Khoảng 1,2 triệu học sinh Thành phố Hồ Chí Minh đã bước vào năm học mới 2008 -2009. Theo ông Huỳnh Công Minh, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố, đây là năm học có tính chất quyết định kết quả thực hiện kế hoạch 5 năm 2006 - 2010. Để đáp ứng với yêu cầu của giáo dục hiện đại, vẫn còn nhiều việc “cần làm ngay”.

Giáo viên: vẫn thiếu nhiều, nhất là ở hệ mầm non

Theo ngành giáo dục và đào tạo (GD - ĐT) Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), năm học này cần hơn 4.200 giáo viên các cấp, nhưng đợt tuyển vừa qua chỉ tuyển được hơn 2.700, còn thiếu khoảng 1.500 giáo viên. Sở GD - ĐT TPHCM cho biết, sẽ tuyển giáo viên đợt 2 cho các trường. Tuy nhiên, kinh nghiệm của năm 2007 cho thấy, dù tuyển giáo viên lần 2, ngành giáo dục TPHCM cũng không nhận thêm được bao nhiêu vì đa số ứng viên đã tham gia xét tuyển đợt 1. Đợt tuyển lần 2 thực tế chỉ là sự di chuyển giáo viên từ trường ngoài công lập vào trường công lập. Trước tình trạng thiếu giáo viên có thể xảy ra trong năm học này, các trưởng phòng giáo dục đã lên nhiều phương án để khắc phục: mời giáo viên về hưu trở lại thỉnh giảng, hợp đồng với giáo viên không có hộ khẩu tại TPHCM. Bên cạnh đó, nhiều trường thực hiện tổ chức cho dạy 2 ca, tăng tiết so với nghĩa vụ hoặc tính đến phương án ghép lớp học như năm trước.

Năm học 2008 - 2009, TPHCM sẽ đầu tư xây mới, thay thế 17 trường mầm non. Bà Lê Thị Hồng Liên, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TPHCM cho biết, ở cấp mầm non, do làm việc quá tải, thu nhập thấp nên giáo viên bỏ việc rất nhiều, vì thế chất lượng của giáo viên mầm non ngoài công lập chưa bảo đảm. Nhằm cải thiện đời sống cho giáo viên, giảm bớt tình trạng bỏ việc, Sở GD-ĐT TPHCM đang đề xuất với ủy ban nhân dân (UBND) TPHCM về việc tăng lương giờ phụ trội, làm thêm giờ và tăng phụ cấp nghề cho giáo viên. So với tăng lương hay học phí, đây là cách khả quan nhất. Đối với các trường ngoài công lập, Sở sẽ phối hợp cùng các trường sư phạm đào tạo giáo viên, bảo mẫu ngắn hạn từ 3 đến 6 tháng để đáp ứng tạm thời cho các trường, chủ yếu là cho các nhóm lớp. Các trường, nhóm lớp tuyển dụng lao động phải sử dụng người có đào tạo tối thiểu qua lớp bồi dưỡng ngắn hạn. Từ năm học 2008 - 2009, trẻ trong độ tuổi nhà trẻ, mẫu giáo có hoàn cảnh khó khăn học tại các nhóm trẻ gia đình, trường tư thục sẽ được miễn giảm học phí theo quy định. Các trường tư thục, nhóm trẻ gia đình sẽ thu học phí từ Quỹ xóa đói, giảm nghèo.

Chạy đua vào trường công, trường chất lượng - nỗi lo còn đó

Cho đến ngày khai giảng và cả tháng đầu năm học, việc học ở đâu, lớp nào vẫn là nỗi lo lắng canh cánh của nhiều phụ huynh và học sinh, nhất là bậc trung học phổ thông (THPT). Theo nhận định của Sở GD-ĐT TPHCM, kết quả tuyển sinh lớp 10 năm học 2008 - 2009 cơ bản tốt khi điểm chuẩn của nhiều trường tăng, số trường có điểm chuẩn thấp cũng giảm hơn. Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thị Thu Hà khẳng định, năm nay, TP đã cố gắng bố trí 80% học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) vào lớp 10 công lập, do vậy, ngành GD - ĐT sẽ không vớt học sinh trượt 3 nguyện vọng như năm học trước. Song, khâu thông tin, tuyên truyền về các trung tâm giáo dục (TTGD) thường xuyên, trường nghề còn quá yếu. Lãnh đạo UBND TPHCM cũng nhất trí là phải nghiên cứu thêm các giải pháp khắc phục những bất cập trong tuyển sinh theo nguyện vọng. Năm học mới, Sở GD-ĐT TPHCM sẽ tập trung xây dựng và phát triển mô hình TTGD thường xuyên, đa năng, hiện đại, bao gồm chức năng giáo dục thường xuyên - dạy nghề; củng cố hệ thống trường nghề để tạo thêm sức hút cho những học sinh trượt trường công. Ngoài ra, các quận, huyện cũng cần đẩy mạnh xây dựng trường lớp, đầu tư hơn nữa việc xây dựng những cơ sở giáo dục chất lượng cao; mở rộng tuyển sinh lớp 10 theo phương thức xét tuyển, nâng cao chất lượng giáo dục đồng đều giữa các khu vực để học sinh không đổ dồn vào các trường trung tâm. Mặt khác, chính các bậc phụ huynh cũng phải là người nhận thức chu đáo về tác hại của nạn chạy trường và nói không với nạn này.

