Thành phố Hà Nội giữ gìn mỹ quan đô thị, xây dựng môi trường sống thân thiện, hiện đại

Diện mạo đô thị Thủ đô ngày càng khang trang, hiện đại

Những năm gần đây, cùng với nhịp phát triển mạnh mẽ của đất nước, Thủ đô Hà Nội đang chứng kiến bước chuyển mình sâu sắc về diện mạo đô thị. Những tuyến đường mới mở, khu đô thị hiện đại, công viên xanh mát, không gian công cộng thân thiện… thể hiện quyết tâm chính trị cao của thành phố trong thực hiện các chương trình trọng điểm về chỉnh trang, phát triển đô thị và kinh tế đô thị, nối tiếp thành quả của giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng mới từ Đại hội XVIII. Thực hiện chủ trương đó, các cấp, ngành của Hà Nội đã huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội cho việc chỉnh trang hạ tầng kỹ thuật, mở rộng không gian xanh và cải thiện cảnh quan môi trường. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, năm 2024 toàn thành phố đã chỉnh trang 256/311 tuyến hè phố, đạt 142% kế hoạch; trồng mới hơn 481.000 cây xanh, nâng diện tích cây xanh bình quân lên hơn 9m²/người - tiệm cận chuẩn của nhiều đô thị phát triển trong khu vực. Hệ thống phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, hồ Tây, hồ Ngọc Khánh và tuyến Trần Nhân Tông tiếp tục được mở rộng, trở thành không gian văn hóa, du lịch đặc trưng, góp phần phát huy giá trị di sản và bản sắc Thăng Long - Hà Nội. Bên cạnh đó, thành phố đã cải tạo, xây mới 62 công viên, vườn hoa; nhiều khu đất công được chuyển hóa thành sân chơi, vườn hoa cộng đồng, tăng “lá phổi xanh” cho đô thị.

Các phong trào thi đua, mô hình sáng tạo trong nhân dân, như “Ngày Chủ nhật xanh”, “Đường hoa phụ nữ”, “Tuyến phố kiểu mẫu”, “Khu dân cư tự quản sáng - xanh - sạch - đẹp” được duy trì, lan tỏa sâu rộng. Mỗi người dân Thủ đô đều trở thành tuyên truyền viên, góp phần giữ gìn cảnh quan, trật tự, vệ sinh chung. Những kết quả nổi bật ấy không chỉ làm thay đổi bộ mặt đô thị mà còn thể hiện tầm nhìn, năng lực điều hành của chính quyền thành phố, khẳng định vai trò chủ thể, tích cực của người dân - nhân tố quyết định trong công cuộc xây dựng Thủ đô sáng - xanh - sạch - đẹp - an toàn”. Từ hạ tầng khang trang, cây xanh tỏa bóng mát, công viên rực sắc hoa đến không gian đi bộ ngập tràn sinh khí, diện mạo Thủ đô Hà Nội có sự thay đổi đáng kể, hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc, từng bước khẳng định vị thế của một đô thị trung tâm, văn minh, thân thiện, đáng sống của cả nước.

Những thách thức trong công tác quản lý và ý thức cộng đồng

Song hành với những thành tựu nổi bật, công tác giữ gìn mỹ quan, bảo đảm trật tự và nâng cao ý thức cộng đồng đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số cơ học tăng mạnh, biến đổi khí hậu và mưa cực đoan đang tạo áp lực lớn lên hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống thoát nước đô thị. Đợt mưa lớn đầu tháng 10-2025, do hoàn lưu bão Bualoi và Matmo đã gây ra nhiều điểm úng ngập xảy ra trên toàn địa bàn; nhiều tuyến phố trung tâm bị ngập sâu, giao thông bị ảnh hưởng, sinh hoạt của người dân bị đảo lộn. Thành phố đã phải vận hành toàn bộ 20/20 máy bơm của Trạm Yên Sở, huy động gần 300 máy bơm dã chiến tại các điểm nóng để tiêu úng khẩn cấp. Điều đó cho thấy sự cần thiết phải cải tạo đồng bộ và quy hoạch lại theo hướng quản lý rủi ro đô thị chủ động.

Bên cạnh đó, tình trạng rác thải sinh hoạt và ô nhiễm môi trường đô thị vẫn gây bức xúc. Theo báo cáo, trung bình mỗi ngày Thủ đô phát sinh 7.000 - 7.500 tấn rác thải sinh hoạt, song tỷ lệ phân loại tại nguồn mới đạt dưới 15%. Rác thải, bùn đất, túi ni lông bị cuốn vào hệ thống cống rãnh, gây tắc nghẽn, giảm hiệu suất thoát nước. Tỷ lệ nước thải sinh hoạt được xử lý đạt chuẩn mới chỉ khoảng 40%, chủ yếu tập trung ở các khu vực nội đô. Ngoài ra, theo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, chất lượng không khí của Thành phố tuy có sự cải thiện, song vẫn còn khoảng 25 - 30% số ngày trong năm ở mức “kém”, chủ yếu do khói bụi giao thông và hoạt động xây dựng.

