Hội nghị thượng đỉnh ALBA

TCCSĐT - Trong hai ngày 13 và 14-12-2009, tại La-ha-ba-na (Cu-ba), Hội nghị thượng đỉnh các nước thành viên Liên minh Bô-li-va của Mỹ La-tinh (ALBA - Bolivarian Alliance for the Americas) lần thứ 8 đã được tổ chức. Trước đó một ngày, Hội nghị Bộ trưởng ngoại giao ALBA cũng đã được nhóm họp, nhằm xem xét quá trình thực hiện các thỏa thuận cơ bản đã được thông qua trong khuôn khổ liên minh ALBA như: y tế, nông nghiệp, năng lượng, công nghiệp, xây dựng và truyền thông.

Liên minh chưa có tiền lệ

Ra đời ngày 14-12-2004, Hội nghị thượng đỉnh ALBA là cơ chế liên kết của các nước Mỹ La-tinh do Tổng thống Vê-nê-du-ê-la Hu-gô Cha-vét và Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô đồng khởi xướng, như là sự lựa chọn thay thế Khu vực thương mại tự do châu Mỹ (FTAA) mà Mỹ đề xuất nhưng bị các nước Mỹ La-tinh phản đối. Sự ra đời của Liên minh là nhằm hợp tác kinh tế và thúc đẩy thương mại ở khu vực Nam Mỹ, với tên gọi ban đầu là “Phương án lựa chọn Bô-li-vi-a” và đến năm 2009, được đổi thành ALBA. Các nước quan sát viên của ALBA có Ha-i-ti, I-ran, U-ru-goay và mới đây nước vừa được mời vào vị trí này là Nga.

Hiện với 9 nước thành viên gồm Cu-ba;Vê-nê-du-ê-la; Ni-ca-ra-goa; Hôn-đu-rát; Ê-qua-đo; Bô-li-vi-a; An-ti-goa và Bác-bu-đa; Xanh Vi-xăng và Grê-na-đa; Đô-mi-ni-ca, cộng đồng ALBA đã có 75,3 triệu công dân, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào khoảng 540 tỉ USD, trong đó Vê-nê-du-ê-la chiếm 380 tỉ USD. Các dự án kinh tế và thương mại quan trọng của ALBA bao gồm việc thành lập Ngân hàng ALBA, Công ty xuất nhập khẩu ALBAEXIM và Công ty dược phẩm ALBAMED.

Trong khuôn khổ ALBA, đồng tiền chung Sucre đã ra đời phục vụ giao dịch nội khối, nhằm giảm sự lệ thuộc vào việc sử dụng đồng USD. Ngày 12-12 vừa qua, Cu-ba và Vê-nê-du-ê-la đã ký một văn bản về khoản thanh toán trong giao dịch thương mại đầu tiên bằng đồng Sucre, theo đó, khoản tiền trả trong hợp đồng xuất khẩu gạo của một công ty liên doanh giữa hai nước sẽ được thanh toán bằng đồng tiền này. Theo thông báo mới đây của Thứ trưởng Bộ trưởng ngoại giao Cu-ba Rô-ge-li-ô Xi-ê-ra Đi-át (Rogelio Sierra Diaz), đồng tiền chung của Mỹ La-tinh sẽ được chính thức sử dụng để thanh toán giữa các nước bắt đầu từ tháng 1-2010. Nhờ chương trình xóa nạn mù chữ mang tên “Tôi có thể” do Cu-ba soạn thảo, Vê-nê-du-ê-la, Ni-ca-ra-goa và Bô-li-vi-a đã hoàn thành cuộc chiến chống giặc dốt. Hơn 1,5 triệu công dân các nước thành viên ALBA đã được các bác sĩ Cu-ba mổ mắt miễn phí thông qua chương trình “Phẫu thuật diệu kỳ.

