Cải cách thể chế góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở thành phố Hà Nội

Trong giai đoạn 2021 - 2025, công tác ban hành văn bản quy phạm pháp luật, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, rà soát và hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật, theo dõi thi hành pháp luật và theo dõi thi hành Luật Thủ đô đã được triển khai đồng bộ, ngày càng hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu cải cách thể chế trong tình hình mới, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nhiều chính sách mới được triển khai đã đem lại hiệu quả rõ rệt trong phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, như phân cấp, ủy quyền giải quyết ở một số lĩnh vực kinh tế - xã hội (theo Nghị quyết số 21/2021/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân thành phố); ủy quyền giải quyết thủ tục hành chính (Quyết định số 4610/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân thành phố). Thành phố Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước ban hành nghị quyết quy định về mức phí, lệ phí khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến (Nghị quyết số 07/2023/NQ-HĐND, ngày 4-7-2023, của Hội đồng nhân dân thành phố), chính sách quản lý tuyển dụng cán bộ, công chức, viên chức, thu hút người tài vào cơ quan hành chính. Cùng với đó, một số chính sách đặc thù được đưa vào Luật Thủ đô, như phân cấp, ủy quyền chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, tài chính, quy hoạch, đất đai, quản lý trật tự xây dựng, giao thông, môi trường, dân cư… Những chính sách vượt trội này đã giúp thành phố khai thác tối đa được các tiềm năng, lợi thế, bứt phá trong phát triển kinh tế.

Một số kết quả nổi bật trong công tác cải cách thể chế ở thành phố Hà Nội có thể kể đến như sau:

Thứ nhất, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi trách nhiệm của thành phố trên cơ sở Hiến pháp và pháp luật.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2025, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã xác định, cải cách thể chế là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Hằng năm, Ủy ban nhân dân thành phố ban hành các kế hoạch, chương trình công tác, văn bản chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ về cải cách thể chế theo chuyên đề, như: Công tác ban hành văn bản quy phạm pháp luật; công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; công tác rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật; công tác theo dõi thi hành Luật Thủ đô, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ, công chức, viên chức…

Thành phố còn chủ động, tích cực phối hợp với các cơ quan Trung ương để tham mưu, báo cáo Bộ Chính trị ban hành những chủ trương chiến lược cho sự phát triển của thành phố, trong đó có các văn bản quan trọng như Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 5-5-2022, của Bộ Chính trị, về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời, tham gia có trách nhiệm trong việc xây dựng các nghị quyết của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị (Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 24-1-2022), về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh và vùng đồng bằng sông Hồng (Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 23-11-2022)...

Từ năm 2021 đến nay, thành phố đã ban hành 345 văn bản quy phạm pháp luật (trong đó 120 nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố và 225 quyết định của Ủy ban nhân dân thành phố). 100% số văn bản quy phạm pháp luật của thành phố đều được Sở Tư pháp thành phố thẩm định trước khi trình cơ quan có thẩm quyền xem xét ban hành. Nhờ đó, các văn bản này đều bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất của hệ thống pháp luật; phát huy vai trò là công cụ quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính trị, góp phần phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô, bảo đảm quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế.

Thứ hai, nâng cao chất lượng công tác rà soát, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật.

Những năm qua, việc tuân thủ quy trình xây dựng pháp luật và đổi mới, hoàn thiện quy trình lập pháp, lập quy cùng với công tác kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật luôn được thành phố quan tâm, chú trọng, qua đó không ngừng nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật.

Thực hiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020); Nghị định số 34/2016/NĐ-CP, ngày 14-5-2016, của Chính phủ, quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 154/2020/NĐ-CP, ngày 31-12-2020 và Nghị định số 59/2024/NĐ-CP, ngày 25-5-2024, của Chính phủ) và Nghị định số 52/2015/NĐ-CP, ngày 28-5-2015, của Chính phủ, về cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật, để bảo đảm tiến độ và hiệu quả công tác, hằng năm, thành phố ban hành các kế hoạch về kiểm tra và rà soát văn bản quy phạm pháp luật, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật trên địa bàn thành phố. Qua đó, kịp thời phát hiện những nội dung chưa phù hợp của văn bản quy phạm pháp luật và văn bản hành chính có chứa đựng quy phạm pháp luật do cơ quan, cá nhân ban hành để xử lý kịp thời.

