Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu trình bày nêu rõ đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, góp phần phát triển kinh tế đất nước, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội ngày càng được tăng cường và hoàn thiện, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn theo hướng hiện đại; từng bước giải quyết việc làm, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội ngày càng tốt hơn, đời sống vật chất, tinh thần đối với nông dân ngày càng được cải thiện.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã được ban hành tương đối đầy đủ, tạo cơ sở pháp lý và đề ra những giải pháp chủ yếu trong việc quy hoạch xây dựng và hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, nông thôn. Các chính sách đã tác động rất lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, chuyển đổi cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp và cơ cấu lao động, tạo nhiều việc làm, nâng cao năng suất, hiệu quả lao động, góp phần tích cực vào công cuộc xóa đói giảm nghèo... 

Theo kết quả giám sát, giai đoạn 2006-2011, tổng vốn đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn từ nguồn ngân sách nhà nước và trái phiếu Chính phủ là gần 433.000 tỷ đồng. Cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn đã được quan tâm đầu tư xây dựng, trong đó lĩnh vực hàng đầu là thủy lợi. Sản xuất lương thực đạt nhiều thành tựu to lớn, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đồng thời là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Năm 2011, tỷ lệ hộ nghèo nông thôn còn 9,45%, giảm 12% so với năm 2006. 99,8% số xã và 95,5% số thôn có điện. Đến nay, đã đảm bảo được việc mua thẻ bảo hiểm y tế cho gần 14 triệu người thuộc hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng kinh tế-xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn... 

Đánh giá cao kết quả giám sát, các đại biểu cho rằng, báo cáo cơ bản đã đem lại một bức tranh toàn diện, không né tránh về một vấn đề đa dạng, đa lĩnh vực như nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong xu thế chuyển đổi, phát triển, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến luật pháp, chính sách, quản lý điều hành vĩ mô, nguồn lực đầu tư; đồng thời đưa ra những kiến nghị và giải pháp cụ thể. 

Các đại biểu nhấn mạnh cần tiếp tục khẳng định nhất quán và xác định vị trí ưu tiên trong đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn và cuộc sống của hàng chục triệu nông dân. 

Kết quả chưa thực sự vững chắc 

Đồng tình với những đánh giá về kết quả thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn, các đại biểu cũng cho rằng mặc dù đã đạt được những thành tựu to lớn song chưa thực sự vững chắc, tính cạnh tranh chưa cao. 

Báo cáo giám sát đã chỉ rõ những hạn chế, yếu kém cần quyết tâm rất cao và tập trung khắc phục trong những năm tới như nguồn lực đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn còn thiếu so với nhu cầu; công tác lập và thực hiện quy hoạch chưa sát thực tế. Tình trạng đầu tư dàn trải, kéo dài, hiệu quả sử dụng vốn chưa cao. Công tác giảm nghèo chưa thực sự bền vững... Số lượng văn bản quy phạm pháp luật được ban hành quá nhiều, tính ổn định chưa cao, nhiều nội dung bị sửa đổi, bổ sung nhiều lần hoặc thay thế, gây khó khăn trong triển khai thực hiện. 

Theo đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) cho rằng còn thiếu vắng những chính sách mang tính đột phá cho sự phát triển như chính sách khoa học công nghệ, thúc đẩy thị trường, chế biến nông sản để tăng hiệu quả và tính cạnh tranh. Đại biểu Nguyễn Thu Anh (Lâm Đồng) cũng cho rằng, một số văn bản hướng dẫn ban hành còn chưa kịp thời, đầy đủ, chồng chéo, mâu thuẫn. 

Đại biểu Nguyễn Thu Thủy (Bình Định) nêu lên một thực tế nông dân vẫn là đối tượng được thụ hưởng ít nhất những thành quả của nền kinh tế; chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị đang ngày càng lớn. Nông nghiệp Việt Nam hiện nay chưa có quy hoạch cụ thể về chuyển đổi cơ cấu theo từng vùng trong quy hoạch tổng thể chung cả nước; việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình khống chế về hạn mức. Đây là một nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp không mặn mà, nông dân không dám đầu tư lớn, ngân hàng không muốn cho vay vốn. Nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước, người nông dân không đủ sức chống đỡ trước những bất trắc, rủi ro trong sản xuất kinh doanh. 

Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, để khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, cần sớm sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; thực hiện các giải pháp như nâng cao chất lượng lập, quản lý, thực hiện quy hoạch; bố trí, phân bổ nguồn vốn đầu tư công; phát triển kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn; phân cấp quản lý đầu tư công; cải cách thủ tục đầu tư. Cùng đó là một số cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn về tín dụng, thuế; phát triển thị trường; khoa học, công nghệ; đào tạo nghề, tạo việc làm cho nông dân... 

Đại biểu Nguyễn Thu Anh (Lâm Đồng) đề nghị Chính phủ sớm trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai để khắc phục những hạn chế, bất cập; quy hoạch lại việc sử dụng đất, rà soát việc sử dụng đất đai trên phạm vi toàn quốc; xác định cho được quỹ đất cơ bản dành cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là đất lúa. 

