Diện mạo mới, sức sống mới

Để bảo đảm xây dựng và phát triển nền nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại, ngành nông nghiệp và các ngành, địa phương trên địa bàn thành phố đã đồng loạt tiến hành quy hoạch các ngành và lĩnh vực hướng đến mục tiêu hỗ trợ phát triển khu vực nông nghiệp, nông thôn, nâng cao đời sống nông dân. Đến nay, thành phố Cần Thơ đã hình thành được nhiều vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung. Trong đó, vùng trồng lúa là 235.370ha, tăng 16.780 ha so với năm 2008; sản lượng lúa cả năm ước đạt 1,33 triệu tấn, tăng 11% so với năm 2008; các giống lúa chất lượng cao chiếm trên 80%, giúp nông dân đạt thu nhập bình quân 105 triệu đồng/ha/năm. Từ năm 2011, Cần Thơ triển khai xây dựng mô hình “cánh đồng mẫu lớn” với 400ha đầu tiên ở huyện Vĩnh Thạnh. Đến nay, diện tích theo mô hình “cánh đồng mẫu lớn” đã tăng lên gần 9.000 ha/vụ. Mô hình này tạo điều kiện tăng cường “liên kết bốn nhà”, nâng cao chuỗi giá trị trong sản xuất lúa gạo, tăng thu nhập cho nông dân với mức lợi nhuận canh tác ở các “cánh đồng mẫu lớn” luôn cao hơn so với các cánh đồng khác khoảng 3,1 triệu đồng/ha.

Bên cạnh cây lúa, thành phố còn xây dựng vùng trồng rau an toàn ở các quận Bình Thủy, Ô Môn, Cái Răng, Thốt Nốt và huyện Phong Điền; phát triển nhiều vườn cây ăn trái tập trung, chuyên canh theo tiêu chuẩn nông nghiệp đô thị kết hợp với du lịch sinh thái. Nhờ đó, nhiều nhà vườn đạt mức thu nhập 100-200 triệu đồng/ha/năm. Song song với việc hình thành và phát triển các vùng sản xuất hàng hóa, những năm qua, Cần Thơ cũng chú trọng phát triển công nghiệp chế biến và dịch vụ ở nông thôn. Trong đó, hai ngành chủ lực là xay xát chế biến gạo và chế biến thủy sản ngày càng phát triển mạnh, từng bước khẳng định vai trò trung tâm của thành phố Cần Thơ trong lĩnh vực chế biến nông sản, thủy sản ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Vốn đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn những năm qua không ngừng tăng. Từ năm 2009 - 2013, hơn 6.545 tỷ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước (chiếm hơn 38% tổng nguồn vốn đầu tư) đã được đầu tư để xây dựng nhiều công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông nghiệp, nông thôn. Bên cạnh nguồn vốn từ Trung ương, thành phố còn chú trọng huy động các nguồn vốn từ cân đối ngân sách địa phương, nguồn thu tiền sử dụng đất, khai thác quỹ đất, xổ số kiến thiết… để đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn. Trong 5 năm qua, chính sách tín dụng đối với khu vực nông nghiệp, nông thôn cũng được nhiều ngân hàng thương mại trên địa bàn tích cực tham gia, với tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân của khu vực này là 19,9%/năm, tạo thêm thuận lợi cho sự phát triển nông nghiệp, nông thôn, giúp xóa đói giảm nghèo và nâng cao đời sống người dân. Ngoài nguồn vốn do thành phố quản lý, các quận, huyện còn bố trí thêm nguồn vốn từ ngân sách địa phương để triển khai nhiều công trình thủy lợi, giao thông, điện, trường học, bưu điện, chợ nông thôn, nhà văn hóa… trên địa bàn. 