Trong hoạt động kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật, có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan tư pháp với cơ quan chuyên môn, kết quả kiểm tra văn bản được xử lý kịp thời, đúng quy định. Từ năm 2021 đến nay, thành phố đã thực hiện tự kiểm tra 219 văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, thực hiện tự kiểm tra chuyên đề theo kế hoạch của Bộ Tư pháp; rà soát, lập danh mục và tự kiểm tra văn bản liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023; rà soát, lập danh mục và tự kiểm tra văn bản liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập…

Thành phố cũng tiến hành kiểm tra đối với các văn bản quy phạm pháp luật do ủy ban nhân dân các cấp trực thuộc gửi đến, kịp thời phát hiện một số văn bản chưa đầy đủ nội dung, chưa bảo đảm quy định về căn cứ ban hành và thể thức, kỹ thuật trình bày văn bản. Qua đó, nhận thức của các ngành, các cấp về tầm quan trọng của công tác kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật được nâng lên.

Thứ ba, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực thi pháp luật.

Công tác tổ chức thi hành pháp luật; năng lực phản ứng chính sách; công tác kiểm tra, theo dõi, đánh giá việc thi hành pháp luật; công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; công tác tăng cường vai trò của người dân, doanh nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp và cộng đồng trong phản biện và giám sát thi hành pháp luật được các cấp chính quyền thành phố tập trung triển khai thực hiện có hiệu quả.

Trong công tác kiểm tra thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, Ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành các kế hoạch, quyết định kiểm tra và tổ chức đoàn kiểm tra liên ngành ở các lĩnh vực. Căn cứ kết quả kiểm tra, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố ban hành các kết luận kiểm tra để đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra hạn chế, nguyên nhân và kiến nghị xử lý sai phạm đối với tổ chức, cá nhân trong thi hành pháp luật. Đồng thời, hướng dẫn các đơn vị kiểm tra khắc phục các sai sót, kiến nghị với bộ, ngành ở Trung ương rà soát sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ các văn bản quy phạm pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính.

Công tác tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ về xử lý vi phạm hành chính được quan tâm, chú trọng. Hằng năm, thành phố tổ chức tập huấn nghiệp vụ chuyên sâu, tổ chức nhiều cuộc tọa đàm, hội thảo để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính; xây dựng bộ tài liệu nghiệp vụ hỏi - đáp về áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính theo quy định của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Trong thi hành pháp luật, thành phố tập trung chỉ đạo việc tổ chức khảo sát điều tra, kiểm tra tình tình hình thi hành pháp luật các lĩnh vực trọng tâm liên ngành gồm: an toàn vệ sinh thực phẩm; quản lý, sử dụng, bảo trì nhà chung cư; phân cấp quản lý nhà nước về đường bộ, công viên, cây xanh và chiếu sáng đô thị; thi hành pháp luật về án hành chính tại các sở, ngành… Trên cơ sở đó, xây dựng báo cáo kết quả khảo sát và yêu cầu các đơn vị khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc thi hành pháp luật về lĩnh vực quản lý nhằm nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật trong từng lĩnh vực, đồng thời kiến nghị, đề xuất sửa đổi các quy định của pháp luật.

Thứ tư, thực hiện nghiêm túc việc xây dựng, tổ chức thực hiện Luật Thủ đô và các quy định chi tiết.

Sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết về xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi), thành phố Hà Nội phối hợp Bộ Tư pháp báo cáo Chính phủ, Quốc hội về tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm định dự án Luật Thủ đô (sửa đổi); tình hình tổ chức soạn thảo và xin ý kiến về một số nội dung của dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi); thực hiện tiếp thu, chỉnh lý hoàn thiện dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi)… Đồng thời, tham gia chủ động, tích cực vào quá trình rà soát, tiếp thu, giải trình, hoàn chỉnh dự thảo luật, trình Quốc hội thông qua. Ngày 28-6-2024, Luật Thủ đô được Quốc hội thông qua với tỷ lệ đại biểu có mặt biểu quyết tán thành đạt 95,06%.