Theo Tổng thống Vê-nê-du-ê-la Hu-gô Cha-vét, cơ chế hợp tác giữa các nước trong ALBA, đặc biệt là giữa Cu-ba và Vê-nê-du-ê-la, là cơ chế độc nhất vô nhị trên thế giới và chưa có tiền lệ, với mức tăng trưởng trong 10 năm là gần hai nghìn phần trăm! Về phía Cu-ba, Chủ tịch Ra-un Ca-xtrô cũng tuyên bố, Vê-nê-du-ê-la là đối tác thương mại lớn nhất của Cu-ba. Có được kết quả đó là do chức năng xã hội và mô hình công bằng xã hội giống nhau ở hai nước nhằm phục vụ người nghèo. Theo Chủ tịch Ra-un Ca-xtrô, mô hình này hiện đang được áp dụng ở các nước Mỹ La-tinh khác.

Hội nghị ALBA năm 2009

Tham gia Hội nghị thượng đỉnh ALBA lần này có Tổng thống Vê-nê-du-ê-la Hu-gô Cha-vét, Tổng thống Bô-li-vi-a Mô-ra-lét, Chủ tịch Ni-ca-ra-goa Đa-ni-en Oóc-tê-ga, Bộ trưởng Ngoại giao Hôn-đu-rát, Bộ trưởng Ngoại giao Ê-qua-đo, đại diện của các nước Đô-mi-ni-ca, Xanh Vi-xăng và Grê-na-đa, An-ti-goa và Bác-bu-đa.

Tại Hội nghị, Cu-ba và Vê-nê-du-ê-la đã ký kết nhiều thoả thuận quan trọng. Ngày 13-12-2009, sau cuộc hội nghị của Ủy ban liên chính phủ giữa Cu-ba và Vê-nê-du-ê-la, hai bên đã ký kết thỏa thuận hợp tác trong 285 dự án, trị giá tới 3,16 tỉ USD, với sự tham gia của 52 tổ chức của hai bên; thoả thuận xây dựng 8 xí nghiệp liên doanh trong nhiều lĩnh vực khác nhau như thông tin - viễn thông, giao thông vận tải, khai thác khoảng sản và công nghiệp mía đường. Phát biểu tại phiên họp kết thúc của Ủy ban, Tổng thống Hu-gô Cha-vét cho biết, từ năm 2000 đến năm 2007, Cu-ba và Vê-nê-du-ê-la đã thực hiện 17 đề án khiêm tốn, trị giá 30 triệu USD.

Trong số các chủ đề cơ bản được thảo luận lần này, có các nỗ lực nhằm phát triển các chương trình xã hội ở Mỹ La-tinh, cùng với việc soạn thảo các dự án phối hợp trong lĩnh vực y tế, giáo dục, văn hoá, năng lượng và nông nghiệp. Tổng thống Vê-nê-du-ê-la Hu-gô Cha-vét đề nghị các nước mời Pa-ra-ra-goay tham gia các chương trình của ALBA, vì quốc gia này là một trong những trung tâm công nghiệp và nông nghiệp của khu vực Mỹ La-tinh. Theo ông Hu-gô Cha-vét, Pa-ra-goay có tiềm lực rất to lớn để phát triển nông nghiệp, công nghiệp và khai khoáng, điều rất cần cho sự hợp tác trong khuôn khổ ALBA.

