“Nút thắt” quan trọng cần tháo gỡ

Phát triển kinh tế và đô thị hóa một mặt tạo ra hàng triệu việc làm cho người lao động, mặt khác cũng tạo ra làn sóng di cư từ nông thôn ra thành thị. Sự gia tăng dân số, nhu cầu ngày càng cao của người dân trong tiêu dùng hàng hóa, nguyên vật liệu dẫn đến phát sinh ngày càng nhiều chất thải rắn sinh hoạt, tạo nên sức ép không nhỏ đối với môi trường. Theo Quyết định số 609/QĐ-TTg về việc Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 25-4-2014, quy hoạch xử lý chất thải rắn thành phố Hà Nội xác định có 17 khu, trong đó tám khu hiện hữu được nâng cấp, mở rộng và chín khu đầu tư mới, được phân theo ba vùng. Tuy nhiên, đến nay chỉ có Khu liên hợp xử lý chất thải Sóc Sơn (huyện Sóc Sơn) và Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn (thị xã Sơn Tây) hoạt động. Khó khăn hơn nữa là cả hai khu xử lý trên đều đang ở tình trạng không còn khả năng chôn lấp trong 1-2 năm tới. Trong khi đó, theo số liệu của Sở Xây dựng Hà Nội, tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt trung bình trên địa bàn thành phố hiện nay khoảng 7.000 tấn/ngày. Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Môi trường đô thị Hà Nội (Urenco) - đơn vị được giao vận hành bãi rác Nam Sơn cho biết, hơn một năm nay, khối lượng rác trung bình mỗi ngày đưa vào bãi là khoảng 5.000 tấn, tương đương 1,825 triệu tấn/năm. Nhưng do hoạt động nhiều năm, diện tích mở rộng không đáng kể, lại sử dụng công nghệ chôn lấp nên các ô chứa, chôn lấp rác của bãi Nam Sơn đang trong tình trạng quá tải, vượt so với thiết kế khoảng 1,69 triệu tấn.

Rõ ràng, bài toán đặt ra trong xử lý rác thải sinh hoạt hiện nay của Hà Nội là lượng rác thải lớn, toàn thành phố lại chỉ có hai khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt, khả năng tiếp nhận rác thải sinh hoạt của cả hai khu xử lý trên ngày càng bị thu hẹp; các nhà máy qua thời gian vận hành bộc lộ một số nhược điểm, như việc lựa chọn công nghệ chưa hợp lý (chủ yếu là chôn lấp hợp vệ sinh, dễ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân xung quanh), qua thời gian sử dụng bị xuống cấp, không bảo đảm công suất thiết kế nên chưa đáp ứng tốt yêu cầu xử lý rác của thành phố. Do đó, “nút thắt” mà Hà Nội cần tháo gỡ chính là ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Dự án Nhà máy điện rác Sóc Sơn nằm trong Khu liên hợp xử lý chất thải Sóc Sơn, được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội chấp thuận chủ trương đầu tư từ cuối năm 2017, tổng đầu tư 7.000 tỷ đồng. Đây được xem là nhà máy lớn nhất Việt Nam (lớn thứ hai thế giới) với công suất xử lý 4.000 tấn rác khô (tương đương gần 5.500 tấn rác ướt) mỗi ngày.

Đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn

Nhận rõ được “nút thắt” trên, thành phố Hà Nội định hướng đẩy mạnh áp dụng công nghệ hiện đại vào xử lý rác thải, phấn đấu đến năm 2025 giảm tỷ lệ rác thải xử lý bằng phương pháp chôn lấp xuống dưới 30%. Theo đó, Hà Nội lên kế hoạch xây dựng bốn nhà máy đốt rác lấy điện, trong đó đã có hai dự án nhà máy xử lý rác thải công nghệ cao được thành phố chấp thuận đầu tư và hiện đang đôn đốc hoàn thành là nhà máy đốt rác phát điện tại Khu liên hợp xử lý chất thải Sóc Sơn, theo kế hoạch vận hành trong năm 2021; nhà máy đốt rác phát điện tại Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn, dự kiến vận hành từ tháng 4-2023.