Các công trình kết cấu hạ tầng này tạo điều kiện phát triển sản xuất - kinh doanh ở địa bàn nông thôn, giúp nâng cao đời sống người dân, nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai và thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Theo ước tính của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ, từ năm 2008 đến nay, tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn giảm bình quân 1%/năm; mỗi năm có thêm hơn 35.000 lao động nông thôn được đào tạo nghề. Đến cuối năm 2013, có khoảng 83% số hộ nông thôn được cấp nước hợp vệ sinh; thu nhập bình quân của lao động khu vực nông thôn đạt mức 30,5 triệu đồng/năm (tăng 1,7 lần so với năm 2008).

Để bảo đảm phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại, Cần Thơ xác định mũi đột phá là phải chú trọng đầu tư nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực. Giai đoạn 2009 - 2013, thành phố tăng cường liên kết với Trường Đại học Cần Thơ, Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, Viện Cây ăn quả miền Nam và nhiều cơ quan nghiên cứu khoa học của Trung ương; triển khai 46 đề tài nghiên cứu, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao trên các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản. Hằng năm, ngành nông nghiệp và các địa phương tổ chức bình quân 1.780 lớp tập huấn, hội thảo, tham quan, thu hút khoảng 62.000 lượt người (chủ yếu là nông dân, cán bộ xã ấp, cán bộ khuyến nông) tham dự để nâng cao kiến thức, kỹ năng canh tác, nuôi trồng. Thực hiện đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn, trong 2 năm 2010 - 2012, toàn thành phố có gần 9.200 lao động nông thôn được đào tạo nghề, trong đó gần 72 % đã tìm được việc làm sau đào tạo.

Nhìn chung, 5 năm qua, việc triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã được các cấp ủy đảng, chính quyền ở thành phố Cần Thơ quan tâm chỉ đạo quyết liệt và bước đầu đạt được kết quả khả quan. Đến nay, kinh tế - xã hội khu vực nông thôn có nhiều chuyển biến tích cực; nhiều nguồn lực được huy động để đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; nhiều công trình kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn được xây mới, nâng cấp, mở rộng. Chất lượng nguồn nhân lực phục vụ nông nghiệp, nông dân, nông thôn từng bước được nâng lên. Công tác chăm sóc sức khỏe, giáo dục, đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho khu vực nông thôn được quan tâm nhiều hơn; đời sống vật chất - tinh thần của người dân nông thôn ngày một nâng lên. Các cấp ủy đảng quan tâm nhiều hơn đến việc chỉ đạo đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo đối với các tổ chức cơ sở đảng và các đoàn thể ở địa bàn nông thôn. Hệ thống chính trị ở nông thôn được sắp xếp, kiện toàn, hoạt động có hiệu quả hơn. Dân chủ cơ sở ở nông thôn được củng cố và tăng cường.

Tồn tại, hạn chế và những bài học kinh nghiệm

Bên cạnh những thành tựu bước đầu, theo nhận định của Ban Thường vụ Thành ủy Cần Thơ, việc triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn trên địa bàn thành phố thời gian qua cũng còn một số tồn tại, hạn chế. Đó là:

- Chưa phát huy hết lợi thế, tiềm năng của ngành nông nghiệp; chưa thể hiện rõ những kết quả sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại. Việc phát triển nông nghiệp gắn với phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn tuy có thực hiện nhưng chưa nhiều; chất lượng và sức cạnh tranh của nhiều loại nông sản hàng hóa trên thị trường còn thấp.

- Quy mô đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế của Cần Thơ - thành phố trung tâm động lực vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao. Ở nhiều khu vực nông thôn, hệ thống thủy lợi, giao thông nông thôn, y tế, văn hóa chưa được đầu tư hoàn chỉnh; sức thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp vào nông nghiệp, nông dân, nông thôn còn hạn chế.

- Đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn tuy có nâng lên nhưng chưa bền vững; thu nhập của nhiều nông dân còn bấp bênh do chịu nhiều tác động rủi ro từ thiên tai, dịch bệnh, từ sự biến động giá cả đầu vào và đầu ra của sản xuất nông nghiệp.