Hệ thống trường quốc tế, trung tâm ngoại ngữ: còn bỏ ngỏ về chất lượng

Tuy hệ công lập vẫn là chủ lực trong đào tạo, song bằng hình thức đa dạng hóa các trường lớp, hệ thống các trường quốc tế ở TP HCM phát triển khá mạnh. So với cả nước, TP HCM đứng đầu về số lượng các trường này. Các trường quốc tế (gồm đủ các cấp học) trên địa bàn TPHCM góp phần đáng kể trong nâng chất lượng đào tạo, nâng cao kiến thức ngoại ngữ, chuẩn hóa giáo dục theo trình độ quốc tế, giảm bớt tình trạng quá tải cho các trường công. Tuy nhiên, nhiều trường mang danh quốc tế, thu học phí cao, nhưng vẫn chỉ đào tạo theo chương trình của Bộ GD - ĐT và Sở trực thuộc. Cá biệt ở một số trường, học sinh không hứng thú học. ở một số cuộc họp của Ban Văn hóa- Xã hội Hội đồng nhân dân TP HCM, đã có ý kiến chất vấn về vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vấn đề Đoàn, Đội... trong các chương trình giảng dạy, trong sinh hoạt ngoại khóa cho học sinh tại các trường này.

Nhu cầu học ngoại ngữ khá cao trong nhân dân khiến các cơ sở đào tạo ngoại ngữ đua nhau mở. Các trung tâm với những tên gọi đa dạng, rất “tây” và thu hút học viên bằng những “chiêu” riêng. Song, đa số rập khuôn theo công thức: “chất lượng cao, học phí thấp”; “môi trường giao tiếp quốc tế, trang thiết bị hiện đại”, “nhà trường cam kết học viên sẽ đạt mức điểm chuẩn trong chương trình đào tạo”... Chính vì cái mác “quốc tế” đó nên học phí cũng theo “giá ngoại”. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo ở các trung tâm này không đồng đều, có nơi rất kém và cũng đã xuất hiện những trung tâm “lừa”. Theo đánh giá chung, việc giám sát chuyên môn, quản lý của cấp, ngành chức năng chưa sát, chất lượng dạy và học của một số trường bị "thả nổi". Ông Huỳnh Công Minh đánh giá: khu vực trường quốc tế là khu vực lỏng lẻo nhất, đa số các trường quốc tế thực chất chỉ là mang tên quốc tế thôi chứ chất lượng không thể kiểm soát được, vì chủ yếu các trường này do Sở GD - ĐT Thành phố và Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp phép.

GS Việt kiều Bùi Trọng Liễu cho rằng, không nên hiểu “xã hội hóa” giáo dục theo nghĩa ngược lại - đẩy gánh nặng tài chính lên vai người công dân, và trao cho tư nhân đảm nhiệm một số lĩnh vực thuộc bổn phận của Nhà nước phải quản lý, đặc biệt là GD - ĐT. Nhiều ý kiến đề nghị ngành giáo dục nên xem xét, đưa ra những tiêu chuẩn về chất lượng trường quốc tế và công bố theo định kỳ hằng năm, điều chỉnh chất lượng hoạt động của các trường ngoài công lập gắn mác quốc tế để giúp phụ huynh yên tâm cho con đi học.

Tình trạng học sinh bỏ học: vẫn còn nhiều ở các huyện ngoại thành 

Ông Hồ Quốc ánh, Trưởng phòng Giáo dục huyện Cần Giờ cho biết: năm học 2007 - 2008, tại các huyện Cần Giờ, Củ Chi, số học sinh bỏ học tăng cao hơn năm trước, nhất là học sinh lớp 10. Ông Nguyễn Hoài Chương, Phó Giám đốc Sở GD - ĐT TPHCM nhận định, đa số học sinh bỏ học có nguyên nhân trực tiếp là do học lực yếu, khi chương trình THPT nặng, gặp khó khăn trong việc tiếp thu bài giảng, nảy sinh tâm lý chán nản, bỏ học. Theo ông Đặng Văn Tường, Trưởng phòng Tiểu học Sở GD-ĐT tỉnh An Giang, học sinh tiểu học bỏ học là do chương trình sách giáo khoa hiện vẫn còn rất nặng, để theo kịp chương trình, thầy cô giáo chỉ có thể lấy học sinh khá làm trọng tâm, học sinh yếu không thể theo kịp và bỏ học. Để khắc phục tình trạng này, vai trò trước tiên thuộc về nhà trường. Các thầy cô cần phải chăm sóc, giúp đỡ, bồi dưỡng những học sinh yếu, đổi mới phương pháp dạy học để tạo hứng thú cho học sinh. Bên cạnh đó, cần phối hợp với gia đình, có biện pháp động viên, giúp học sinh vượt qua khó khăn.

Y tế học đường: còn yếu kém

Tổng kết công tác y tế học đường, an toàn trường học năm học 2007 - 2008, toàn Thành phố có hơn 1 triệu học sinh, hơn 1.000 trường bán trú tổ chức cho gần 500.000 học sinh học ngày hai buổi và ăn trưa tại trường. Trong đó chỉ có 43% trường có cán bộ y tế có chuyên môn, gần 60% trường không có cán bộ chuyên trách về y tế. Nhiều trường cho biết, rất khó tuyển nhân viên y tế vì lương và quyền lợi bị hạn chế, chuyên môn không được phát huy. Hơn 50% cán bộ y tế học đường là trình độ sơ cấp (y tá, dược tá...), không đạt chuẩn theo quy định nên không được vào biên chế mà nhà trường phải tự thảo hợp đồng trả lương. Năm học qua vẫn còn tình trạng nhiều trường cho tư nhân đấu thầu nên nhân viên căng-tin thay đổi theo năm học, không được tập huấn các kiến thức về an toàn vệ sinh thực phẩm, không được khám sức khỏe định kỳ... Đây cũng là vấn đề không thể bỏ qua nếu muốn học sinh học tốt và thầy dạy tốt./.