Để triển khai thi hành Luật Thủ đô kịp thời, đồng bộ, thống nhất và hiệu quả, Hội đồng nhân dân thành phố đã ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Thủ đô, trong đó xác định rõ những nhiệm vụ về xây dựng nghị quyết thuộc thẩm quyền của Hội đồng nhân dân thành phố trong năm 2024 và những năm tiếp theo. Ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành 5 kế hoạch, 1 quyết định và nhiều văn bản chỉ đạo tổ chức triển khai thi hành Luật Thủ đô. Thành phố cũng xác định danh mục các văn bản quy phạm pháp luật (văn bản quy định chi tiết và văn bản ban hành theo thẩm quyền được Luật giao); văn bản cá biệt để tổ chức triển khai thi hành Luật Thủ đô; phân công rõ nội dung công việc, thời hạn hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc soạn thảo, ban hành các văn bản. Ủy ban nhân dân thành phố còn thành lập Tổ công tác chỉ đạo triển khai thi hành Luật Thủ đô do Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố làm tổ trưởng… Các tài liệu tuyên truyền, phổ biến và hội nghị triển khai thi hành Luật Thủ đô cũng được triển khai kịp thời, với nhiều hình thức, góp phần phổ biến Luật Thủ đô đến toàn bộ các cơ quan, tổ chức, đơn vị, các bộ, công chức, viên chức, người lao động và nhân dân Thủ đô.

Trong thời gian tới, để góp phần thiết thực vào phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô trong kỷ nguyên mới, giữ vững và phát huy kết quả đạt được, thành phố Hà Nội chủ trương tiếp tục tập trung cải cách thể chế và các quy định về cải cách hành chính theo hướng phân quyền, giao trách nhiệm cho các cấp, các ngành. Đồng thời, xác định rõ cải cách thể chế để xóa bỏ những “nút thắt”, “rào cản”, tạo động lực mới cho sự phát triển. Để làm được điều này, các cấp chính quyền thành phố tập trung triển khai có hiệu quả một số nội dung sau:

Một là, nâng cao chất lượng công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, trong đó chú trọng tới việc dự báo các chính sách, bảo đảm tính khả thi trong việc ban hành văn bản để các quy định pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, thiết lập môi trường pháp lý bình đẳng, trong sạch, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp.

Hai là, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách, pháp luật về tổ chức bộ máy hành chính, chế độ công vụ bảo đảm đầy đủ, đồng bộ trên cơ sở Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức, Luật Thủ đô.

Ba là, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật về đất đai, tài nguyên để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả đất đai, tài nguyên, khắc phục tình trạng tranh chấp, khiếu kiện, tham nhũng, lãng phí trong lĩnh vực này. Công khai, minh bạch việc quản lý, sử dụng đất công; tăng cường giám sát, quản lý chặt chẽ, nâng cao hiệu quả sử dụng đất giao cho các cộng đồng và doanh nghiệp nhà nước.

Bốn là, rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển mạnh mẽ thị trường khoa học và công nghệ gắn với xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về khoa học và công nghệ. Xây dựng, hoàn thiện khung khổ pháp lý, thử nghiệm các cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, kinh tế số, sản xuất thông minh, các mô hình sản xuất kinh doanh mới, kinh tế chia sẻ, thương mại điện tử, khởi nghiệp sáng tạo,...

Năm là, tăng cường kiểm tra, rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, kịp thời phát hiện và xử lý những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, trái pháp luật, hết hiệu lực hoặc không còn phù hợp. Tăng cường năng lực phản ứng chính sách, kịp thời xử lý các vấn đề mới phát sinh trong tổ chức thi hành pháp luật, đặc biệt gắn kết với quá trình xây dựng, hoàn thiện pháp luật./.