- Công tác nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ sinh học vào sản xuất nông nghiệp chưa nhiều; mối “liên kết bốn nhà” chưa chặt chẽ, hiệu quả chưa cao; chất lượng hoạt động của các loại hình kinh tế tập thể ở nông thôn còn hạn chế. 

- Một số chính sách hỗ trợ cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn chưa được thực hiện kịp thời hoặc còn chồng chéo, bất cập…

Từ những thành tựu và hạn chế, tồn tại qua 5 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa X, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Cần Thơ rút ra một số bài học kinh nghiệm:

Thứ nhất, phải có sự thống nhất ý chí và hành động của cả hệ thống chính trị trong việc tổ chức thực hiện Nghị quyết. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự chỉ đạo sâu sát của các cấp chính quyền, quyết tâm vào cuộc của các tổ chức trong hệ thống chính trị là yếu tố quan trọng hàng đầu để tạo sự chuyển biến tích cực cho lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Thứ hai, quan tâm huy động và sử dụng thật tốt các nguồn lực để phát triển nông nghiệp, nông thôn. Trong đó, sự hỗ trợ của Nhà nước là rất cần thiết để đẩy mạnh các hoạt động khuyến nông, khuyến ngư; chuyển giao, ứng dụng nhanh các tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị, hiệu quả sản xuất, góp phần cải thiện đời sống nông dân.

Thứ ba, chú trọng triển khai có hiệu quả “liên kết bốn nhà”, các mô hình kinh tế hợp tác ở nông thôn phù hợp với điều kiện và tình hình mới, tạo điều kiện cho nông dân đẩy mạnh sản xuất, tiêu thụ nông phẩm, nâng cao thu nhập.

Thứ tư, phải kết hợp đồng bộ giữa phát triển sản xuất với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường nông thôn. Trong quá trình sản xuất phải quan tâm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước - nông dân - doanh nghiệp; giải quyết tốt an sinh xã hội nông thôn, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, trong đó chú trọng giải quyết việc làm, đầu tư thỏa đáng cho văn hóa, giáo dục, chăm sóc sức khỏe và phát huy dân chủ cơ sở. 

Phát triển hài hòa giữa nông thôn và đô thị 

Trong lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn, mục tiêu được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Cần Thơ xác định phải đạt được vào năm 2015 và định hướng đến năm 2020 là: “Tổ chức thực hiện có hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu nông nghiệp công nghệ cao, cánh đồng mẫu lớn, phát triển mô hình nông nghiệp đô thị; xây dựng các cụm công nghiệp và thương mại dịch vụ hỗ trợ phát triển nông nghiệp, nông thôn; thực hiện tốt đề án đào tạo nghề nông thôn để chuyển dịch lao động hợp lý; lồng ghép mục tiêu hoạt động của các ngành theo đúng tinh thần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của cư dân nông thôn trên cơ sở huy động các nguồn lực để đẩy mạnh phát triển nền nông nghiệp công nghệ cao, xây dựng nông thôn mới, đồng thời tạo sự hài hòa giữa nông thôn và đô thị trong tiến trình công nghiệp hóa, đô thị hóa. Giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn bằng nhiều giải pháp đồng bộ, tập trung vào việc nâng cao trình độ, năng lực của chủ thể nông dân, thực hiện tốt việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động xã hội nông nghiệp, nông thôn thật sự ổn định và bền vững”.