Đặc biệt, các bên cũng đã xem xét vấn đề an ninh lương thực trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới và vấn đề thay đổi khí hậu toàn cầu. Để vượt qua khủng hoảng, các nước ALBA cho rằng, con đường hợp tác vì sự phát triển của các nước thành viên sẽ là giải pháp giúp các nước trong Liên minh giải quyết tốt vấn đề này. Chủ tịch Cu-ba Ra-un Ca-xtơ-rô tuyên bố: “Các nước thành viên ALBA có được một hệ thống liên kết hợp tác có hiệu quả, hoàn toàn xa lạ với cung cách hoạt động đã từng dẫn tới cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay”. Theo ông, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu tạo ra những nguy cơ và thách thức với phạm vi rất khó có thể đánh giá hết được, và các nước thành viên ALBA chỉ có một lối thoát là cùng liên kết lại để vượt qua khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng hiện nay đã vượt ra khỏi phạm vi tài chính, và một trong những hậu quả tai hại mà nó gây ra là làm giảm sút thương mại và sức sản xuất toàn cầu, gia tăng nạn thất nghiệp, nghèo đói, đẩy hàng triệu người lao động vào cảnh khốn khó. Chủ tịch Cu-ba Ra-un Ca-xtơ-rô khẳng định, không thể vượt qua khủng hoảng chỉ bằng các giải pháp kỹ thuật như tăng cường vai trò của Quỹ Tiền tệ quốc tế, bởi lẽ những công cụ đó đã từng góp phần gây ra cuộc khủng hoảng này. Do đó, theo Chủ tịch Cu-ba Ra-un Ca-xtơ-rô, chỉ có thể tìm ra lối thoát cuộc khỏi khủng hoảng hiện nay với sự tham gia của Liên hợp quốc.

Trong Tuyên bố chung của Hội nghị được thông qua ngày 14-12-2009, các nước ALBA đã kịch liệt lên án việc Mỹ sử dụng căn cứ quân sự ở một số nước Mỹ La-tinh để chuẩn bị các hành động can thiệp vào những nước không đi theo quỹ đạo ảnh hưởng của Oa-sinh-tơn tại khu vực này, khiến tình hình ở đây trở nên căng thẳng sau ngày 30-10-2009 - thời điểm Mỹ quyết định xây dựng các căn cứ quân sự trên lãnh thổ Cô-lôm-bi-a.

Trước diễn biến nguy hiểm này, Cu-ba, Vê-nê-du-ê-la và nhiều nước ở khu vực Mỹ La-tinh đã phê phán chính sách đối ngoại mang tính xâm lược của Mỹ đối với các nước trong khu vực. Tuyên bố chung nhấn mạnh, Mỹ La-tinh phải là khu vực hoà bình và không có căn cứ quân sự của nước ngoài. Các nước trong khu vực không cho phép Mỹ lấy cớ “chống buôn lậu ma túy” và “chống khủng bố” để gia tăng sự hiện diện quân sự của họ tại đây. Mục tiêu đích thực ẩn dấu đằng sau sự hiện diện quân sự này là nhằm kiểm soát các tài nguyên kinh tế, chiếm lĩnh thị trường và chống lại những cải cách xã hội mang tính xã hội chủ nghĩa ở nhiều nước Mỹ La-tinh. Các nước ALBA cũng kêu gọi Cô-lôm-bi-a xem xét lại quyết định cho Mỹ triển khai các căn cứ quân sự tại quốc gia này, bởi lẽ các căn cứ quân sự đó kết hợp với các căn cứ quân sự sẵn có của họ tại đây sẽ là hiểm họa đối với hoà bình, an ninh và ổn định ở Mỹ La-tinh. Đồng thời, các nước ALBA ủng hộ quyền chính đáng của Vê-nê-du-ê-la là chuẩn bị sẵn sàng để đương đầu với các nguy cơ an ninh đang đe dọa quốc gia này; chủ trương áp dụng cơ chế đối thoại hoà bình để giải quyết xung đột, không có sự can dự của các tổ chức bên ngoài khu vực.

Bên cạnh đó, các nước ALBA còn thông qua nghị quyết trừng phạt kinh tế đối với chính phủ hiện nay ở Hôn-đu-rát và không công nhận kết quả bất kỳ cuộc bầu cử chính trị nào do các lực lượng đảo chính quân sự tổ chức ở quốc gia này. Các nước ALBA cũng không cấp thị thực nhập cảnh cho những ai tổ chức cuộc đảo chính quân sự ở Hôn-đu-rát hồi tháng 6-2009. Những biện pháp đó của các nước ALBA là nhằm ủng hộ Tổng thống bị lật đổ của Hôn-đu-rát, ông Ma-nu-en Xê-lai-a, sau khi ông bị các lượng đảo chỉnh cự tuyệt các cuộc đàm phán để khôi phục vị thế của ông trước ngày đảo chính./.