Ở góc độ xã hội, ý thức cộng đồng và hành vi công dân đô thị vẫn còn hạn chế. Một bộ phận người dân chưa hình thành thói quen giữ gìn vệ sinh công cộng, vẫn còn tình trạng lấn chiếm vỉa hè, treo biển quảng cáo, đổ rác bừa bãi. Công tác tuyên truyền, kiểm tra ở cơ sở đôi lúc còn hình thức, thiếu thường xuyên; việc phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa thật chặt chẽ. Từ thực tiễn đó, Đại hội XVIII Đảng bộ thành phố Hà Nội đã xác định 4 vấn đề trọng tâm cần ưu tiên trong nhiệm kỳ 2025 - 2030, đó là chống ngập úng, giảm ô nhiễm môi trường, khắc phục ùn tắc giao thông và bảo đảm trật tự, vệ sinh đô thị. Đây là các tiêu chí trực tiếp phản ánh chất lượng sống và mức độ văn minh của Thủ đô.

Giải pháp đồng bộ hướng tới xây dựng Thủ đô xanh, văn minh, đáng sống

Trước yêu cầu phát triển mới, Hà Nội xác định giữ gìn mỹ quan đô thị, xây dựng môi trường sống xanh - sạch - đẹp không chỉ là nhiệm vụ quản lý thường xuyên, mà là chiến lược phát triển bền vững trong giai đoạn 2025 - 2030, gắn với tầm nhìn đến năm 2045. Thành phố đang triển khai hệ thống giải pháp đồng bộ theo bốn nhóm trọng tâm: thể chế, hạ tầng, công nghệ, cộng đồng. Cụ thể là:

Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế, chính sách và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về trật tự, mỹ quan đô thị. Thành phố rà soát, điều chỉnh các quy hoạch phân khu, quy chế quản lý kiến trúc; ban hành quy định mới về sử dụng, khai thác vỉa hè, quảng cáo ngoài trời, quản lý cây xanh; lượng hóa chỉ tiêu “tuyến phố văn minh, khu dân cư kiểu mẫu”, gắn trách nhiệm cụ thể cho người đứng đầu. Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử phạt nghiêm các hành vi xâm phạm mỹ quan, xả rác, lấn chiếm không gian công cộng; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật để hình thành nếp sống đô thị tự giác, bền vững.

Thứ hai, ưu tiên đầu tư hạ tầng thoát nước, chống ngập, thích ứng với biến đổi khí hậu. Sau đợt mưa ngập tháng 10-2025, Thành phố đã phê duyệt kế hoạch đầu tư khẩn cấp 12 hồ điều hòa và 3 trạm bơm mới tại khu vực Tả Nhuệ và Hữu Nhuệ; đồng thời lập Quy hoạch cao độ nền và thoát nước đô thị đến năm 2045, nghiên cứu mô hình hồ điều hòa ngầm, hầm chứa nước chống ngập, thúc tiến độ Trạm bơm Yên Nghĩa, cống thoát nước Đại lộ Thăng Long, cải tạo sông Nhuệ - Tô Lịch để tiêu thoát theo lưu vực. Đây là hướng tiếp cận căn cơ, chuyển từ “chống ngập bị động” sang “quản lý rủi ro chủ động”.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý đô thị. Thành phố triển khai Trung tâm điều hành đô thị thông minh, hệ thống camera giám sát và bản đồ số hạ tầng kỹ thuật, cho phép người dân phản ánh trực tuyến các vi phạm về mỹ quan, môi trường, thoát nước qua ứng dụng “Hanoi SmartCity”. Công nghệ số giúp cơ quan chức năng phát hiện sớm điểm ngập, điểm ùn tắc, rác thải tồn đọng; tăng tính minh bạch, giảm thời gian xử lý và nâng cao hiệu quả điều hành. Mục tiêu đến năm 2026, 100% số phường, xã trên địa bàn thành phố có cơ sở dữ liệu đô thị số hóa phục vụ quản trị thông minh.

Thứ tư, phát huy sức mạnh cộng đồng, xây dựng văn hóa ứng xử văn minh đô thị. Người dân là chủ thể của thành công trong công cuộc xây dựng Thủ đô xanh, hiện đại. Các đoàn thể như Mặt trận Tổ quốc, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Cựu chiến binh tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong tuyên truyền, vận động hội viên và cộng đồng giữ gìn vệ sinh, bảo vệ môi trường, không lấn chiếm vỉa hè, không xả rác bừa bãi. Các phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”, “Khu dân cư tự quản”, “Tuyến phố kiểu mẫu”, “Mỗi người dân là một tuyên truyền viên vì môi trường” được triển khai sâu rộng, trở thành nét đẹp văn hóa đặc trưng, lan tỏa tinh thần trách nhiệm của người dân Thủ đô.

Có thể khẳng định, khi các giải pháp được triển khai đồng bộ, kiên trì, kết hợp quản lý chặt chẽ, áp dụng công nghệ hiện đại và sự đồng thuận của toàn thể nhân dân, Hà Nội sẽ sớm đạt mục tiêu xây dựng Thủ đô xanh, văn minh, đáng sống, xứng đáng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước và là niềm tự hào của mọi người dân Việt Nam./.