Trên cơ sở đó, thành phố Cần Thơ xác định một số nhiệm vụ, giải pháp cần tập trung thực hiện thời gian tới:

Một là, tiếp tục xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo hướng nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao gắn với phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn

Tiếp tục thực hiện công tác quy hoạch phát triển nông nghiệp, nông thôn thành phố đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 trên cơ sở bảo đảm an ninh lương thực, đáp ứng nhu cầu thị trường và khai thác tốt những lợi thế của thành phố; phát triển và mở rộng vùng sản xuất hàng hóa tập trung (lúa, rau an toàn, cây ăn trái kết hợp với du lịch sinh thái, thủy sản…); đẩy mạnh cơ giới hóa các khâu sản xuất gắn với khâu bảo quản, chế biến, bảo đảm chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm; triển khai đồng bộ các chính sách bảo đảm lợi ích tối đa cho người sản xuất nông nghiệp…

Hai là, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, gắn với phát triển đô thị

Huy động mạnh mẽ các nguồn lực cho đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng 5 năm sau cao gấp 2 lần 5 năm trước. Trong đó, tập trung cải tạo, phát triển mạng lưới giao thông, thủy lợi, điện, thông tin liên lạc, các cơ sở y tế, trường học, các thiết chế văn hóa… đạt chuẩn theo tiêu chí xã nông thôn mới. Tiếp tục xây dựng các trung tâm và viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm, cơ quan chuyển giao khoa học - công nghệ phục vụ sản xuất nông nghiệp, ứng phó biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường nông thôn.

Ba là, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cư dân nông thôn

Chú trọng phát triển mạnh giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khu vực nông thôn. Nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu và khám chữa bệnh, thực hiện tốt chính sách bảo hiểm y tế, nhất là đối với người nghèo, cận nghèo và trẻ em ở nông thôn.

Thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư vào nông nghiệp đối với các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh, chính sách vay vốn và hỗ trợ lãi suất cho nông dân để phát triển sản xuất nông nghiệp, ngành nghề nông thôn. Khuyến khích các loại hình bảo hiểm nông nghiệp để bảo vệ quyền lợi cho người sản xuất gặp rủi ro.

Bốn là, đẩy mạnh phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, dịch vụ có hiệu quả ở nông thôn

Tiếp tục đổi mới và phát triển các hợp tác xã, tổ hợp tác, trang trại phù hợp với tình hình mới. Nâng cao hiệu quả “liên kết bốn nhà”; thực hiện chính sách khuyến khích tăng cường các mối liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp, tổ chức khoa học, hiệp hội ngành hàng và thị trường tiêu thụ sản phẩm nhằm tiến tới sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Năm là, tăng cường nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp, nông thôn

Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, sản xuất nhằm tạo bước đột phá về nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh cho các sản phẩm nông nghiệp, thủy sản, hướng tới xây dựng nền nông nghiệp an toàn, bền vững.

Chú trọng đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ, công chức, thu hút đội ngũ trí thức về làm việc ở nông thôn, nhất là trong các ngành nông nghiệp, y tế, giáo dục, văn hóa… Thực hiện tốt việc xã hội hóa công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm sau đào tạo cho lao động nông thôn. Tăng cường các điều kiện hỗ trợ để nông dân thuận lợi trong việc ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, chủ động và tích cực tham gia có hiệu quả các chương trình phát triển nông nghiệp và phát huy vai trò giám sát, làm chủ trong xây dựng nông thôn mới.

Sáu là, đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn

Xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển trung hạn, dài hạn cho khu vực nông nghiệp, nông thôn, trong đó tăng cường nguồn vốn đầu tư từ các thành phần kinh tế. Thực hiện lồng ghép các nguồn vốn đầu tư từ các thành phần kinh tế. Thực hiện lồng ghép các nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án hỗ trợ của quốc tế để tạo nguồn lực tổng hợp phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Bảy là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của các đoàn thể chính trị - xã hội ở nông thôn

Các cấp ủy đảng, chính quyền tăng cường chỉ đạo hệ thống chính trị các cấp tiếp tục thực hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Trước hết, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên về mối quan hệ mật thiết giữa nông nghiệp - nông dân - nông thôn; xác định nhiệm vụ phát triển nông nghiệp là then chốt, xây dựng nông thôn mới là căn bản và nông dân là chủ thể; coi đây là những vấn đề có tính chiến lược để xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa./.