tụy, dám nghĩ, dám làm của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Đất nước ta bước vào thời kỳ phát triển mới trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, tác động trực tiếp, nhiều chiều đến công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Yêu cầu, nhiệm vụ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân đặt ra rất cấp bách. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Tiếp tục hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, trong sạch, vững mạnh; hoàn thiện hệ thống pháp luật, đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ; phát huy dân chủ, tăng cường trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương”(1).

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, công tác xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đóng vai trò quyết định. Mục tiêu chung là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; có phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch, lành mạnh, kiên quyết đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí; có tư duy đổi mới, sáng tạo; có kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng; có tinh thần đoàn kết, hợp tác, ý thức tổ chức, kỷ luật cao và phong cách làm việc khoa học, gần dân, vì dân, nêu cao đạo đức công vụ, tận tụy, chuyên nghiệp, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Đặc biệt quan tâm giáo dục, rèn luyện cán bộ, công chức, viên chức để mỗi cán bộ, công chức, viên chức thực sự là tấm gương sáng về phẩm chất, đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân. Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, coi đó là công việc thường xuyên của các tổ chức đảng, các cấp chính quyền, cơ quan nhà nước, gắn với chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức trong Đảng, trong hệ thống chính trị và toàn xã hội. Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh phải gắn liền với việc thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, trước hết là Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, các nghị quyết, chỉ thị về phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Mỗi cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước phải thấm nhuần sâu sắc và thực hiện nghiêm túc lời dạy của Bác Hồ kính yêu: “Mỗi cán bộ, đảng viên phải đặt lợi ích của cách mạng, của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết. Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng, bồi dưỡng tư tưởng tập thể, tinh thần đoàn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật. Phải đi sâu đi sát thực tế, gần gũi quần chúng, thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân. Phải cố gắng học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ hiểu biết để làm tốt mọi nhiệm vụ”(2).

Xây dựng tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Hoàn thiện thể chế hành chính dân chủ - pháp quyền, quy định trách nhiệm và cơ chế giải trình của các cơ quan nhà nước.

Thực hiện các giải pháp nhằm chấn chỉnh bộ máy, tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của cơ quan, cán bộ, công chức, viên chức. Cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và đào tạo, bồi dưỡng theo yêu cầu nâng cao chất lượng cả về năng lực và phẩm chất đạo đức. Rà soát, sửa đổi, bổ sung chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức theo hướng khuyến khích nâng cao trình độ chuyên môn, say mê, sáng tạo. Thực hiện chế độ trách nhiệm trong đề cử, bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo theo hướng cấp trưởng giới thiệu cấp phó, cấp sử dụng trực tiếp giới thiệu để cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định. Đề cao đạo đức, trách nhiệm xã hội, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong chỉ đạo và thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức. Có cơ chế đưa ra khỏi bộ máy những cán bộ, công chức, viên chức có hành vi bè phái, cục bộ, cá nhân chủ nghĩa, sách nhiễu người dân, yếu kém về phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn.

Đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, coi đây là trọng tâm của công tác xây dựng Đảng về đạo đức, nhiệm vụ trực tiếp, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ và có hiệu quả về tuyên truyền, giáo dục và biện pháp hành chính, về kinh tế, tài chính và pháp luật, về thanh tra, kiểm tra và giám sát, về chế độ, chính sách đãi ngộ, khen thưởng và kỷ luật. Sử dụng sức mạnh tổng hợp của tổ chức đảng, bộ máy nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và các phương tiện thông tin đại chúng; xác định rõ chế độ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức và cá nhân, nhất là người đứng đầu trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Cán bộ, công chức, viên chức, trước hết là cán bộ lãnh đạo, phải thực sự gương mẫu đi đầu trong thực hành tiết kiệm, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, hách dịch, cửa quyền. Coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, tự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, công chức, viên chức. Kịp thời biểu dương và nhân rộng những tấm gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

Xây dựng thiết chế khuyến khích, bảo vệ cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân tham gia giám sát, phát hiện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Xử lý kịp thời, nghiêm minh, công khai theo kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước đối với những cán bộ, công chức, viên chức tham nhũng, bao che cho tham nhũng, gây thiệt hại về tài sản của Nhà nước, của nhân dân.

Chú trọng thực hiện chính sách bồi dưỡng và trọng dụng nhân tài, thu hút nhân tài vào các lĩnh vực quan trọng. Tăng cường nguồn đầu tư của Nhà nước và toàn xã hội vào phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng nhân tài, trước hết trên các lĩnh vực: lãnh đạo - quản lý, sản xuất - kinh doanh, khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo. Thực hiện tốt chủ trương, chính sách khuyến khích đưa cán bộ, học sinh, sinh viên có năng lực và phẩm chất đạo đức tốt và có triển vọng đi đào tạo ở nước ngoài; chú trọng quản lý, giáo dục và sử dụng sau đào tạo; thu hút, sử dụng tài năng người Việt Nam định cư ở nước ngoài và chuyên gia giỏi ở nước ngoài tham gia xây dựng đất nước.

Tiếp tục phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Các cơ quan nhà nước phải nhận thức rõ sự tin tưởng, ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân là cội nguồn của sức mạnh, là cái gốc của mọi thành công. Thực hiện có hiệu quả Quy chế Dân chủ ở cơ sở; tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thiết chế dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện. Nêu cao vai trò và tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân tham gia xây dựng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội. Phát huy dân chủ đi liền với tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, kỷ cương, kỷ luật, đề cao đạo đức, trách nhiệm xã hội của công dân. Phê phán những biểu hiện dân chủ cực đoan, dân chủ hình thức, xử lý nghiêm những hành vi lợi dụng dân chủ để phá rối an ninh, trật tự và những hành vi vi phạm quyền dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước gắn kết chặt chẽ với tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng cải tiến quy trình, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính, giảm mạnh, bãi bỏ những thủ tục hành chính gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Tiếp tục cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, từng bước hiện đại; bảo vệ Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ pháp luật, công lý, quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân, không bỏ lọt tội phạm, không để oan, sai.

Chăm lo thực hiện chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc, bảo đảm hài hòa lợi ích xã hội; chú trọng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, nhất là bộ phận có nhiều khó khăn trong công nhân, nông dân, đồng bào các dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Dự báo, kiểm soát, giải quyết kịp thời những mâu thuẫn, xung đột xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, xây dựng cộng đồng xã hội đồng thuận, bền vững. Hoàn thiện, thực thi các chính sách xã hội sát hợp với từng giai tầng, từng nhóm xã hội, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu rộng. Xây dựng nếp sống văn hóa văn minh, hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc, tăng cường các hoạt động nhân đạo, từ thiện, tương thân, tương ái. Phát huy vai trò làm chủ, tính tích cực chính trị - xã hội, trách nhiệm tham gia quản lý, tự quản xã hội của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và hướng dẫn của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội theo quy định của pháp luật./.

--------------------------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 79

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 15, tr. 547