Cũng theo đại biểu, việc xây dựng tiêu chí Chương trình nông thôn mới phải bảo đảm tính khả thi, phù hợp với khả năng, điều kiện kinh tế từng vùng, miền, địa phương. Bên cạnh đó, tăng cường phân cấp cho các địa phương trong việc phân bổ nguồn vốn được giao để thực hiện các mục tiêu đề ra, bảo đảm sử dụng vốn hiệu quả, tránh dàn trải, kéo dài; đặc biệt quan tâm các xã, thôn bản đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. 

Đồng tình với ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát cho biết xây dựng nông thôn mới đang trở thành phong trào nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của đông đảo nông dân với sự kỳ vọng to lớn về cuộc sống với điều kiện tốt hơn. Đến nay, đã có 60% xã hoàn thành công tác quy hoạch, nhiều nơi đang chủ động lồng ghép các nguồn lực hỗ trợ nông dân thực hiện các nội dung bức thiết nhất. Trong thực tiễn đã có nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo hiệu quả. Tuy vậy, phong trào cần được tiếp sức mạnh mẽ, duy trì động lực và tiếp tục phát triển. 

Bộ trưởng Cao Đức Phát cũng cho biết Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang phối hợp với các bộ liên quan thực hiện chỉ đạo của Chính phủ xem xét, đề xuất điều chỉnh một số tiêu chí và hướng dẫn thực hiện các tiêu chí khác sát hơn với điều kiện từng vùng. Cùng với việc tăng cường đầu tư cho sự phát triển, cũng cần tăng đầu tư để hỗ trợ các hộ nghèo, các vùng nghèo còn nhiều khó khăn. Bộ trưởng cũng nhất trí với các ý kiến về việc tăng cường quản lý để nâng cao hiệu quả đầu tư công cho nông nghiệp, nông thôn, nâng cao chất lượng quy hoạch, gắn với nguồn lực, cơ chế chính sách thực thi, tăng cường phân cấp quản lý quy hoạch và đầu tư, đi đôi với tăng cường giám sát ở cấp cơ sở với sự tham gia của người dân. 

Đóng góp ý kiến về việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ khẳng định trong 5 năm 2008-2012, dự toán chi đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn tăng bình quân 18,2%, cao hơn tốc độ tăng chi đầu tư chung của cả nước. 

Bộ trưởng Vương Đình Huệ cho biết thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ để báo cáo Quốc hội tăng chi đầu tư cho khu vực nông nghiệp, nông thôn, điều tiết phân bổ ngân sách nhà nước đảm bảo lợi ích của các địa phương có điều kiện phát triển công nghiệp, cũng như các địa phương thuần nông, tăng cường phân cấp thu chi cho địa phương kể cả cho cấp huyện và xã. 

Bộ Tài chính dự kiến trình Chính phủ tiếp tục thực hiện chính sách ưu đãi về tiền thu sử dụng đất, thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp, nhằm khuyến khích đầu tư các dự án áp dụng công nghệ cao, công nghệ chế biến nông sản thực phẩm sau thu hoạch, dự án đầu tư vào các vùng đặc biệt khó khăn… Tiếp tục dành nguồn vốn ưu đãi cho nông nghiệp, nông thôn thông qua chương trình kiên cố hóa kênh mương, đường giao thông nông thôn, cơ sở nuôi trồng thủy sản, cơ sở hạ tầng thủy lợi cho cánh đồng mẫu lớn. Ưu tiên bố trí ngân sách thông qua các chương trình dự án nhằm thúc đẩy các vùng nghèo, vùng khó khăn phát triển, tạo cơ chế cho các vùng có điều kiện phát triển kinh tế xã hội để thu hút nguồn lực tài chính để có thể tự phát triển; hỗ trợ ngân sách trực tiếp cho hộ nông dân và địa phương theo diện tích trồng lúa để bảo đảm giữ diện tích trồng lúa khoảng 3,8 triệu ha. 

Về thí điểm bảo hiểm cho nông nghiệp, Bộ trưởng Vương Đình Huệ cho biết đến nay đã triển khai được trên 54.000 hợp đồng đối với các hộ ở các tỉnh thí điểm; tiếp tục triển khai mạnh mẽ chủ trương bảo hiểm nông nghiệp trong thời gian tới và tổng kết, triển khai ra diện rộng, góp phần bảo đảm an sinh xã hội cho khu vực nông thôn, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp… 

Kết luận ngày làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn là chiến lược đặc biệt quan trọng đã được khẳng định trong các Nghị quyết của Đảng. Ở Việt Nam, nông nghiệp là ngành chiến lược, nông dân chiếm hơn 73% dân số và nông thôn là địa bàn chiến lược. Vai trò, vị trí chiến lược của “tam nông” đã được minh chứng qua các thời kỳ cách mạng và ngay cả trong quá trình Việt Nam tiến hành công nghiệp hóa - hiện đại hóa để trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, giải quyết vấn đề “tam nông” để xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân luôn là mục tiêu, nhiệm vụ trong chủ trương đường lối phát triển đất nước của Đảng và Nhà nước, thể hiện qua các kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội 5 năm và hàng năm của cả nước cũng như các bộ, ngành, địa phương. 

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo hoàn chỉnh nâng cao chất lượng báo cáo giám sát. Dự thảo nghị quyết về vấn đề này sẽ được các đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua vào cuối Kỳ họp./.