Tọa đàm do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức. Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì tọa đàm.

Xây dựng hệ giá trị văn hóa của con người Việt Nam

Các đại biểu dự tọa đàm đánh giá trong dự thảo văn kiện Đại hội Đảng lần này, chủ đề phát triển văn hóa-xây dựng con người được Đảng đặc biệt chú ý bởi văn hóa là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực đối với sự phát triển toàn diện và bền vững của đất nước. Ngày nay, văn hóa là nhân tố không thể thiếu trong mọi quá trình phát triển. Văn hóa có khả năng thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội theo hướng lành mạnh, bền vững; có khả năng làm giàu thêm các nguồn lực, nhân lên gấp nhiều lần sức mạnh bảo vệ Tổ quốc.

Giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Quang Thuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam khẳng định giá trị văn hóa truyền thống cần tiếp tục được phát huy nhưng phải đặt trong bối cảnh thời đại; giá trị truyền thống Việt Nam phải được nâng lên ở tầm cao mới, không quay lưng lại với các giá trị văn hóa bên ngoài. Các giá trị truyền thống đã được tiếp tục phục dựng, khơi dậy và phát huy trong 30 năm đổi mới. Tuy nhiên, việc tôn vinh các giá trị truyền thống đã nảy sinh những hạn chế.

Giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Quang Thuấn nhấn mạnh hơn bao giờ hết, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, cần tạo dựng hệ giá trị văn hóa của con người Việt Nam. Khát vọng cống hiến để đưa đất nước sánh vai cùng các dân tộc trên thế giới phải là niềm khao khát thường trực của con người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ hôm nay. Muốn làm được điều này, bên cạnh những giá trị đã được khẳng định, cần tôn trọng, đề cao dân chủ, chấp nhận đối thoại để đi đến sự đồng thuận vì quyền lợi quốc gia; thượng tôn pháp luật, thực sự coi pháp luật là thước đo đánh giá, xem xét mọi hoạt động, không bị chi phối bởi bất cứ một quyền lực nào.

Giáo sư Nguyễn Quang Thuấn đề nghị cần chú trọng tạo dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, bình đẳng và nhân văn cho toàn xã hội; đề cao văn hóa gia đình; tạo dựng giá trị văn hóa cho cộng đồng các doanh nhân, doanh nghiệp với nguyên tắc làm giàu cho cá nhân, doanh nghiệp là làm giàu cho đất nước, không chấp nhận làm giàu phi pháp, thiếu nhân văn... Văn hóa chính trị không chỉ ở những người tham gia bộ máy công quyền mà trong mọi tổ chức chính trị, xã hội khác. Sự gương mẫu, hy sinh, chính trực, công minh, tử tế... cần phải được tôn vinh. Tệ tham nhũng, lãng phí, lợi ích nhóm, cửa quyền, bè phái, vụ lợi... phải bị xã hội phê phán.

Thạc sỹ Nguyễn Thị Tô Hoài, Viện Nghiên cứu văn hóa, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam đề nghị dự thảo các văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng cần tiếp tục khẳng định quan điểm về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; coi những thành tựu đã đạt được của văn hóa trong 30 năm vừa qua là cơ sở để kế thừa, phát triển quan điểm, lý luận nhằm xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011-2020.

Bên cạnh đó, trong báo cáo tại Đại hội lần thứ XII sắp tới, Đảng cần tiếp tục nhắc lại và nhấn mạnh một lần nữa sự phát triển của văn hóa gắn với phát triển kinh tế hướng tới hoàn thành mục tiêu phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu phát triển bền vững đất nước.

Thạc sỹ Nguyễn Thị Tô Hoài nêu rõ trong phát triển văn hóa, cần coi việc xây dựng con người là khâu trung tâm của sự nghiệp xây dựng nền tảng tinh thần, tiềm lực văn hóa và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Từ đó, tiếp tục xây dựng chiến lược phát triển con người toàn diện cả về thể chất và tinh thần hướng tới chân-thiện-mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, đồng thời, nhấn mạnh hơn nữa vai trò của các nhà khoa học trong việc nghiên cứu, định hình những giá trị mới về con người với các phẩm chất về trách nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ, chủ động sáng tạo, khát vọng vươn lên và tuân thủ pháp luật.

Phát huy tinh thần xung kích của thế hệ trẻ

Góp ý vào dự thảo Văn kiện, phó giáo sư, tiến sỹ Mai Quỳnh Nam, Viện Nghiên cứu Con người, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phân tích nghiên cứu phát triển con người ở Việt Nam hiện nay đặt ra trong bối cảnh chung ở sự phát triển khoa học xã hội, nhân văn trong đó có khoa học về con người và cần đi theo hướng cơ bản để phù hợp với tiến trình chung của khoa học về con người trên thế giới.

Triết lý phát triển lấy con người là trung tâm và các thành tố phát triển con người cần được vận dụng thích hợp trong bối cảnh phát triển của xã hội và con người Việt Nam hiện nay. Việc xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của quá trình phát triển cần được phân tích trong sự tác động của kinh tế thị trường và của toàn cầu hóa đã dẫn đến những biến đổi cơ bản trong đời sống xã hội Việt Nam.