Để bảo đảm kế hoạch đề ra, đẩy nhanh tiến độ các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt, ngay từ đầu năm nay, Chương trình số 14/CTr-UBND về thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2021 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành ngày 19-1-2021 đã chú trọng nhấn mạnh vấn đề xử lý chất thải đô thị. Nhiệm vụ đặt ra là hoàn thiện, phê duyệt điều chỉnh cục bộ Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô Hà Nội, làm cơ sở quản lý, phân luồng, xây dựng các khu xử lý chất thải rắn. Theo đó, trước hết Hà Nội đẩy nhanh tiến độ vận hành các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát điện tại Nam Sơn, huyện Sóc Sơn và khởi công nhà máy đốt rác phát điện tại Xuân Sơn, thị xã Sơn Tây. Hai là, tiếp tục hoàn thiện kết cấu hạ tầng để kêu gọi đầu tư xây dựng các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại Châu Can, huyện Phú Xuyên (800 tấn/ngày); Phù Đổng, huyện Gia Lâm (1.200 tấn/ngày); Đồng Ké, huyện Chương Mỹ (1.500 tấn/ngày). Ba là, triển khai xây dựng các cơ sở xử lý chất thải rắn xây dựng theo công nghệ hiện đại, phân loại, nghiền, tái chế sản phẩm sau xử lý tại các cửa ngõ Thủ đô. Bốn là, nghiên cứu xây dựng phương án phân loại rác thải sinh hoạt phù hợp với công nghệ xử lý theo lộ trình phù hợp. Năm là, áp dụng cơ giới hóa trong thu gom và vận chuyển rác thải sinh hoạt trên địa bàn thành phố.

Để đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, sớm tiếp nhận rác tại các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát điện tại Sóc Sơn và Xuân Sơn, ngày 23-6-2021, Hà Nội ban hành Kế hoạch số 152/KH-UBND yêu cầu các nhà đầu tư: Công ty cổ phần Năng lượng môi trường Thiên Ý Hà Nội chịu trách nhiệm bố trí đủ nguồn lực về con người, tài chính, bộ máy nhân sự, vượt qua các khó khăn do dịch COVID-19 để hoàn thành dự án Nhà máy điện rác Sóc Sơn, hoạt động tiếp nhận, xử lý rác theo tiến độ; Công ty cổ phần Công nghệ môi trường xanh Seraphin hoàn thành các thủ tục chuẩn bị đầu tư, bảo đảm đủ điều kiện khởi công năm 2021, thi công, hoàn thành xây dựng và đưa vào vận hành trong thời gian tối đa 22 tháng.

Ủy ban nhân dân giao Sở Xây dựng tổng hợp theo dõi, đôn đốc tiến độ thực hiện đối với 2 dự án. Nhiệm vụ cụ thể được đặt ra là phải bảo đảm tiến độ hoàn thành, vận hành nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với quy định về bảo vệ môi trường và yêu cầu của thành phố. Bên cạnh đó, phối hợp các công tác phân luồng, tiếp nhận rác, đặt hàng xử lý chất thải rắn sinh hoạt đối với nhà máy khi đưa vào hoạt động. Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ thẩm định, đánh giá công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Đồng thời hướng dẫn, đôn đốc triển khai thực hiện đối với các nội dung thuộc phạm vi quản lý chuyên ngành, như nghiệm thu, hoàn thành các công trình bảo vệ môi trường, vận hành thử nghiệm, phương án kiểm soát ô nhiễm và các yêu cầu khác về môi trường đối với nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện nói trên.

Tập trung giải quyết bài toán ứng dụng công nghệ hiện đại xử lý chất thải rắn sinh hoạt, Hà Nội cũng tăng cường quản lý chất thải rắn nói chung trên địa bàn thành phố. Tuy nhiên, để việc xử lý rác thải rắn, đặc biệt là rác thải rắn sinh hoạt, mang tính bền vững, Hà Nội cần nghiên cứu, tăng cường triển khai các biện pháp thiết thực để việc phân loại rác thải tại nguồn đi vào đời sống, trở thành ý thức của người dân. Việc phân loại rác thải tại nguồn được thực hiện hiệu quả sẽ làm giảm tải trọng chất thải rắn phải xử lý, đồng thời có thể thu được nguồn lợi kinh tế lớn từ rác thải có thể tái chế và tái sử dụng được. Đây chính là hành động thiết thực nhất mà người dân có thể chung tay với các nhà quản lý góp phần bảo vệ môi trường./.