Các nghiên cứu về con người ở Việt Nam cần được phân tích từ cấu trúc xã hội và tâm lý xã hội để nhận rõ những ưu thể và những hạn chế đang thúc đẩy và kìm hãm sự phát triển. Bên cạnh những mặt tốt, mặt tích cực của con người Việt Nam, cần nghiên cứu những mặt trái của con người Việt Nam, trong đó có cả các cản trở về mặt văn hóa. Bởi lẽ, sự phát triển là dựa trên các mặt đối lập.

Nêu quan điểm một trong những vấn đề về con người cần tạo dựng là giá trị văn hóa lãnh đạo trong tất cả các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương, giáo sư, tiến sỹ Lê Hồng Lý, Viện trưởng Viện nghiên cứu văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho rằng một người lãnh đạo có tầm nhìn, có sự hiểu biết sâu rộng, biết nhìn xa trông rộng sẽ đem lại hiệu quả to lớn cho đất nước. Những người biết nắm bắt cái mới, xu thế của thời đại và nhìn ra khả năng của những người cấp dưới sẽ là một tài sản lớn cho quốc gia.

Do vậy, Nhà nước, các cấp, các ngành phải có trách nhiệm phát hiện, tôn trọng tài năng và có chiến lược vun trồng để tài năng phát triển. Giá trị của người lãnh đạo hiện nay cần được xã hội nhìn nhận là luôn cập nhật được tình hình mới, biết chớp thời cơ, dám quyết định và chịu trách nhiệm.

Giáo sư, tiến sỹ Lê Hồng Lý nhấn mạnh cần nâng cao nhận thức về vai trò, sức mạnh của văn hóa đối với sự phát triển, nhất là trong tình hình hiện nay, bởi khi có những tấm gương tốt, thanh niên sẽ ý thức đầy đủ hơn về trách nhiệm của mình cũng như giữ gìn sự phát triển của văn hóa dân tộc.

Đề cập cụ thể đến vai trò thế hệ trẻ trong quá trình phát triển đất nước, ông Vũ Đình Lãm, Viện Khoa học vật liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đề xuất cần tổ chức tốt việc giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Bên cạnh đó, cần tăng cường bồi dưỡng cho thế hệ trẻ hiểu đúng, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong hành động cách mạng; nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc từ đó nuôi dưỡng tinh thần, khát vọng cống hiến của thế hệ trẻ xung kích đi đầu trong xây dựng đất nước. Đồng thời, phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên của các thế hệ đi trước; phát huy vai trò tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện của thế hệ trẻ và phát huy vai trò trí tuệ của thế hệ trẻ trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Kỳ vọng vào thế hệ trẻ

Phát biểu tại buổi tọa đàm, giáo sư Nguyễn Thiện Nhân nêu rõ sự phát triển của đất nước trong những năm tiếp theo có những thuận lợi nhưng cũng có nhiều thách thức. Vì vậy, đất nước kỳ vọng rất nhiều vào thế hệ trẻ, những người có khát vọng, trí tuệ và công nghệ. Việc phát huy sức mạnh của văn hóa, vai trò thanh niên có ý nghĩa quan trọng.

Khẳng định vai trò xung kích của thế hệ trẻ trong việc xây dựng đất nước, giáo sư Nguyễn Thiện Nhân cho rằng đội ngũ thanh niên thời nay cần đi đầu trong việc thực thi pháp luật, chấp hành kỷ luật, kỷ cương; đề cao tính trung thực, tập trung tuyên chiến với nạn giả dối và thành tích kéo dài trong xã hội thời gian qua.

Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh ý kiến của các nhà khoa học đã khẳng định văn hóa là sức mạnh nguồn cội để xây dựng chế độ vững mạnh nhân dân hạnh phúc. Dân tộc Việt Nam có nhiều giá trị văn hóa tốt đẹp: yêu nước, đoàn kết, thương người, bao dung, ý chí kiên cường, năng động sáng tạo. Vì vậy cần giữ gìn, phát triển nền văn hóa để Việt Nam trở thành một quốc gia mạnh về văn hóa.

Liên quan đến việc phát huy giá trị văn hóa Việt Nam, giáo sư Nguyễn Thiện Nhân nhận định cần nhấn mạnh vai trò của gia đình, tạo điều kiện cho thế hệ trẻ, khuyến khích sự sáng tạo, trọng dụng nhân tài trong công tác quản lý, chăm lo đời sống phát triển văn hóa vùng đồng bào các dân tộc, các tôn giáo.

Ghi nhận các ý kiến của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, giáo sư Nguyễn Thiện Nhân khẳng định Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sẽ hệ thống thành nhóm vấn đề, tập hợp báo cáo, đóng góp vào dự thảo các văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng.

Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân mong muốn trong thời gian tới Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức các hội thảo, tọa đàm liên quan đến các vấn đề được xã hội và người dân quan tâm./.